Trong những năm qua, ngành y tế Việt Nam đã lớn mạnh về mọi mặtcả về mạng lưới các cơ sở y tế, cả về đội ngũ y bác sỹ, cán bộ y tế vàchất lượng khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe cho nhân dân. Đặc biệt,lĩnh vực khoa học kỹ thuật của ngành y tế đã đạt được nhiều thành tựu tolớn, góp phần vào việc phát triển ngành và quan trọng hơn là từ đó nângcao chất lượng khám chữa bệnh, điều trị và phục vụ nhân dân.
Chính vìvậy, nhân dịp kỷ niệm Ngày thầy thuốc Việt Nam (27/2), năm nay, Bộ Y tếđã công bố và tôn vinh 26 công trình khoa học-công nghệ được công nhậnlà thành tựu y, dược nổi bật của ngành. Trong đó, công trình "Ghép tếbào gốc tạo máu điều trị các bệnh máu" tại Viện Huyết học và Truyền máuTrung ương đã được đánh giá cao.
Ghép tế bào gốc - Phương pháp điều trị bệnh máu hiện đại
Hàng năm, theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới, có khoảng 9triệu người mắc bệnh ung thư và có khoảng 5 triệu người chết vì căn bệnhnày. Ở Việt Nam, theo tài liệu của Bệnh viện K Hà Nội, mỗi năm cókhoảng 100.000 đến 150.000 bệnh nhân ung thư mới và khoảng 50.000 đến70.000 người tử vong.
Từ 1957, hàng loạt các nghiên cứu lâm sàng cũngnhư thực nghiệm về ghép tủy đã được thực hiện ở nhiều nơi trên thế giới.Các tiến bộ vượt bậc trong nghiên cứu về ghép tủy như việc sử dụngnguồn tế bào gốc tạo máu ở máu ngoại vi và máu cuống rốn thay cho tủyxương, xây dựng các phác đồ điều kiện hóa mới, cải tiến các phương phápphòng chống bệnh ghép chống chủ… đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc ápdụng phương pháp ghép tế bào gốc tạo máu tại nhiều nơi trên thế giới,góp phần gia tăng nhanh chóng số lượng các trường hợp ghép. Hiện nay,ghép tế bào gốc tạo máu đang được thực hiện tại hơn 500 trung tâm củatrên 50 quốc gia.
Tại Việt Nam, ghép tế bào gốc tạomáu điều trị các bệnh máu ác tính đã được thực hiện thành công tại Thành phố Hồ Chí Minh, Huế, Bệnh viện Nhi Trung ương và Bệnh viện Trungương Quân đội 108. Từ tháng 6/2006, Viện Huyết học và Truyền máu Trungương đã tiến hành ứng dụng phương pháp ghép tế bào gốc tạo máu điều trịcác bệnh máu.
Với nỗ lực của toàn bộ tập thể y, bác sỹ, Viện Huyết họcvà Truyền máu Trung ương đã thực hiện thành công ghép tế bào gốc tạo máutự thân điều trị cho 24 bệnh nhân Đa u tủy xương và 5 bệnh nhân Ulympho ác tính. Trong nhóm bệnh nhân Đa u tủy xương, bệnh nhân sống lâunhất đã đạt được mốc 5 năm kể từ thời điểm ghép. Đối với các bệnh nhân Ulympho ác tính đã được ghép, bệnh nhân sống lâu nhất đã đạt được mốc là3 năm.
Sau đó, Viện đã thực hiện ghép tế bào gốc tạo máu đồng loại điềutrị 2 bệnh nhân lơ xê mi cấp dòng tủy, 2 bệnh nhân lơ xê mi kinh dònghạt, 1 bệnh nhân lơ xê mi kinh dòng hạt-mô nô và đặc biệt là 5 bệnh nhânsuy tủy xương không rõ nguyên nhân. Các bệnh nhân sống khỏe mạnh bìnhthường và người lâu nhất đã đạt trên 3 năm. Đến nay, Viện đã thực hiệnthành công 39 trường hợp, trong đó 29 trường hợp ghép tự thân và 10trường hợp ghép đồng loại.
