Vương quốc Anh và Liên minh châu Âu (EU) sẽ tiếp tục tiến hành đàm phán về tương lai mối quan hệ song phương sau những gián đoạn do đại dịch COVID-19 gây ra.
Theo đó, Trưởng đoàn đàm phán của EU ông Michel Barnier và người đồng cấp của Anh ông David Frost có cuộc tiếp xúc chính thức đầu tiên kể từ ngày 19/3 vừa qua, khi ông Barnier được xác định nhiễm COVID-19 và ông Frost phải tự cách ly sau khi cũng có một số triệu chứng.
Anh có chấp nhận trì hoãn?
Theo lịch trình sẽ có 3 vòng đàm phán được tiến hành trong giai đoạn tiếp theo. Do hầu hết các nước EU đang thực hiện lệnh phong tỏa nhằm làm giảm tốc độ lây lan của virus SARS-CoV-2, nên tiếp xúc giữa hai bên sẽ chỉ giới hạn trong việc làm rõ hơn các đề xuất song phương.
Tại cuộc điện đàm ngày 15/4 vừa qua, hai bên không đề cập đến vấn đề liệu có kéo dài thêm giai đoạn chuyển tiếp hậu Brexit đến sau 2020 hay không, mặc dù sức ép đang đè nặng lên Chính phủ Anh về việc đề nghị EU để kéo dài giai đoạn chuyển tiếp, nhưng các Bộ trưởng Anh hiện vẫn khăng khăng cho rằng Anh sẽ không cho phép trì hoãn thêm tiến trình Brexit nữa. Dù vậy, việc kéo dài thời kỳ chuyển tiếp thực tế cho thấy ngày càng là một yêu cầu có lý.
Hiệp định rời khỏi của EU của Anh được Thủ tướng Boris Johnson và các nhà lãnh đạo EU nhất trí hồi năm 2019 có cho phép việc gia hạn giai đoạn chuyển tiếp tối đa lên tới 2 năm. Điều này có thể giữ Anh ở lại trong thị trường đơn lẻ và liên minh thuế quan EU cho đến tận cuối năm 2022. Tuy nhiên, Thủ tướng Anh Boris Johnson kiên quyết cho rằng ông sẽ không bao giờ sử dụng đến khả năng này.
Chiến lược của Thủ tướng Johnson lúc đó dựa trên bối cảnh Anh và EU sẽ tiến hành các cuộc đàm phán liên tục và khẩn trương để đạt được thỏa thuận thương mại mới sớm nhất nhằm làm giảm thiểu những tác động tiêu cực từ việc Anh rời khỏi quỹ đạo của EU. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán đã bị gián đoạn đáng kể do đại dịch COVID-19 mang lại.
Đồng thời, quan điểm của Thủ tướng Johnson về tương lai mối quan hệ Anh-EU dựa trên thỏa thuận thương mại sẽ tạo ra quy định đường biên giới cứng giữa Anh và EU, đòi hỏi các doanh nghiệp thích nghi với những quy trình hải quan và các quy định kiểm tra.
[Khủng hoảng COVID-19 đòi hỏi kéo dài thời gian chuyển tiếp Brexit]
Nước Anh lập luận rằng đây là cái giá xứng đáng để đổi lấy những chính sách thương mại độc lập. Song chính phủ sẽ phải quyết định xem liệu có nên giữ nguyên lập trường này trong bối cảnh những tác động nặng nề do lệnh phỏng tỏa mang lại đã ảnh hưởng rất lớn đến các thành phần kinh tế tư nhân.
Chiến lược ra đi của nước Anh, hay còn gọi là thỏa thuận rời khỏi liên minh châu Âu, đã xác định rõ bất cứ gia hạn kéo dài nào đều phải được đàm phán và thông qua vào cuối tháng Sáu tới.
Anh và EU cần đàm phán về những "đóng góp tài chính" mà Anh cần phải trả cho EU để đổi lại quyền được tiếp cận vào thị trường đơn lẻ EU. Đổi lại, EU cũng cần thông qua các thủ tục trong nội khối của mình, trong đó bao gồm cả việc nhận được sự tán đồng chính thức từ hội đồng EU.
