Điều kỳ diệu đã không xảy ra tại Copenhagen

COP15 của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu đã khép lại với một thành quả ít ỏi là các bên chỉ đạt được một “thỏa thuận chính trị”.

Hy vọng. Chờ đợi. Biểu tình. Bắt bớ. Những cuộc thảo luận thâu đêm. Những camkết. Hứa hẹn… Tất cả giờ đã trở thành câu chuyện quá khứ - một quá khứ không lấygì làm vui - khi mà điều cả thế giới mong muốn đã không xảy ra.

Hội nghị lần thứ 15 (COP15) của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu đã khép lạisau hai tuần thảo luận căng thẳng với một thành quả ít ỏi là các bên chỉ đạtđược một “thỏa thuận chính trị”, dù đã có sự góp mặt của 130 nguyên thủ quốc giacùng với những nỗ lực không ngừng nghỉ tới tận phút chót của các nhà lãnh đạothế giới.

Một thỏa thuận ràng buộc về pháp lý cho công tác chống biến đổi khí hậu toàn cầutừ sau năm 2012 đành phải được “bảo lưu” tới hội nghị sau ở Mexico, với hy vọngcác bên sẽ có thêm thời gian để chuẩn bị cho một cuộc chơi lớn.

Nước chủ nhà mất điểm

Trong bất kỳ cuộc họp lớn nào, đặc biệt là những cuộc họp về những vấn đề quantrọng của thế giới, nước chủ nhà luôn giữ vai trò quan trọng trong việc điềuphối quan điểm các bên và dẫn dắt các cuộc thảo luận để có thể mang lại kết quảtốt nhất.

Điều này càng trở nên quan trọng tại Hội nghị Copenhagen vì đây được coi là mộtsự kiện lịch sử, đánh dấu kết thúc quá trình đàm phán 2 năm theo Kế hoạch hànhđộng Bali, đã được các nước nhất trí tại Hội nghị lần thứ 13 ở đảo Bali(Indonesia) năm 2007.