Theo Viện Huyết học và Truyền máuTrung ương, với việc thực hiện thành công phương pháp ghép tếbào gốc tạo máu điều trị gần 40 bệnh nhân mắc các bệnh máu khác nhau,Viện đã hoàn toàn làm chủ phương pháp điều trị bệnh máu hiện đại nhấthiện nay.
Mặc dù ứng dụng một phương pháp điều trị mà đã trở thànhthường quy trên thế giới, Viện đã có nhiều cải tiến và thay đổi cho phùhợp với điều kiện Việt Nam. Cụ thể là: điều kiện hóa trước ghép bằngphác đồ hóa trị liệu giảm liều: hiệu quả, hạn chế biến chứng nhiễm trùngvà giảm nguy cơ tử vong; Xây dựng phác đồ hóa trị liệu điều kiện hóatrước ghép cho bệnh nhân suy tủy xương phù hợp với điều kiện hiện có củaViệt Nam: hiệu quả và tiết kiệm chi phí. Đồng thời, gạn tách tế bào gốctừ máu ngoại vi làm nguồn tế bào gốc ghép cho người bệnh: hiệu quả, antoàn và giảm các tác dụng không mong muốn đối với người hiến tế bào gốc.
Qua việc thực hiện thành công ghép tế bào gốc tạo máu tự thâncũng như đồng loại, Viện đã phát triển và hoàn chỉnh tất cả các quytrình liên quan như: quy trình lựa chọn bệnh nhân và chỉ định ghép tếbào gốc, quy trình lựa chọn người hiến tế bào gốc, quy trình xét nghiệmHLA (kháng nguyên bạch cầu) bằng kỹ thuật sinh học phân tử, quy trìnhthu gom tế bào gốc từ máu ngoại vi bằng kỹ thuật gạn tách tế bào, quytrình xử lý và bảo quản khối tế bào gốc, quy trình chăm sóc và theo dõibệnh nhân trong và sau ghép tế bào gốc.
Bên cạnh đó, viện Huyết học vàTruyền máu Trung ương cũng đã chuyển giao thành công kỹ thuật ghép tếbào gốc tạo máu tự thân cho Bệnh viện 198, Bộ Công An, mở ra cơ hội ứngdụng phương pháp hiện đại này cho các bệnh viện khác trong cả nước.
Phương pháp điều trị hiệu quả, an toàn, chi phí thấp
Ghép tế bào gốc tạo máu là một phương pháp điều trị có hiệuquả, an toàn đối với các bệnh nhân mắc một số loại bệnh máu đặc biệt làbệnh máu ác tính. Hiện nay, ghép tế bào gốc tạo máu đã trở thành phươngpháp điều trị thường quy tại viện Huyết học và Truyền máu Trung ương.
Bên cạnh đó, phương pháp này cũng mang lại một hiệu quả kinh tế lớn vớichi phí cho một trường hợp ghép tế bào gốc tại Việt Nam chỉ bằng 30% đến50% chi phí tại các nước khác trên thế giới. Bên cạnh đó, số lượngngười bệnh đi các nước khác để ghép tế bào gốc sẽ giảm một cách đáng kể,dẫn đến giảm thất thoát một lượng ngoại tệ rất lớn ra nước ngoài, tăngthu nhập cho các bệnh viện Việt Nam.
Ghép tếbào gốc tạo máu đã được ứng dụng rộng rãi trong điều trị rất nhiều cácbệnh khác nhau thuộc rất nhiều chuyên khoa như: Các bệnh máu ác tính nhưđa u tủy xương, u lymphô ác tính, lơ xê mi...; các bệnh máu lành tínhnhưng không có phương pháp điều trị đặc hiệu có thể chữa khỏi như suytủy xương, tan máu bẩm sinh….; các ung thư dạng đặc như ung thư vú, ungthư thận...; các bệnh tự miễn như viêm đa khớp dạng thấp, xuất huyếtgiảm tiểu cầu...
