Ảnh minh họa. (Ảnh: Thế Anh/TTXVN) Hoàn thiện hành lang pháp lý cho nghiên cứu, ứng dụng tế bào gốc là một trong những vấn đề chính được nêu lên tại Hội nghị khoa học về tế bào gốc toàn quốc lần thứ 3 diễn ra tại thành phố Đà Lạt từ ngày 23-25/4, nhằm góp phần đưa ngành khoa học về tế bào gốc ở Việt Nam phát triển nhanh, hiệu quả và bền vững hơn trong thời gian tới.
Theo Cục Khoa học công nghệ và Đào tạo, Bộ Y tế, một trong những tồn tại, hạn chế lớn nhất trong lĩnh vực nghiên cứu, ứng dụng tế bào gốc ở Việt Nam là chưa có văn bản, hướng dẫn trong lĩnh vực này.
Luật về máu và tế bào gốc đang trong quá trình xây dựng. Tuy nhiên, dự thảo luật mới tập trung chủ yếu vào phần máu, nội dung về tế bào gốc còn chưa đầy đủ và chưa tương xứng với tốc độ, tiềm năng phát triển của lĩnh vực này.
Các văn bản dưới luật, cả về nghiên cứu và ứng dụng điều trị do vậy chưa được xây dựng. Bên cạnh đó cũng thiếu các hướng dẫn chuyên môn kỹ thuật, quy chuẩn thực hành để đơn vị có thể thực hiện.
Việc tạo hành lang pháp lý cũng liên quan đến vấn đề đạo đức trong nghiên cứu, ứng dụng tế bào gốc. Theo đánh giá của tiến sỹ Nguyễn Công Khẩn và tiến sỹNguyễn Ngô Quang, Cục Khoa học công nghệ và Đào tạo-Bộ Y tế nghiên cứu, ứng dụng tế bào gốc vào điều trị mang đến những hi vọng lớn trong việc nâng cao sức khỏe con người bằng cách phục hồi chức năng tế bào và cơ quan đã bị phá hủy bởi thoái hóa và những tổn thương khác.
Song bên cạnh đó cũng phát sinh nhiều vấn đề gây tranh cãi về xã hội, pháp luật, khoa học và đạo đức, hiệu quả và an toàn của ứng dụng này, như việc sử dụng phôi người, nguy cơ/tiềm năng thương mại hóa tế bào và mô người, việc tạo khối u… Do vậy, cần có những quy định và hướng dẫn chính thức về khoa học cũng như đạo đức đối với lĩnh vực nghiên cứu này.
Theo các nghiên cứu, nhiều nước trên thế giới và trong khu vực đã đưa ra các hướng dẫn riêng của quốc gia về nghiên cứu, ứng dụng tế bào gốc, song còn tương đối dè dặt. Nhìn chung, các nước trên thế giới mới cho phép sử dụng rộng rãi tế bào gốc trong nghiên cứu cơ bản, còn việc ứng dụng vào điều trị chủ yếu trong các bệnh lý về máu (tế bào gốc tạo máu).
Nhóm tế bào gốc phôi và tế bào gốc vạn năng cảm ứng hoàn toàn chưa được cho phép. Nhóm tế bào gốc trung mô đang trong quá trình nghiên cứu.
Để hoàn thiện hành lang pháp lý về nghiên cứu, ứng dụng tế bào gốc, trong thời gian tới, Bộ Y tế sẽ xây dựng và ban hành các văn bản quy phạm pháp luật; phối hợp các chuyên gia xây dựng các hướng dẫn chuyên môn kỹ thuật, các chuẩn mực thực hành trong nghiên cứu, thử nghiệm lâm sàng đối với các nghiên cứu ứng dụng tế bào gốc, làm cơ sở để các đơn vị có thể triển khai.
Đồng thời, Bộ Y tế cũng sẽ tăng cường vai trò của các hội đồng đạo đức, khoa học trong thẩm định, xét duyệt các nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng về tế bào gốc.
Liên quan đến hành lang pháp lý trong lĩnh vực này, tiến sỹ Nguyễn Thị Xuyên, Thứ trưởng Bộ Y tế cho rằng, các nghiên cứu cần bám sát và thực hiện tốt các văn bản hướng dẫn về đạo đức y sinh học, thực hành sản xuất tốt, thực hành tốt thử nghiệm lâm sàng, Luật về hiến ghép mô tạng và bộ phận cơ thể người và sắp tới là Luật về máu và tế bào gốc.
Thứ trưởng cũng đề nghị xem xét và đề xuất vấn đề bảo hiểm y tế chi trả trong các trường hợp ghép tế bào gốc tạo máu để điều trị bệnh./.
