Thử nghiệm cấy ghép nội tạng động vật vào cơ thể người không phải là hoạt động mới mẻ và chúng ta đã từng đạt một số thành công khi ghép thận và tim lợn vào cơ thể người. Nhưng vừa qua, lần đầu tiên người ta đã đạt thành công khi thử cấy ghép phổi lợn vào cơ thể người.
Trang tin CNN cho biết cuộc thử nghiệm diễn ra tại Trung Quốc. Một nhóm các nhà bác sĩ và khoa học từ Bệnh viện Đại học Y Quảng Châu đã tiến hành ghép một lá phổi lợn vào cơ thể một người đàn ông 39 tuổi bị chết não, sau khi nhận được sự đồng ý từ gia đình. Kết quả từ cuộc thử nghiệm đã được công bố đầy đủ trên tạp chí khoa học Nature Medicine.
Với bất kỳ ca ghép tạng nào, dù là từ người sang người hay từ động vật sang người, các bác sĩ đều phải theo dõi chặt nguy cơ người nhận tạng bị nhiễm trùng, hoặc đào thải phần tạng được ghép. Bệnh nhân trong nghiên cứu mới đã được dùng nhiều loại thuốc để giảm rủi ro nhiễm trùng và thải ghép. Bản thân lá phổi lợn cũng được chỉnh sửa gene tới 6 lần và con lợn hiến tạng được nuôi trong môi trường vô trùng, được kiểm soát nghiêm ngặt chất lượng trong suốt vòng đời.
Trong nghiên cứu, các nhà khoa học cho biết họ không thấy dấu hiệu thải ghép xuất hiện ngay lập tức sau ca phẫu thuật. Tuy nhiên hiện tượng thải ghép đã nảy sinh chỉ sau một ngày. Cơ thể bệnh nhân xuất hiện phù nề lan rộng bởi dịch tích tụ trong các mô, có thể do vấn đề liên quan tới tuần hoàn máu. Cần biết rằng ngoài chức năng hô hấp, phổi còn đóng vai trò quan trọng trong tuần hoàn máu.
Sau vài ngày, nhóm nghiên cứu nhận thấy có dấu hiệu hồi phục một phần tại khu vực ghép tạng. Nhưng cuối cùng, tình hình đã diễn biến xấu đi khi cơ thể bện nhân tích cực thải ghép phần phổi lợn. Theo yêu cầu của gia đình, các bác sĩ đã chấm dứt thí nghiệm.
“Dù nghiên cứu chứng minh tính khả thi của việc cấy ghép phổi lợn lên cơ thể người, vẫn còn nhiều thách thức lớn cần phải giải quyết liên quan tới hiện tượng thải ghép và nhiễm trùng,” nhóm nghiên cứu viết. Họ kết luận rằng cần thêm nhiều nghiên cứu nữa trước khi quy trình ghép phổi lợn này có thể được lặp lại trong một thử nghiệm lâm sàng.
Nhu cầu ghép tạng khổng lồ
Thế giới hiện đang có nhu cầu ghép tạng khổng lồ. Tính riêng tại Mỹ tới năm 2023, danh sách chờ ghép tạng đã lớn gấp đôi số ca cấy ghép được thực hiện.
Năm 2024, có tổng cộng hơn 48.000 ca ghép tạng được thực hiện tại Mỹ, nhưng hơn 103.000 người vẫn phải nằm trong danh sách chờ. Trung bình mỗi ngày lại có 13 người chết tại Mỹ khi đang chờ ghép tạng.
Để giải quyết vấn đề này, nhân loại đã tìm nhiều giải pháp thay thế từ nội tạng động vật. Thực tế thì van tim từ lợn đã được sử dụng để cấy vào cơ thể người trong suốt 30 năm qua. Nhưng với các cơ quan nội tạng khác, mọi thứ trở nên phức tạp hơn rất nhiều.
Các nhà khoa học đã có một số thành công nhất định với tim và thận lợn biến đổi gene. Nhưng thử nghiệm với gan lợn biến đổi gene ít khả quan hơn.
Thành công lớn nhất hiện vẫn là trường hợp của Tim Andrews ở Massachusetts, người đang sống với một quả thận lợn biến đổi gene được cấy ghép tại Bệnh viện Đa khoa Massachusetts, Mỹ, vào tháng 1 năm nay.
Các chuyên gia Mỹ đánh giá cấy ghép phổi lợn sẽ còn lâu mới đạt được thành công tương tự.
“Sẽ Không ai đăng ký thực hiện 1 ca cấy ghép phổi mà phần tạng ghép chỉ hoạt động được có 9 ngày,” tiến sĩ Adam Griesemer, bác sĩ phẫu thuật ghép tạng tại Viện Cấy ghép NYU Langone chia sẻ với CNN. Ông Griesemer cho rằng việc cấy ghép phổi lợn trên động vật trong những thí nghiệm trước đây cũng cho kết quả tương tự. Nhưng ông vẫn đánh giá cao nỗ lực của nhóm các nhà khoa học Trung Quốc, cho rằng cần phải thực hiện nghiên cứu để có dữ liệu thực tế.
Các nhà nghiên cứu Trung Quốc cho biết họ thực hiện nghiên cứu mới một phần vì “tiềm năng đột phá” của cấy ghép dị loài.
Cơ quan nội tạng cực kỳ phức tạp
Trong các nội tạng của cơ thể, phổi đóng những vai trò hết sức quan trọng. Nó chịu trách nhiệm lọc máu, điều hòa nhiệt độ cơ thể, sản xuất tiểu cầu, cân bằng độ pH, bảo vệ hệ miễn dịch, bên cạnh các chức năng chuyển hóa và nội tiết. Không giống tim hay thận, phổi tiếp xúc trực tiếp với môi trường bên ngoài thông qua không khí, vì thế dễ chạm mặt virus và vi khuẩn.
Do có kích thước lớn và được bao phủ bởi các protein hỗ trợ hệ miễn dịch, ngay cả khi được ghép phổi từ người sang người, cơ thể vẫn rất dễ thải ghép.
“Đây là một rào cản khó. Ngay cả với tạng người, chúng ta vẫn chưa giải quyết triệt để vấn đề thải ghép,” Tiến sĩ Ankit Bharat, Trưởng khoa phẫu thuật lồng ngực và Giám đốc Viện Lồng ngực Canning tại Cơ sở y tế Northwestern Medicine, cho CNN biết. “Với phổi lợn, chúng ta lại có thêm yếu tố phức tạp nữa là kháng nguyên lợn.”
Theo Bharat, nên sử dụng giải pháp khác thay vì phổi lợn để giải quyết vấn đề ghép phổi. Ông đưa ra ví dụ là hoạt động nghiên cứu ứng dụng giải pháp pháp sử dụng tế bào gốc của bệnh nhân. Griesemer thì cho biết đang có những nghiên cứu sử dụng phổi lợn như một bộ khung, sau đó dùng liệu pháp tế bào gốc để thay thế phần tế bào lợn bằng tế bào người.
Những tiến bộ gần đây trong nhân bản, chỉnh sửa gene, cùng với hiểu biết tốt hơn về kiểm soát nhiễm trùng, đã giúp một số cơ sở đạt được đột phá trong cấy ghép các cơ quan nội tạng khác từ lợn. Đây đều là những bước quan trọng hướng đến một nguồn tạng thay thế bền vững và ổn định trong tương lai./.