Chuẩn bị thiêu hủy số ngà voi thu giữ được, tại Yaounde, Cameroon. (Nguồn: AFP/TTXVN) Trong những năm qua, tội phạm môi trường, đặc biệt là nạn khai thác tài nguyên thiên nhiên bất hợp pháp, có dấu hiệu tăng mạnh trên toàn thế giới.
Theo số liệu của Liên hợp quốc và Tổ chức Cảnh sát hình sự quốc tế (Interpol), ước tính, năm 2016, tội phạm môi trường đã kiếm được số tiền từ 91-259 tỷ USD.
Phóng viên TTXVN tại Brussels dẫn báo cáo của Nhóm nghiên cứu và thông tin về hòa bình và an ninh (GRIP) cho biết khoản tiền mà tội phạm môi trường kiếm được là cực lớn và rất khó hình dung quy mô thực sự của vấn nạn này.
Báo cáo do GRIP thực hiện căn cứ số liệu về những thiệt hại đã được ghi nhận và các giao dịch tài chính ngầm bị phát hiện, tuy nhiên có rất nhiều vụ việc còn nằm trong bóng tối.
Nina-Krotov Sand, tác giả báo cáo, cho biết có hai xu hướng chứng minh tình trạng gia tăng loại hình tội phạm dạng này, đó là các phương tiện tội phạm và hình thức phạm tội. Nếu như trước đây tội phạm môi trường chủ yếu liên quan hoạt động khai thác gỗ, khoáng sản và săn bắn thì nay còn lấn sang hoạt động đánh bắt cá trái phép và buôn bán chất thải nguy hại.
Báo cáo khoanh vùng nghiên cứu tại khu vực ít được truyền thông chú ý, đó là Đông Phi. Nếu như Trung Phi "nổi tiếng" với vấn nạn buôn bán ngà voi và gỗ lậu, thì tình trạng này ở Đông Phi cũng rất đáng báo động.
Tại các vùng ven biển, đặc biệt là các hải cảng lớn như Lagos (Nigeria), chính là những điểm đen trung chuyển gỗ lậu, các loại động, thực vật có nguy cơ tuyệt chủng được bảo vệ.
Riêng giai đoạn 2007-2014 có tới 17.000kg ngà voi lậu bị bắt giữ tại Đông Phi, trong đó chủ yếu là ở Nigeria và Togo. Các nước như Burkina Faso, Senegal và Cote d'Ivoire cũng đang nổi lên là địa điểm cất giấu và chứa chất thải nguy hại.
Không chỉ là điểm trung chuyển, các nước trên còn là nạn nhân của tội phạm môi trường trong lĩnh vực khai thác gỗ và đánh bắt cá. Theo báo cáo của GRIP, vấn nạn này cực kỳ khó triệt phá vì không chỉ thuần túy chặt hạ gỗ lậu mà còn bao gồm hệ thống hoạt động vô cùng phức tạp, trong đó chặt hạ cây rừng trái phép chỉ là một mắt xích, liên quan đến việc làm giả giấy phép khai thác, tham nhũng, rửa tiền và chuyên chở gỗ lậu, trong khi việc buôn bán gỗ lậu rất khó phát hiện bởi đưa gỗ lậu vào chu trình kinh doanh hợp pháp tại Đông Phi lại quá đơn giản.
Bên cạnh đó, các hoạt động khai thác thủy sản cũng bị ảnh hưởng bởi nạn đánh bắt lậu, với khoảng từ 1/3-1/2 sản lượng khai thác liên quan nạn đánh bắt lậu, mang lại số tiền 1,3 tỷ USD mỗi năm.
Báo cáo của GRIP cũng chỉ ra tình trạng ngày càng nhiều ngư dân phải bỏ nghề, thậm chí phải tham gia mạng lưới tội phạm do không cạnh tranh nổi với hoạt động đánh bắt quy mô công nghiệp cả hợp pháp và bất hợp pháp.
Chống tội phạm môi trường hiện đã thu hút sự chú ý ngày càng tăng của cộng đồng quốc tế. Tháng 9/2016, Tòa án hình sự quốc tế tuyên bố đã lưu ý tới các loại tội phạm môi trường như khai thác lậu tài nguyên thiên nhiên, chiếm hữu đất đai trái phép hay hủy hoại môi trường..., tuy nhiên vẫn chưa định nghĩa thế nào là tội phạm môi trường. Điều này cho thấy dù đã xác định sự nghiêm trọng của vấn đề, song để đưa ra giải pháp hữu hiệu không hề đơn giản.
Tác giả báo cáo cho rằng điều cần nhất hiện nay là phải thúc đẩy hợp tác giữa các nước trong việc thống nhất các giải pháp đấu tranh chống tội phạm môi trường./.