Theo Viện Huyết học và Truyền máu Trungương, trong thời gian sắp tới, với sự ra đời của Trung tâm tếbào gốc, Viện sẽ mở rộng ứng dụng ghép tế bào gốc tạo máu tự thân chonhiều bệnh máu khác và các ung thư kháng thuốc hoặc tái phát. Bên cạnhđó, với việc chuyển sang cơ sở mới có trang thiết bị đầy đủ, phòng bệnhđáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn quốc tế về ghép tế bào gốc tạo máu đồng loại,Viện cũng đã nhanh chóng hoàn chỉnh kỹ thuật ghép tế bào gốc tạo máuđồng loại và đưa phương pháp điều trị này thành phương pháp điều trịthường quy tại Viện.
Đặc biệt, trong năm 2012, sau khi Trung tâm tế bàogốc chính thức đi vào hoạt động, Viện sẽ nhanh chóng thành lập Ngân hàngtế bào gốc máu cuống rốn và Ngân hàng dữ liệu người hiến tủy dự bị, tạothêm nguồn tế bào gốc tạo máu và mở thêm nhiều khả năng cho các bệnhnhân có chỉ định ghép đồng loại nhưng không có người cho phù hợp cùnghuyết thống.
Việc ứng dụng thành công phương pháp ghép tếbào gốc tạo máu điều trị một số bệnh máu đặc biệt là bệnh máu ác tínhđã mang lại cho bệnh nhân những hy vọng và cơ hội to lớn về chữa khỏicác căn bệnh hiểm nghèo, giúp họ có một cuộc sống bình thường với giađình, với xã hội.
Với thành công này, Việt Nam đã được các tổ chức quốctế về ghép tủy như Hiệp hội ghép tế bào gốc máu và tủy quốc tế - WBMT,Tổ chức ghép máu và tủy Mỹ - CIBMTR, Tổ chức ghép máu và tủy châu Á-Thái Bình Dương - APBMT… công nhận và đánh giá rất cao. Như vậy, cácbệnh nhân Việt Nam, từ nay, hoàn toàn có cơ hội được thụ hưởng mộtphương pháp điều trị hiện đại nhất./.
Chính vìvậy, nhân dịp kỷ niệm Ngày thầy thuốc Việt Nam (27/2), năm nay, Bộ Y tếđã công bố và tôn vinh 26 công trình khoa học-công nghệ được công nhậnlà thành tựu y, dược nổi bật của ngành. Trong đó, công trình "Ghép tếbào gốc tạo máu điều trị các bệnh máu" tại Viện Huyết học và Truyền máuTrung ương đã được đánh giá cao.
Ghép tế bào gốc - Phương pháp điều trị bệnh máu hiện đại
Hàng năm, theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới, có khoảng 9triệu người mắc bệnh ung thư và có khoảng 5 triệu người chết vì căn bệnhnày. Ở Việt Nam, theo tài liệu của Bệnh viện K Hà Nội, mỗi năm cókhoảng 100.000 đến 150.000 bệnh nhân ung thư mới và khoảng 50.000 đến70.000 người tử vong.
Từ 1957, hàng loạt các nghiên cứu lâm sàng cũngnhư thực nghiệm về ghép tủy đã được thực hiện ở nhiều nơi trên thế giới.Các tiến bộ vượt bậc trong nghiên cứu về ghép tủy như việc sử dụngnguồn tế bào gốc tạo máu ở máu ngoại vi và máu cuống rốn thay cho tủyxương, xây dựng các phác đồ điều kiện hóa mới, cải tiến các phương phápphòng chống bệnh ghép chống chủ… đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc ápdụng phương pháp ghép tế bào gốc tạo máu tại nhiều nơi trên thế giới,góp phần gia tăng nhanh chóng số lượng các trường hợp ghép. Hiện nay,ghép tế bào gốc tạo máu đang được thực hiện tại hơn 500 trung tâm củatrên 50 quốc gia.
