Cuộc gặp thượng đỉnh này có thể tạo nên bước ngoặt trong quan hệ Mỹ-Trung,định hình lại mối quan hệ song phương và mở ra một giai đoạn mới trong quan hệhợp tác trong các thập kỷ tới.
Tại cuộc hội đàm, hai bên đã thẳng thắn thừa nhận còn có những bất đồngnhưng đều nhất trí tăng cường hợp tác nhằm xây dựng "mối quan hệ nước lớn kiểumới" giữa một cường quốc hiện nay và một cường quốc đang nổi lên.
Định vị mối quan hệ kinh tế Mỹ-Trung
Mối quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã trải qua không ítthăng trầm, có lúc tưởng chừng đứng trước ngã rẽ trở thành đối thủ nhiều hơn làđối tác cạnh tranh và hiện vẫn tồn tại những bất đồng như về vấn đề an ninh mạnghay vấn đề tỷ giá đồng Nhân dân tệ, đồng thời hai bên cũng đang có những mongmuốn cần được phía bên kia đáp ứng.
[Mỹ-Trung nhất trí xây quan hệ nước lớn kiểu mới]
Mỹ phàn nàn nhiều năm qua rằng Trung Quốc gây tổn thất cho các công ty Mỹhàng tỷ USD vì không ngăn chặn tình trạng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ (liênquan đến an ninh mạng) và Bắc Kinh đã cam kết sẽ thẳng tay trừng trị hành độngnày kể cả một số bộ của Chính phủ tiếp tục sử dụng phần mềm lậu.
Mỹ cũng muốn Trung Quốc nhanh chóng có một đồng tiền chuyển đổi, tăng nhậpkhẩu và mở cửa các thị trường dịch vụ tài chính. Các nhà xuất khẩu Mỹ cũng khônghài lòng về các quy định kinh doanh của Trung Quốc, chẳng hạn các tiêu chuẩn antoàn sản phẩm đôi khi bất lợi cho hàng hóa của các công ty nước ngoài nhưng lạicó lợi cho các doanh nghiệp Trung Quốc.
Trong khi đó, Trung Quốc muốn tiếp tục thâm nhập các thị trường Mỹ, nhưngcác giới chức Nhà Trắng và Quốc hội nước này đòi hỏi tiếp tục hạn chế nhập khẩucác sản phẩm từ Trung Quốc chẳng hạn các tấm thu năng lượng Mặt Trời. Bên cạnhviệc mong muốn Mỹ và các nước khác tiếp tục đầu tư vào Trung Quốc, Trung Quốccũng muốn mua các công nghệ của Mỹ hiện đang bị hạn chế do vấn đề an ninh.
Trong lúc vẫn bất đồng, Mỹ và Trung Quốc cũng đang trở nên phụ thuộc lẫnnhau về kinh tế, một mối quan hệ chưa từng có giữa một cường quốc đang trỗi dậyvới một cường quốc hiện nay.
Điều này có thể được chứng minh bằng việc Mỹ đang chiếm 25% thị phần xuấtkhẩu của Trung Quốc, còn Bắc Kinh đang nắm giữ 8% số nợ quốc gia của Mỹ. DoTrung Quốc tiếp tục phụ thuộc vào thị trường xuất khẩu Mỹ và cần hội nhập vàokinh tế toàn cầu để duy trì sức mạnh kinh tế, nên chiến lược lâu dài cần được ápdụng là hãy để cho những lợi ích tích cực từ thương mại làm đòn bẩy cho nhữngsáng kiến hợp tác song phương.
Hiện Mỹ và Trung Quốc là hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, tổng GDP củahai nước chiếm xấp xỉ 1/3 của thế giới và kim ngạch thương mại song phương cóthể vượt 500 tỷ USD trong năm 2013.
Vì thế, mối quan hệ Mỹ - Trung được nhận định sẽ góp phần định hình trậttự thế giới trong thế kỷ XXI và bất kỳ biến động nhỏ nào về kinh tế và tài chínhở mỗi nước cũng sẽ gây ảnh hưởng lớn tới nhau và tới nền kinh tế thế giới.
