Nhân viên y tế tiêm vaccine phòng COVID-19 ở phía Bắc London (Anh) ngày 25/6/2021. (Ảnh: Getty Images/TTXVN) Trong khi hàng loạt quốc gia siết chặt quy định đi lại bằng đường hàng không với miền Nam châu Phi do lo ngại đợt bùng phát dịch toàn cầu mới do biến thể Omicron, các nhà khoa học đang nỗ lực thu thập thông tin và nghiên cứu biến thể này, trong đó quan trọng nhất là mức độ hiệu quả của các vaccine hiện nay trong việc bảo vệ con người khỏi Omicron.
Hiện các hãng dược đang chạy đua với thời gian để nâng cấp vaccine hiện có của mình nhằm ứng phó với các biến thể mới.
Các phát hiện gần đây đang vẽ ra một bức tranh nhiều gam màu sáng-tối. Các chuyên gia cho biết biến thể Omicron có thể lây lan nhanh hơn và né tránh phản ứng miễn dịch của cơ thể (có được nhờ tiêm vaccine hoặc miễn dịch tự nhiên sau khi nhiễm) tốt hơn bất kỳ phiên bản nào trước đây của virus.
Tuy nhiên, các vaccine sẽ tiếp tục giúp giảm nguy cơ bệnh nặng và tử vong.
Một nghiên cứu mới nhất, đăng trên tạp chí Nature ngày 24/12 vừa qua cho thấy các vaccine hiện nay của Moderna, AstraZeneca, Pfizer và Janssen không giúp ngăn chặn nguy cơ lây nhiễm Omicron, dù có tiêm mũi tăng cường.
Trong khi đó, lượng kháng thể được tạo ra ở bệnh nhân đã bình phục thậm chí thấp hơn mức có thể ngăn chặn biến thể mới này. Nói cách khác, cả người đã tiêm và người đã từng nhiễm đều đối mặt với nguy cơ tái nhiễm do Omicron.
Đứng đầu nghiên cứu trên, giáo sư vi sinh vật học và miễn dịch học tại Đại học y khoa Columbia, ông David Ho cho biết: "Tiêm mũi tăng cường sẽ giúp tăng hệ miễn dịch ở một mức nào đó, song vẫn chưa đủ để ngăn chặn nguy cơ nhiễm Omicron." Theo ông, thuốc kháng thể đơn dòng điều trị COVID-19 cũng không hiệu quả trong điều trị Omicron.
[Virus SARS-CoV-2 tồn tại dai dẳng "hàng tháng" trong cơ thể người]
Nhóm nghiên cứu của Mỹ cho biết đã phát hiện các đột biến mới có thể lẩn tránh kháng thể trong các protein gai của Omicron, chính là nhân tố giúp biến thể này né tránh hệ miễn dịch tốt hơn bất cứ biến thể nào trước đó.
Omicron có khoảng 50 đột biến, trong đó hơn 30 đột biến gai, loại protein trên bề mặt virus mà các vaccine thông tin cho cơ thể nhận diện và tấn công. Một vài trong các đột biến này từng thấy trước đó.
Một số được cho là đã giúp biến thể Beta có khả năng né tránh vaccine, một số khác từng tạo ra khả năng siêu lây nhiễm của Delta. Nhưng Omicron cũng có 26 đột biến gai chưa từng thấy, so với chỉ 10 đột biến ở Delta và 6 đột biến ở Beta. Nhiều trong các đột biến này giúp Omicron tránh né được hệ miễn dịch.
Trước tình hình mới, một chuyên gia sinh vật học tiến hóa tại Trung tâm nghiên cứu ung thư Fred Hutchinson ở Seattle (Mỹ), ông Jesse Bloom nhận định: "Chúng ta thực sự cần cảnh giác về biến thể mới và chuẩn bị sẵn sàng."
Các vaccine mRNA của Moderna và Pfizer/BioNTech được xây dựng trên công nghệ cho phép nhanh chóng điều chỉnh. Người phát ngôn của Pfizer, bà Jerica Pitts cho biết các nhà khoa học của hãng "có thể nâng cấp vaccine hiện nay trong 6 tuần và vận chuyển lô vaccine mới trong 100 ngày" nếu một biến thể mới có thể né tránh hệ miễn dịch.
Về phần mình, hãng Moderna cũng đã nhanh chóng bắt đầu nghiên cứu ngay sau khi có thông tin của Omicron. Chủ tịch Moderna, ông Stephen Hoge cho biết dù chưa có dữ liệu về sự lây lan của Omicron nhưng rõ ràng biến thể này "là mối đe dọa lớn đối với các vaccine," là sự kết hợp của tất cả những cuộc tấn công lớn nhất" của các biến thể. Theo ông, Moderna có thể nâng cấp vaccine hiện nay trong 2 tháng và có kết quả thử nghiệm lâm sàng trong 3 tháng nếu cần.
Theo Tiến sỹ Bloom, ngay cả khi các vaccine có khả năng chống Omicron, xét ở góc độ nào đó vẫn sẽ cần các phiên bản vaccine mới bởi virus tạo đột biến nhanh hơn dự báo./.