Tại Việt Nam, ghép tế bào gốc tạomáu điều trị các bệnh máu ác tính đã được thực hiện thành công tại Thành phố Hồ Chí Minh, Huế, Bệnh viện Nhi Trung ương và Bệnh viện Trungương Quân đội 108. Từ tháng 6/2006, Viện Huyết học và Truyền máu Trungương đã tiến hành ứng dụng phương pháp ghép tế bào gốc tạo máu điều trịcác bệnh máu.
Với nỗ lực của toàn bộ tập thể y, bác sỹ, Viện Huyết họcvà Truyền máu Trung ương đã thực hiện thành công ghép tế bào gốc tạo máutự thân điều trị cho 24 bệnh nhân Đa u tủy xương và 5 bệnh nhân Ulympho ác tính. Trong nhóm bệnh nhân Đa u tủy xương, bệnh nhân sống lâunhất đã đạt được mốc 5 năm kể từ thời điểm ghép. Đối với các bệnh nhân Ulympho ác tính đã được ghép, bệnh nhân sống lâu nhất đã đạt được mốc là3 năm.
Sau đó, Viện đã thực hiện ghép tế bào gốc tạo máu đồng loại điềutrị 2 bệnh nhân lơ xê mi cấp dòng tủy, 2 bệnh nhân lơ xê mi kinh dònghạt, 1 bệnh nhân lơ xê mi kinh dòng hạt-mô nô và đặc biệt là 5 bệnh nhânsuy tủy xương không rõ nguyên nhân. Các bệnh nhân sống khỏe mạnh bìnhthường và người lâu nhất đã đạt trên 3 năm. Đến nay, Viện đã thực hiệnthành công 39 trường hợp, trong đó 29 trường hợp ghép tự thân và 10trường hợp ghép đồng loại.
Theo Viện Huyết học và Truyền máuTrung ương, với việc thực hiện thành công phương pháp ghép tếbào gốc tạo máu điều trị gần 40 bệnh nhân mắc các bệnh máu khác nhau,Viện đã hoàn toàn làm chủ phương pháp điều trị bệnh máu hiện đại nhấthiện nay.
Mặc dù ứng dụng một phương pháp điều trị mà đã trở thànhthường quy trên thế giới, Viện đã có nhiều cải tiến và thay đổi cho phùhợp với điều kiện Việt Nam. Cụ thể là: điều kiện hóa trước ghép bằngphác đồ hóa trị liệu giảm liều: hiệu quả, hạn chế biến chứng nhiễm trùngvà giảm nguy cơ tử vong; Xây dựng phác đồ hóa trị liệu điều kiện hóatrước ghép cho bệnh nhân suy tủy xương phù hợp với điều kiện hiện có củaViệt Nam: hiệu quả và tiết kiệm chi phí. Đồng thời, gạn tách tế bào gốctừ máu ngoại vi làm nguồn tế bào gốc ghép cho người bệnh: hiệu quả, antoàn và giảm các tác dụng không mong muốn đối với người hiến tế bào gốc.
Qua việc thực hiện thành công ghép tế bào gốc tạo máu tự thâncũng như đồng loại, Viện đã phát triển và hoàn chỉnh tất cả các quytrình liên quan như: quy trình lựa chọn bệnh nhân và chỉ định ghép tếbào gốc, quy trình lựa chọn người hiến tế bào gốc, quy trình xét nghiệmHLA (kháng nguyên bạch cầu) bằng kỹ thuật sinh học phân tử, quy trìnhthu gom tế bào gốc từ máu ngoại vi bằng kỹ thuật gạn tách tế bào, quytrình xử lý và bảo quản khối tế bào gốc, quy trình chăm sóc và theo dõibệnh nhân trong và sau ghép tế bào gốc.
Bên cạnh đó, viện Huyết học vàTruyền máu Trung ương cũng đã chuyển giao thành công kỹ thuật ghép tếbào gốc tạo máu tự thân cho Bệnh viện 198, Bộ Công An, mở ra cơ hội ứngdụng phương pháp hiện đại này cho các bệnh viện khác trong cả nước.