Đặc biệt, trong xu hướng toàn cầu hóa kinh tế và đa cực hóa thế giới, quanhệ bình ổn giữa các nước lớn sẽ là tiền đề bảo đảm hệ thống quan hệ quốc tế diễnra suôn sẻ, là điều kiện cần thiết cho việc duy trì sự ổn định và phục hồi kinhtế toàn cầu.
Ghi nhận những phát biểu “mềm dẻo” và “thiện chí”
Trong bối cảnh đó, tại cuộc gặp với Tổng thống Obama, Chủ tịch Tập CậnBình cho rằng với tư cách là hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, Trung Quốc và Mỹcần hợp tác với nhau nhằm xây dựng "mối quan hệ nước lớn kiểu mới dựa trên sựtôn trọng lẫn nhau và hợp tác cả hai cùng thắng".
Ông Tập Cận Bình nêu rõ quan hệ Mỹ-Trung đang ở một điểm khởi đầu mới,trong đó hai bên cùng có những mối quan tâm hàng đầu, từ thúc đẩy sự phát triểnkinh tế của mỗi nước, khôi phục tăng trưởng kinh tế thế giới, tới giải quyết cácvấn đề nóng bỏng của khu vực và quốc tế, đối phó với những thách thức toàn cầu,những vấn đề đang đòi hỏi Trung Quốc và Mỹ phải thúc đẩy hợp tác song phương đểcó thể cùng giải quyết.
Về phía Tổng thống Mỹ, ông khẳng định dù còn có những căng thẳng trongquan hệ song phương, nhưng sự hợp tác mang lại lợi ích cho cả hai nước, khẳngđịnh việc Trung Quốc tiếp tục con đường thành công là có lợi cho Mỹ vì một nướcTrung Quốc hòa bình, ổn định và thịnh vượng "không chỉ tốt cho người dân TrungQuốc mà tốt cho cả Mỹ và thế giới".
Ông bày tỏ hy vọng hai nước sẽ xây dựng được một mô hình hợp tác mới trêncơ sở tôn trọng lẫn nhau và cùng có lợi. Tuy thừa nhận Mỹ và Trung Quốc có căngthẳng trong một số lĩnh vực, nhưng ông cũng khẳng định hai nước có thể hợp táchiệu quả với nhau trong nhiều vấn đề, bằng cách cân bằng giữa cạnh tranh và hợptác để vượt qua những vướng mắc có thể gây chia rẽ.
Tại cuộc gặp, hai nhà lãnh đạo đã thảo luận về các vấn đề kinh tế vàthương mại song phương, trong đó Mỹ quan tâm đặc biệt vào việc tiếp cận thịtrường và bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, trong khi Trung Quốc tập trung vào việcđánh giá độ an toàn của các khoản đầu tư tại Mỹ và các hạn chế của Mỹ đối vớiviệc xuất khẩu công nghệ sang Trung Quốc.
Về vấn đề an ninh mạng, Chủ tịch Tập Cận Bình đã không trực tiếp bác bỏnhững cáo buộc gần đây của Mỹ, mà chỉ nói rằng Trung Quốc cũng là một nạn nhâncủa các hành động tấn công mạng và ông mong muốn xóa bỏ "những mối nghi kỵ" củaphía Mỹ về vấn đề này. Hai bên đều cho rằng đây là một vấn đề ngày càng quantrọng trong quan hệ song phương, và vào tháng Bảy tới, nhóm làm việc về an ninhmạng mà hai bên đã nhất trí thành lập sẽ họp lần đầu tiên.
Mục tiêu đối với cả ông Obama và ông Tập Cận Bình là nhằm tăng cường sựhiểu biết giữa hai nước, giảm bớt bất đồng thương mại, không để sự "cùng tồn tạicạnh tranh" hiện nay giữa hai nước biến thành một sự đối đầu chiến lược, điều màkhông nước nào mong muốn.
Hiện chưa rõ mô hình “mối quan hệ nước lớn kiểu mới” sẽ phát triển như thếnào, sẽ giúp Trung Quốc và Mỹ đóng góp giải quyết các thách thức toàn cầu rasao, nhưng việc hai bên nhất trí tăng cường hợp tác trong bối cảnh thế giới đangthay đổi nhanh chóng là một tín hiệu đáng mừng.
