Việc Tổng thống Donald Trump trở lại Nhà Trắng vào năm 2025 đã tạo ra một năm đầy biến động cho thương mại toàn cầu, với hàng loạt thuế quan áp đặt lên các đối tác thương mại của Mỹ, đẩy thuế nhập khẩu lên mức cao nhất kể từ thời kỳ Đại suy thoái.
Các chính sách thương mại của ông và phản ứng của toàn cầu đối với các chính sách này sẽ vẫn là tâm điểm chú ý trong năm 2026.
Năm 2025 nhiều biến động
Các động thái của ông Trump, nhìn chung nhằm mục đích vực dậy nền sản xuất đang suy giảm của Mỹ, đã nâng mức thuế quan trung bình từ mức dưới 3% vào cuối năm 2024 lên gần 17%, theo trung tâm nghiên cứu chính sách Budget Lab thuộc Đại học Yale, và các khoản thuế này hiện đang tạo ra khoảng 30 tỷ USD nguồn thu mỗi tháng cho Mỹ.
Các nhà lãnh đạo của các đối tác thương mại đã phải đến Washington để tìm kiếm các thỏa thuận nhằm hạ mức thuế, đổi lại thường là những cam kết đầu tư hàng tỷ USD vào Mỹ.
Các thỏa thuận khung đã được ký kết với một loạt các đối tác thương mại lớn, bao gồm Liên minh châu Âu (EU), Vương quốc Anh, Thụy Sĩ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Việt Nam và những nước khác.
Tuy nhiên, đáng chú ý là một thỏa thuận cuối cùng với Trung Quốc vẫn chưa hoàn tất, dù đã diễn ra nhiều vòng đàm phán và cuộc gặp trực tiếp giữa ông Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.
Các nhà xuất khẩu và nền kinh tế châu Âu nhìn chung đã thích nghi được với mức thuế mới, nhờ nhiều trường hợp miễn trừ và khả năng tìm kiếm thị trường ở những nơi khác. Ngân hàng Pháp Societe Generale ước tính tổng tác động trực tiếp của thuế quan chỉ tương đương 0,37% GDP của khu vực.
Trong khi đó, thặng dư thương mại của Trung Quốc vượt 1.000 tỷ USD khi nước này thành công trong việc đa dạng hóa thị trường ngoài Mỹ, nâng cao chuỗi giá trị của ngành sản xuất và tận dụng lợi thế từ kim loại đất hiếm trong quan hệ thương mại với Mỹ hoặc châu Âu.
Điều đáng chú ý là thảm họa kinh tế và lạm phát cao mà nhiều nhà kinh tế dự đoán sẽ xảy ra do thuế quan mà ông Trump áp đặt đã không xảy ra.
Nền kinh tế Mỹ giảm nhẹ trong quý 1/2025, trong bối cảnh các doanh nghiệp đẩy mạnh nhập khẩu hàng hóa trước khi thuế quan có hiệu lực, nhưng đã nhanh chóng phục hồi và tiếp tục tăng trưởng với tốc độ trên mức trung bình nhờ sự bùng nổ đầu tư vào trí tuệ nhân tạo và chi tiêu tiêu dùng mạnh mẽ.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế đã hai lần nâng dự báo tăng trưởng kinh tế của toàn cầu trong những tháng sau khi ông Trump công bố áp thuế "Ngày Giải phóng" hồi tháng 4/2025, khi sự bất ổn giảm bớt và các thỏa thuận được ký kết để giảm mức thuế ban đầu đã được công bố.
Và trong khi lạm phát của Mỹ vẫn ở mức cao một phần do thuế quan, các nhà kinh tế và hoạch định chính sách hiện dự đoán tác động sẽ nhẹ hơn và ngắn hạn hơn so với dự kiến, với việc chia sẻ chi phí thuế nhập khẩu diễn ra trên toàn chuỗi cung ứng giữa các nhà sản xuất, nhà nhập khẩu, nhà bán lẻ và người tiêu dùng.
Ẩn số khi bước sang năm 2026
Một ẩn số lớn cho năm 2026 là liệu nhiều loại thuế quan mà ông Trump áp đặt có hợp pháp hay không. Vào cuối năm 2025, Tòa án Tối cao Mỹ đã xem xét tính pháp lý của những gì ông Trump gọi là thuế đối ứng đối với hàng hóa từ các quốc gia riêng lẻ và các loại thuế áp đặt lên hàng hóa của Trung Quốc, Canada và Mexico liên quan đến dòng chảy fentanyl vào Mỹ dựa trên Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế, và một phán quyết dự kiến sẽ được đưa ra vào đầu năm 2026.
Chính quyền của ông Trump khẳng định có thể sử dụng các đạo luật khác, đã được thiết lập vững chắc hơn để duy trì thuế quan nếu thua kiện. Nhưng những cơ sở đó phức tạp hơn và thường bị hạn chế về phạm vi, vì vậy việc thua kiện tại Tòa án Tối cao có thể dẫn đến việc đàm phán lại các thỏa thuận đã đạt được hoặc mở ra một kỷ nguyên mới của sự không chắc chắn về kết cục của thuế quan.
Có thể nói, điều quan trọng không kém đối với châu Âu là những gì đang diễn ra với mối quan hệ thương mại của họ với Trung Quốc, thị trường từ lâu đã là điểm đến đáng tin cậy cho các nhà xuất khẩu của châu Âu.
Sự mất giá của đồng nhân dân tệ và việc các công ty Trung Quốc dần dần chuyển dịch lên chuỗi giá trị cao hơn đã giúp ích cho các nhà xuất khẩu Trung Quốc. Trong khi đó, các công ty châu Âu lại đang gặp khó khăn trong việc thâm nhập sâu hơn vào thị trường nội địa Trung Quốc đang chậm lại.
Một trong những câu hỏi then chốt cho năm 2026 là liệu châu Âu cuối cùng có sử dụng thuế quan hoặc các biện pháp khác để giải quyết những gì mà một số quan chức của họ bắt đầu gọi là "sự mất cân bằng" trong quan hệ thương mại Trung Quốc-EU hay không.
Những nỗ lực nhằm củng cố thỏa thuận Mỹ-Trung cũng đang trở nên vô cùng quan trọng. Một thỏa thuận tạm thời mong manh đạt được trong các cuộc đàm phán năm nay sẽ hết hạn vào nửa cuối năm 2026, và hai nhà lãnh đạo dự kiến sẽ gặp nhau hai lần trong năm nay.
Và cuối cùng, thỏa thuận thương mại tự do với hai đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ là Canada và Mexico sẽ được xem xét lại vào năm 2026 trong bối cảnh không chắc chắn liệu ông Trump sẽ để thỏa thuận hết hạn hay sửa đổi theo ý muốn của mình./.
Ngân hàng Thế giới: Các nền kinh tế đang phát triển chi trả nợ ở mức kỷ lục
Ngân hàng Thế giới đưa ra một cảnh báo đáng lo ngại: trong giai đoạn 2022–2024, các nền kinh tế đang phát triển đã phải chi trả số tiền nợ gốc và lãi vay nước ngoài vượt số vốn vay mới tới 741 tỷ USD