Phương pháp điều trị hiệu quả, an toàn, chi phí thấp
Ghép tế bào gốc tạo máu là một phương pháp điều trị có hiệuquả, an toàn đối với các bệnh nhân mắc một số loại bệnh máu đặc biệt làbệnh máu ác tính. Hiện nay, ghép tế bào gốc tạo máu đã trở thành phươngpháp điều trị thường quy tại viện Huyết học và Truyền máu Trung ương.
Bên cạnh đó, phương pháp này cũng mang lại một hiệu quả kinh tế lớn vớichi phí cho một trường hợp ghép tế bào gốc tại Việt Nam chỉ bằng 30% đến50% chi phí tại các nước khác trên thế giới. Bên cạnh đó, số lượngngười bệnh đi các nước khác để ghép tế bào gốc sẽ giảm một cách đáng kể,dẫn đến giảm thất thoát một lượng ngoại tệ rất lớn ra nước ngoài, tăngthu nhập cho các bệnh viện Việt Nam.
Ghép tếbào gốc tạo máu đã được ứng dụng rộng rãi trong điều trị rất nhiều cácbệnh khác nhau thuộc rất nhiều chuyên khoa như: Các bệnh máu ác tính nhưđa u tủy xương, u lymphô ác tính, lơ xê mi...; các bệnh máu lành tínhnhưng không có phương pháp điều trị đặc hiệu có thể chữa khỏi như suytủy xương, tan máu bẩm sinh….; các ung thư dạng đặc như ung thư vú, ungthư thận...; các bệnh tự miễn như viêm đa khớp dạng thấp, xuất huyếtgiảm tiểu cầu...
Theo Viện Huyết học và Truyền máu Trungương, trong thời gian sắp tới, với sự ra đời của Trung tâm tếbào gốc, Viện sẽ mở rộng ứng dụng ghép tế bào gốc tạo máu tự thân chonhiều bệnh máu khác và các ung thư kháng thuốc hoặc tái phát. Bên cạnhđó, với việc chuyển sang cơ sở mới có trang thiết bị đầy đủ, phòng bệnhđáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn quốc tế về ghép tế bào gốc tạo máu đồng loại,Viện cũng đã nhanh chóng hoàn chỉnh kỹ thuật ghép tế bào gốc tạo máuđồng loại và đưa phương pháp điều trị này thành phương pháp điều trịthường quy tại Viện.
Đặc biệt, trong năm 2012, sau khi Trung tâm tế bàogốc chính thức đi vào hoạt động, Viện sẽ nhanh chóng thành lập Ngân hàngtế bào gốc máu cuống rốn và Ngân hàng dữ liệu người hiến tủy dự bị, tạothêm nguồn tế bào gốc tạo máu và mở thêm nhiều khả năng cho các bệnhnhân có chỉ định ghép đồng loại nhưng không có người cho phù hợp cùnghuyết thống.
Việc ứng dụng thành công phương pháp ghép tếbào gốc tạo máu điều trị một số bệnh máu đặc biệt là bệnh máu ác tínhđã mang lại cho bệnh nhân những hy vọng và cơ hội to lớn về chữa khỏicác căn bệnh hiểm nghèo, giúp họ có một cuộc sống bình thường với giađình, với xã hội.
Với thành công này, Việt Nam đã được các tổ chức quốctế về ghép tủy như Hiệp hội ghép tế bào gốc máu và tủy quốc tế - WBMT,Tổ chức ghép máu và tủy Mỹ - CIBMTR, Tổ chức ghép máu và tủy châu Á-Thái Bình Dương - APBMT… công nhận và đánh giá rất cao. Như vậy, cácbệnh nhân Việt Nam, từ nay, hoàn toàn có cơ hội được thụ hưởng mộtphương pháp điều trị hiện đại nhất./.
Thu Phương (TTXVN)
