Lực lượng an ninh Liban điều tra tại hiện trường vụ rơi máy bay không người lái của Israel ở Beit Yahoun, miền Nam nước này ngày 31/3/2018. (Ảnh minh họa: AFP/TTXVN) Theo trang mạng aspistrategist.org.au, giới chuyên gia cảnh báo rằng Israel đang chuẩn bị đối đầu với Iran khi Tehran tăng tốc phát triển hạt nhân và tăng cường các hoạt động ở Syria, Liban và Iraq.
Khả năng leo thang căng thẳng giữa hai cường quốc Trung Đông này là chủ đề của cuộc thảo luận kéo dài tại Đối thoại Beersheba năm nay, hội nghị thường niên được Viện chính sách chiến lược Australia (ASPI) và Trung tâm nghiên cứu chiến lược Begin-Sadat phối hợp tổ chức.
Người ta chưa rõ liệu Israel có thể tiếp tục dựa vào đồng minh lớn của mình hay không, đó là Mỹ sau khi Tổng thống Donald Trump rút quân khỏi miền Bắc Syria và không trả đũa việc máy bay không người lái của Mỹ bị bắn hạ và những gì được cho là các vụ không kích của Iran nhằm vào các nhà máy dầu của Saudi Arabia hồi tháng 9 vừa qua.
Phát biểu với tờ The Strategist, ông Haim Tomer - cựu lãnh đạo các đơn vị tình báo, chống khủng bố và quốc tế của cơ quan tình báo Mossad - cho rằng chính sách của Mỹ tại khu vực này đã thay đổi “khá đột ngột” chỉ trong một thời gian ngắn.
Ông Tomer nói: “Thế giới đã chứng kiến một số thay đổi mạnh mẽ trong chính sách đối ngoại của Mỹ, điều đó ít nhất có nghĩa… rằng Israel nên xem xét kỹ lưỡng vai trò của Mỹ trong các cuộc xung đột và đối đầu với quốc gia láng giềng của mình trong tương lai.”
Các cuộc thảo luận trong cuộc đối thoại ở Tel Aviv đã tập trung vào việc liệu Mỹ dưới thời Donald Trump vẫn có thể được tin tưởng và dựa dẫm như một đồng minh - một điều rất quan trọng đối với cả Israel và Australia - và một nước Mỹ suy yếu đã củng cố vị thế của Nga ở Trung Đông cũng như có thể khuyến khích Iran bạo dạn hơn nữa như thế nào.
Ông Tomer cho rằng Tổng thống Nga Vladimir Putin đã nhanh chóng lấp đầy khoảng trống do Mỹ để lại.
Ông nhận định: “Nga đang tăng cường nỗ lực đặt thành trì của họ tại Syria. Mặc dù vậy, Nga không được coi là mối đe dọa trực tiếp đối với Israel ngay cả khi nước này mở rộng ảnh hưởng trong khu vực. Mục đích của ông Putin là đưa Nga vào một vị trí hàng đầu trong khu vực. Và ông ta sắp đạt được điều đó.”
Ông nói thêm rằng việc Israel dựa vào sự tham gia của Mỹ trong các cuộc không kích trả đũa nếu bị Iran tấn công hiện đang bị hoài nghi.
Ảnh hưởng của Iran đối với Hezbollah và khả năng Tehran có thể tấn công Israel thông qua tổ chức này là có thật. Nhưng vấn đề lớn nhất đối với an ninh của Israel vẫn là khao khát phát triển năng lực hạt nhân của Iran.
Chính phủ Iran hiện đã quyết định nối lại việc làm giàu urani, một điều có thể củng cố tuyên bố của ông Tomer rằng mối lo ngại về việc Mỹ và Israel sẽ phản ứng như thế nào trước sự phát triển năng lực hạt nhân của Iran đã khiến Tehran phải dè chừng.
Sự phát triển đó là một vết nứt khác trong Kế hoạch hành động chung toàn diện (JCPOA), thỏa thuận hạt nhân hồi năm 2015 đã đồng ý để Iran cắt giảm trữ lượng urani làm giàu của họ.
Bà Emily Landau - người đứng đầu bộ phận kiểm soát vũ khí và an ninh khu vực tại Viện nghiên cứu an ninh quốc gia Israel - đã nói với tờ Strategist rằng bất chấp những diễn biến mới nhất từ Iran và những lời chỉ trích Trump rút khỏi thỏa thuận, JCPOA đã có “rất nhiều thiếu sót” ngay từ đầu.
Bà Landau nói: “Thỏa thuận này có những sai sót nghiêm trọng và chắc chắn nó sẽ không thể ngăn Iran trở thành một quốc gia hạt nhân.”
Bà cho rằng Iran đã không tuân thủ phần cam kết của họ trong thỏa thuận và đây là lý do cho đến nay họ đã không tìm cách rời bỏ nó vì đó là sự sắp xếp tốt nhất mà họ có thể có được.
Theo bà Landau, một thỏa thuận mới là cần thiết. Và trong khi cái gọi là chiến lược gây áp lực tối đa của Trump là cách duy nhất thực sự để đưa Iran trở lại bàn đàm phán, ông ta đã phá hỏng kế hoạch đó bằng cách thể hiện sự háo hức khi gặp Tổng thống Iran Hassan Rouhani tại Liên hợp quốc và ủng hộ một kế hoạch của Pháp cung cấp khoản tín dụng 15 tỷ USD để đưa Iran trở lại JCPOA.
[Lo ngại về một cuộc đối đầu mới nguy hiểm ở Trung Đông]
Bà nói: “[Nó] chỉ ra cho người Iran rằng Trump cần chiến thắng này- chiến thắng về chính sách đối ngoại- có thể vì mục đích bầu cử để thể hiện rằng ông ta là một nhà đàm phán tuyệt vời… Nhưng đó không phải là cách để xử lý loại thương lượng này.”
Bà Landau cho biết một vài thành phần chính là cần thiết để có thể giúp ngăn chặn Iran phát triển năng lực hạt nhân. Việc đầu tiên là nhận ra rằng đó là một món hời lớn mà họ đang nói đến.
Nhưng thật sự không có giải pháp cùng thắng nào ở đây. Các liên kết còn thiếu khác là “mối đe dọa quân sự đáng tin cậy” để gây ra chi phí cho Iran khi tiếp tục con đường phát triển hạt nhân và cam kết đoàn kết của các cường quốc P5+1 (5 nước thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, cộng với Đức) từng đàm phán JCPOA. Và liệu Iran có tiếp tục làm giàu urani và phát triển những gì mà cựu lãnh đạo Mossad, ông Tomer, mô tả là năng lực hạt nhân quân sự hay không?
Thủ tướng Benjamin Netanyahu đã nhiều lần nói rằng Israel sẽ không bao giờ chấp nhận điều đó.
Theo bà Landau, nếu có dấu hiệu rõ ràng rằng Iran đang đến gần với khả năng vũ khí hạt nhân, thì Israel sẽ phải liều mạng, ngay cả khi không nhận được sự hỗ trợ của Mỹ và các đồng minh.
Việc Israel không khoan nhượng đối với một Iran sở hữu vũ khí hạt nhân, cùng với quyết định của Tehran nối lại làm giàu urani, cho thấy hai nước này có thể đang trên con đường dẫn đến đối đầu.
Bà Landau tin rằng không có quốc gia nào muốn cuộc đụng độ đó xảy ra, đó không phải là vấn đề của Israel-Iran mà là vấn đề quốc tế, nơi các cường quốc toàn cầu cần chung tay giải quyết./.