Quyết định cuối cùng về vấn đề gia hạn thời kỳ chuyển tiếp sẽ được quyết định bởi một "ủy ban chung" giữa Anh và EU - vốn có nhiệm vụ giám sát thỏa thuận rút khỏi EU của Anh. Các quan chức EU ước tính tính tiến trình này có thể được thực hiện trong hai tuần. Điều này có nghĩa là hiện giờ vẫn còn khá nhiều thời gian để thực hiện việc này.
Những điều gì sẽ thay đổi
Các nhà phân tích cho rằng nếu được kéo dài, thời gian chắc chắn sẽ phải ít hơn 2 năm. Hiện không có thời gian hạn định tối thiểu nào được quy định trong thỏa thuận rời EU của Anh, do vậy nếu muốn, Chính phủ Anh có thể đề nghị kéo dài thêm vài tháng để bù cho thời gian đàm phán bị gián đoạn do virus SARS-CoV-2.
Tuy nhiên khi việc gia hạn này được thông qua thì không thể yêu cầu tiếp tục gia hạn thêm lần nữa. Thỏa thuận Brexit của Anh không cho phép đề nghị gia hạn thời hạn nhiều lần.
Hiện nay, Anh vẫn còn là thành viên của EU nhưng không còn có đại diện của mình tại các cơ quan của EU cũng như không còn quyền bỏ phiểu thông qua các vấn đề của EU
Ngoài ra các quyền lợi khác của Anh sẽ thay đổi khi EU bắt đầu bước vào chu kỳ ngân sách 7 năm của mình bắt đầu từ năm 2021.
Quốc kỳ Anh (dưới) và cờ Liên minh châu Âu bên ngoài tòa nhà Quốc hội Anh ở London. (Ảnh: AFP/TTXVN) Anh sẽ không còn được hưởng các chế độ trong ngân sách mới và sẽ tự động không còn nằm trong các chương trình của EU mà Anh có đóng góp tài chính nữa, thậm chí cả khi nước Anh có gia hạn kéo dài thời kỳ chuyển đổi.
Điều này có nghĩa là nước Anh không còn nằm trong diện được hưởng chính sách nông nghiệp chung của EU hoặc từ các quỹ tài trợ khu vực của EU nữa.
Anh sẽ trở thành "nước thứ ba" trong quan niệm của EU và chỉ có thể tham gia vào các chương trình như chương trình chân trời châu Âu về hợp tác nghiên cứu và khoa học mở cho các nước không phải là thành viên của EU tham gia. Lợi ích chính của việc kéo dài thời kỳ chuyển tiếp là Anh sẽ vẫn được ở trong thị trường đơn lẻ và liên minh thuế quan châu Âu.
Thỏa thuận rời khỏi EU của Anh không nhắc đến phương pháp tính toán về số tiền Anh sẽ phải trả cho EU như thế nào, mà để việc này đưa ra bàn thảo giữa hai bên tại các vòng đàm phán sắp tới.
Một số nước khác như Na Uy cũng phải trả tiền để có quyền cận thị trường đơn lẻ EU, nhưng không có tiền lệ nào cho tình huống của Anh, nước rời khỏi EU.
Các nhà ngoại giao EU cho biết điểm xuất phát của các nhà đàm phán EU sẽ là xem xét Anh sẽ trả cho ngân sách EU bao nhiều tiền như là một nước thành viên, sau đó sẽ tính đến yếu tố Anh sẽ nằm ngoài các chương trình được hưởng từ ngân sách EU và không được hưởng lợi gì từ các chương trình đó.
Theo số ước tính từ thư viện của Hạ Viện Anh đưa ra, mức đóng góp thực của Anh cho ngân sách châu Âu sau khi đã trừ các khoản Anh được nhận lại thông qua các chương trình chính sách nông nghiệp chung, và các chương trình của EU trung bình là 7,9 tỷ bảng Anh/năm trong các năm từ 2013-2017.
Tuy nhiên, mức độ chi trả của Anh cho ngân sách châu Âu sắp tới sẽ phụ thuộc vào những chương trình nào mà Anh sẽ tham gia cùng và thời hạn muốn kéo dài thời kỳ chuyển tiếp của Anh sẽ là bao lâu./.