Tuy nhiên, những gì mà nước chủ nhà Đan Mạch thể hiện đã gây thất vọng lớn khôngchỉ cho các nhà đàm phán mà còn với toàn thể người dân thế giới, mà phần lớntrong số họ là nạn nhân trực tiếp của tình trạng biến đổi khí hậu. Mọi việc bắt đầu sau khi tờ Người bảo vệ (Anh) ngày 9/12 bất ngờ đăng tải toànbộ nội dung của dự thảo bí mật do nước chủ nhà soạn thảo với mục đích đưa vănkiện này trở thành dự thảo chính thức để hội nghị thông qua. Vấn đề sẽ không có gì bàn cãi nếu như các đề xuất đưa ra trong dự thảo không đingược lại nguyên tắc của Nghị định thư Kyoto trong việc quy định trách nhiệm cắtgiảm khí thải của các nước phát triển và các nước đang phát triển. Theo đó, dự thảo quy định các nước đang phát triển phải chấp nhận một số địnhmức cắt giảm khí thải ở mức không được vượt quá 1,44 tấn CO2/người/năm vào 2050,trong khi giới hạn của các nước phát triển là 2,67 tấn/người/năm. Ngoài ra, dự thảo cũng trao nhiều quyền hơn cho các nước phát triển và Ngân hàng Thế giới (WB) trong việc kiểm soát các quỹ chống biến đổi khí hậu; gạt bỏ vaitrò của Liên hợp quốc trong các cuộc đàm phán về biến đổi khí hậu trong tươnglai; đồng thời phân nhóm các nước nghèo theo mức độ chịu ảnh hưởng của biến đổikhí hậu và quy định các khoản viện trợ dựa trên hành động cụ thể của từng nước. Thông tin này đã ngay lập tức vấp phải sự chỉ trích của các nước đang phát triểnvới cáo buộc chính phủ Đan Mạch cố tình chơi trò “qua mặt” khi tự ý dự thảo thỏathuận mà không tham khảo ý kiến của các bên. Tuy nhiên, những nghi vấn về “ý đồ” của Đan Mạch chỉ thực sự nổi lên khi có sựkết nối những sự kiện (dường như vô tình) xảy ra tại hội nghị. Trong 3 ngày liêntục, một bộ trưởng của Trung Quốc (không được nêu tên) đã không thể “qua cổng anninh” vì một lý do rất đơn giản là... trục trặc thông tin trên hệ thống máytính. Tiếp đó là việc cảnh sát Đan Mạch thực hiện hàng loạt vụ bắt bớ đối với nhữngngười biểu tình đòi “công lý cho khí hậu” và ngăn không cho hàng nghìn đại diệncủa các tổ chức phi chính phủ vào bên trong trung tâm hội nghị, dù họ đã đượccấp thẻ an ninh. Tất nhiên, điều hành một hội nghị lớn như COP15 không phải là điều dễ dàng, nhấtlà khi nội dung hội nghị đề cập đến một loạt vấn đề tranh cãi có liên quan đếnquyền lợi và nghĩa vụ của các bên. Chính vì vậy, sau những sự cố trên, nước chủ nhà Đan Mạch đã rất nỗ lực lấy lạihình ảnh của mình nhưng mọi cố gắng cũng không giúp ích gì nhiều khi Chủ tịchhội nghị, Bộ trưởng Môi trường Đan Mạch, bà Conni Hedegaard, từ chức một cáchkhó hiểu chỉ hai ngày trước khi hội nghị kết thúc, giữa lúc tin đồn về “Dự thảoĐan Mạch” vẫn còn là một dấu hỏi lớn cho tới khi đích thân Thủ tưởng nước chủnhà phải lên tiếng bác bỏ. Tan vỡ giấc mộng “Hopenhagen” Một trong những khẩu hiệu được nước chủ nhà nhắc tới không ít lần trong suốt quátrình diễn ra hội nghị là: “Hãy đưa Copenhagen trở thành Hopenhagen” (mượn từ"hope" trong tiếng Anh, có nghĩa là hy vọng). Thế nhưng ước mong đó đã không trở thành sự thật khi mà hội nghị không thể đạtđược một thỏa thuận “công bằng, bình đẳng và ràng buộc” nhằm tạo cơ sở cho cáchành động chống biến đổi khí hậu sau năm 2012, khi giai đoạn I của Nghị định thưKyoto hết hiệu lực. Trong phiên họp cuối cùng của hội nghị được kéo dài liên tục hơn 24 giờ do sựbất đồng sâu sắc giữa các nước trong một loạt vấn đề, các đại biểu cuối cùngcũng chỉ đạt được một “thỏa thuận chính trị yếu” với những quy định “ít thamvọng” và rất chung chung trong việc hạn chế gia tăng nhiệt độ Trái đất, khốngchế lượng khí thải và tăng nguồn tài chính giúp các nước đang phát triển ứng phóvới biến đổi khí hậu. Đối với nhiều nước, thỏa thuận này trên thực tế chỉ là một sự công nhận miễncưỡng đối với Hiệp ước Copenhagen do Mỹ và 4 quốc gia mới nổi (Trung Quốc, ẤnĐộ, Brazil và Nam Phi) đề xuất. Ngay cả đối với Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu, mặc dùchính thức công nhận Hiệp ước Copenhaghen song tuyên bố đưa ra sau hội nghị cũngchỉ khẳng định “các bên sẽ lưu ý” đến hiệp ước này. Đối với hàng trăm triệu người dân thế giới, đặc biệt là những người đang và sẽphải chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu và những người đã luôn dõi theomọi diễn biến của hội nghị trong suốt hai tuần qua, kết quả đạt được có thể nóilà một sự thất vọng lớn bởi nó không những thể hiện sự bất lực của các nhà lãnhđạo thế giới trong việc hợp lực ứng phó với tình trạng biến đổi khí hậu toàn cầumà còn cho thấy những mâu thuẫn ngày càng lớn giữa các nước trong việc thực hiệntrách nhiệm và nghĩa vụ của mình. Các nước đang phát triển yêu cầu các nước phát triển phải có cam kết mạnh mẽ cắtgiảm khí thải trong khoảng 40-45% so với năm 1990 nhằm đảm bảo nhiệt độ Trái Đấtkhông vượt quá 2 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Các nước châu Phi và quốc đảo nhỏ thậm chí yêu cầu cắt giảm mạnh hơn để giữnhiệt độ tăng dưới 1,5 độ C, đồng thời yêu cầu đến năm 2015 phải được nhận mứchỗ trợ tài chính tối thiểu 50 tỷ USD/năm và tăng lên 100 tỷ USD/năm vào 2020 đểthực hiện các biện pháp giảm nhẹ, thích ứng với biến đổi khí hậu. Trong khi đó, các nước phát triển đòi loại bỏ Nghị định thư Kyoto vì cho rằng họchỉ phát thải tổng cộng 30% lượng khí thải nhà kính toàn cầu, do đó các nướcđang phát triển mới nổi cũng phải có nghĩa vụ cắt giảm khí nhà kính. Tuy nhiên, yêu cầu này đã bị các nước Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil và Nam Phi cươngquyết bác bỏ với lý do họ có quyền được phát triển kinh tế để nâng cao điều kiệnsống cho phần lớn người dân vẫn đang sống trong điều kiện rất khó khăn. Không chỉ tồn tại mâu thuẫn giữa hai nhóm nước phát triển và đang phát triển màtrong nội bộ từng nhóm cũng xuất hiện những quan điểm trái chiều. Nhóm các nướcchậm phát triển và quốc đảo nhỏ yêu cầu các nền kinh tế mới nổi cũng phải camkết cắt giảm khí thải nhưng đã bị bác bỏ vì điều này không quy định trong Nghịđịnh thư Kyoto.

Trong nội bộ Liên minh châu Âu (EU), chia rẽ cũng xuất hiện giữa một bên là cácnước như Anh, Pháp muốn đưa ra mục tiêu cắt giảm mạnh hơn nữa (lên tới 30% vàonăm 2020, so với mức của năm 1990) với một bên là những nước ít phát triển hơnchỉ muốn giảm tối đa 20%. Mỹ là nước phát triển ngoài EU đưa ra cam kết cắt giảmthấp nhất (17% so với năm 2005).

Đúng như dự đoán. Với quá nhiều bất đồng và việc rất nhiều nhà lãnh đạo không vượtqua được quyền lợi quốc gia để hướng tới một thỏa thuận toàn cầu lớn hơn, hộinghị đã kết thúc với một kết quả đáng thất vọng là các bên chỉ đưa ra được mộtthỏa thuận chung mang tính chính trị, dù đã có tới 2 năm thảo luận với hàng chụccuộc họp và hội nghị cấp cao. Tuy nhiên, có vẫn hơn không. Tổng thư ký Liên hợp quốc Ban Ki Moon cũng đã nói:“Hiệp ước Copenhagen không phải là một văn kiện được tất cả các bên mong đợinhưng nó là một sự khởi đầu cần thiết”. Một sự khởi đầu giúp các bên có thể đạt được những cam kết cụ thể sau này và tạonền tảng cho việc đạt được một thỏa thuận pháp lý ràng buộc tại Hội nghị lần thứ16 ở Mexico./.

Vũ Hà (TTXVN/Vietnam+)