Toàn cảnh ngôi đền Angkor Wat. (Nguồn: AFP/TTXVN)
Nằm cách thủ đô Phnom Penh 317km về phía Bắc, quần thể đền Angkor Wat được Quốc vương Suryavarman II cho xây dựng vào khoảng giữa thế kỷ XII, dành để tôn thờ vị thần Vishnu của Hindu giáo.
Đây là một trong các di tích quan trọng bậc nhất tại Campuchia, được xem là tuyệt đỉnh của nghệ thuật và kiến trúc Khmer.
Năm 1991, đền Angkor Wat được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới, có thể sánh cùng với Vạn Lý Trường Thành của Trung Quốc, đền Taj Malhan ở Ấn Độ, Kim Tự Tháp ở Ai Cập.
Angkor là quần thể với hơn 100 ngôi đền bằng đá, những đền đài, phù điêu và hành lang mênh mông được làm từ những tảng đá lớn, xếp chồng lên nhau với dáng vẻ rất tự nhiên. Đây là một thành tựu kiến trúc huy hoàng, nó thể hiện một trình độ rất cao về hình học không gian.
Thời bấy giờ, kỹ thuật và phong cách kiến trúc còn hết sức giới hạn thì việc sử dụng đá có tính chất như sử dụng gỗ với những kết cấu có hình bán nguyệt và mái vòm là những kỹ thuật mà người ta chưa biết, nhưng hiệu quả toàn diện của nó đã làm cho con người phải ngạc nhiên.
Tất cả các họa tiết trang trí bằng đá như tượng Phật, vũ nữ, chiến binh và các hình hoa sen minh họa sử thi Ramayana và Mahabharata đều rất sống động, mềm mại.
Đặc biệt, 1.700 nàng Apsara ở Angkor là 1.700 vũ nữ hoàn toàn khác nhau, với thân hình tuyệt mỹ, những vẻ mặt và tư thế, động thái không hề trùng lặp.
Trong quần thể kiến trúc này, Angkor Wat là ngôi đền lớn nhất và vĩ đại nhất, bởi ngôi đền này là kết tinh của kiến trúc đền núi - đặc trưng của người Khmer cổ, đồng thời đạt tới đỉnh cao về mặt nghệ thuật kiến trúc và mỹ thuật tạo hình Khmer cũng như quy mô hoành tráng nhất trong tất cả các đền đài thời Angkor.
Toàn bộ kiến trúc Angkor Wat hoàn toàn được tạo nên từ những phiến đá xanh rất lớn, khích thước thông thường là 1x2m ghép lại với nhau, được chạm trổ hoa văn, phù điêu theo tích xưa truyện cổ mà các chuyên gia nói rằng xuất phát từ sử thi Ấn Độ Mahabharata và Raymana.
Thiết kế của Angkor Wat rất cân đối và xinh đẹp, nằm trong vòng tường thành rộng tới 83.610m2. Ngôi đền có diện tích khoảng 200ha, chu vi gần 6km, tường đá cao 8m, bề dày 1m, với năm tháp khổng lồ, tháp chính cao 65m, bốn tháp phụ cao 40m. Mỗi tháp có hình dáng một đóa hoa sen đang nở.
Đường vào đền Angkor Wat là đoạn cầu đá dài bắc qua hồ nước bao quanh đền. Phía ngoài đầu lối vào có tượng sư tử đá, hai bên bao lơn được trạm trổ tượng rắn thần Naga bảy đầu.
Hào nước bao bọc Angkor Wat rộng 190m tạo nên một hình vuông dài 1,5km. Xung quanh hào có nhiều bậc để từ trên có thể bước xuống mặt nước.
Angkor Wat là đền núi duy nhất ở Campuchia có lối vào chính ở hướng Tây, hướng Mặt Trời lặn. Cách bố cục này gây cảm giác uy nghi, vĩ đại cho người đi vào đền, bởi hình ảnh khu đền đồ sộ nổi bật trên ánh sáng chói lòa của Mặt Trời nhất là dưới ánh hoàng hôn.
Khu đền chính bao gồm 398 gian phòng với nghệ thuật chạm khắc đá trên trần, hành lang, các lan can, cột thể hiện sức mạnh phi thường và bàn tay điêu luyện của người Khmer cổ đại với những phù điêu phong phú, nhiều chi tiết sống động và tinh xảo dùng để trang trí, hoàn toàn tương xứng với sự thiết kế cân đối và nghiêm trang.