Dự báo triển vọng hợp tác trong tương lai
Nhìn nhận triển vọng quan hệ Mỹ - Trung sau cuộc gặp thượng đỉnh vừa diễnra, cố vấn cao cấp của Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS), ôngChristopher Johnson cho rằng tuy chưa thể có ngay sự cải thiện mang tính đột phátrong quan hệ giữa hai nước, nhưng cuộc gặp không mang tính chính thức này cóthể tạo ra một sự khởi đầu thuận lợi hơn cho mối quan hệ giữa hai nền kinh tếlớn nhất thế giới.
[Dư luận TQ hoan nghênh quan hệ kiểu mới với Mỹ]
Trung Quốc và Mỹ đều có thể tương trợ cho nhau trong các lĩnh vực như anninh lương thực hay năng lượng, và cũng có các cơ hội hợp tác trong lĩnh vựcphát triển. Hợp tác song phương cũng có thể thúc đẩy triển vọng của nhau và thúcđẩy tăng trưởng kinh tế ở mỗi nước.
Trong khi đó, hai nước cũng có thể cùng khuyến khích cạnh tranh trong lĩnhvực dịch vụ và công nghệ. Khi Trung Quốc đang có những bước đi nhằm đưa đồngtiền của nước này vào hoạt động thương mại mở, hệ thống tiền tệ quốc tế sẽ cầnphải chuẩn bị cho việc hoạt động với nhiều đồng tiền dự trữ khác nhau.
Tuy nhiên, bất chấp việc cả Tổng thống Mỹ và Chủ tịch Trung Quốc đều nhiềulần nhắc lại về tầm quan trọng của mối quan hệ Trung - Mỹ ổn định, tích cực vàcộng tác, nhưng sự cạnh tranh chiến lược sẽ tiếp tục tăng khi trên thực tế cả Mỹvà Trung Quốc vẫn có những lợi ích khác biệt, không thể bị rũ bỏ và nhất là khinền kinh tế Trung Quốc có thể bắt kịp và vượt kinh tế Mỹ (ít nhất là về GDP)trong những năm tới.
Quá trình trỗi dậy và vươn ra thế giới của Trung Quốc đang làm gia tăng sốlượng những điểm giao thoa về mọi mặt với Mỹ. Nguy cơ cạnh tranh về ảnh hưởng vàxung đột về lợi ích giữa Trung Quốc và Mỹ có thể xảy ra ở bất cứ khu vực nàotrên phạm vi toàn cầu.
Ông Robert Zoellick, cựu Chủ tịch Ngân hàng Thế giới, người từng giữ chứcĐại diện thương mại và Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ, nêu bật việc các ông Obama vàTập Cận Bình thảo luận các kế hoạch cải cách kinh tế và xác định các lợi ích củanhau.
Chẳng hạn như Trung Quốc cần mở cửa ngành dịch vụ để khuyến khích sự cạnhtranh mạnh mẽ hơn và các công ty Mỹ có thể hỗ trợ điều này. Trong khi đó, ôngObama có thể vạch ra các kế hoạch cải cách thuế, chi tiêu ngân sách, năng lượngvà nhập cư. Đồng thời, cả hai nước đều có những lý do riêng để theo đuổi cácbiện pháp cải cách cơ cấu.
Tuy nhiên, ông Zoellick cũng nhấn mạnh các ý tưởng về "mối quan hệ nướclớn kiểu mới" sẽ chết yểu trừ phi Trung Quốc và Mỹ giải quyết được các mối đedọa về an ninh mạng mà Mỹ đặc biệt quan ngại.
Hai nhà lãnh đạo sẽ cần phải tìmcách giảm thiểu những thiệt hại về kinh tế cũng như các rủi ro an ninh mà các vụtấn công mạng gây ra.
Ông Arthur Ding, một chuyên gia nghiên cứu tại trường ÐạiHọc Chính trị Quốc gia ở Ðài Loan, nói rằng khó mà đạt được tiến bộ về vấn đềnày, khi Mỹ và Trung Quốc đã mở các cuộc đàm phán không chính thức từ năm hay sáunăm nay bàn về các vấn đề nguyên tắc nhưng không đạt được kết quả nào./.