Những bức phù điêu đá này đã miêu tả những cảnh tượng trong sử thi Ấn Độ, rất nhiều thần linh nam và nữ nhảy múa với nhau. Qua một hành lang phù điêu nối tiếp nhau, chạy dài đến mấy trăm mét, đã thể hiện nhiều nhân vật chân thật trong lịch sử của Campuchia.
Hình tượng được mọi người yêu thích và thường xuất hiện trên phù điêu, chính là vị nữ thần Apsara của Campuchia.
Khu đền chính được xây dựng theo hình gần giống Kim Tự Tháp, với năm tháp chính tượng trưng cho núi Meru của Ấn Độ.
Theo truyền thuyết, núi Meru nằm giữa đại dương trong vũ trụ và đại dương đó chính là lớp hào nước sâu và rộng được xây dựng xung quanh Angkor Wat.
Chính điện Angkor Wat là một kiến trúc ba tầng, kết nối với nhau nhờ những hành lang sâu thẳm.
Tầng 1: Địa ngục
Độc đáo nhất của tầng này là những bức tranh điêu khắc trên tường của dãy hành lang tầng thấp nhất. Với chiều cao 2,5m , trải dài hơn 800m, có thể coi đây là những bức tranh điêu khắc bằng tay trên đá lớn nhất, dài nhất trên thế giới, miêu tả những điển tích trong kinh điển Bà La Môn, những chiến công của vua Suryavarman II.
Phía trong cùng của bức tranh là cuộc chiến khuấy biển sữa trong truyền thuyết, những chú khỉ và trận chiến của thần Sita, những điệu múa của tiên nữ Aspara...
Tại các góc của Angkor Wat và từng cm của ngôi đền, không chỗ nào là không có điêu khắc. Những đường nét điêu khắc trên đá tỉ mỉ đến mức người ta lầm tưởng là chúng được điêu khắc trên một khuôn mẫu có sẵn.
Ngôi đền được xây dựng trên nguyên tắc sắp xếp đá trước, sau đó các kiến trúc sư mới bắt đầu điêu khắc. Bằng chứng là tại các cây cột ở tầng thứ nhất vẫn còn vết tích của những bức tranh điêu khắc còn dang dở.
Tầng thấp nhất của Angkor có các hồ nước dùng cho vua tắm hiện nay đã khô cạn nước.
Tầng 2: Trần gian
Đây là một khoảng sân rộng được bao bọc bởi dãy tường thành, bên trong là các gian điện thờ các vị thần, khu vực tầng tháp thứ hai là nơi có hệ thống thoát nước cho cả ngôi đền.
Tại các gian điện thờ các vị thần Visnu giáo bằng đá đen. Tại tầng 2 có vô số những bức tranh mô tả các vũ nữ Apsara nhảy múa với bộ ngực trần.
Tầng 3: Thiên đàng
Với độ cao 65m, đây là tầng cao nhất, được xem là nơi cư ngụ của thần thánh. Tầng thứ ba gồm hai hành lang chữ thập cắt nhau. Ở điểm giao tiếp của hai hành lang là trung tâm đền Angkor Wat.
Tháp ở trung tâm đền là tháp cao nhất Angkor Wat, chung quanh tháp là bốn hành lang hình vuông. Ở mỗi góc hành lang là một tháp.
Tháp trung tâm và bốn tháp chung quanh tạo thành tòa chân trời nổi tiếng của Angkor Wat. Các cầu thang đi lên các tháp trung tâm được chia làm bốn mặt, dốc đứng gần 45 độ, hẹp và vô cùng khó leo.
Trong những gian phòng lớn của ngôi đền, có một gian rất huyền bí. Du khách đến đó thường đứng sát tường nắm chặt bàn tay và vỗ lên ngực nhẹ nhẹ thì lập tức có tiếng vang vọng như mình đang đánh trống. Ngoài ra còn có rất nhiều các tiên nữ được điêu khắc trên tường rất sinh động.
Đền Angkor Wat là một thành tựu kiến trúc huy hoàng, thể hiện một trình độ sâu sắc về mọi mặt, được xây dựng vào nền cực thịnh của Angkor và chính là viên ngọc quý nhất của đất nước Chùa Tháp.
Mỗi lần viếng thăm Angkor Wat, người ta không khỏi xúc động và ấn tượng trước kỳ quan vĩ đại, huyền bí.
Ngày nay, Angkor Wat được biết đến như là một trong những kỳ quan của loài người, di sản nhân tạo được UNESCO công nhận.
Chính phủ Campuchia đã cho tiến hành phục chế, tu bổ khu di tích và quần thể này là địa điểm thu hút hàng triệu du khách từ khắp nơi trên thế giới mỗi năm./.
