Thủ tướng Australia Malcolm Turnbull. (Nguồn: EPA/TTXVN) Phát biểu trong lễ kỷ niệm lần thứ 25 Phong trào Cộng hòa của người Australia tại Sydney tối 17/12, Thủ tướng Australia Malcolm Turnbull đã tái khẳng định sự ủng hộ của ông về việc đưa Australia trở thành một nước cộng hòa, song cho rằng điều này chưa thể diễn ra khi Nữ hoàng Anh Elizabeth II còn trị vì.
Thủ tướng Malcolm nhấn mạnh cuộc trưng cầu ý dân lần tới để quyết định Australia có chuyển đổi mô hình sang thành nước cộng hòa hay không cần phải được tính toán toàn diện hơn và giảm thiểu sự nhầm lẫn để tránh thất bại như cuộc trưng cầu ý dân do Phong trào này thúc đẩy vào năm 1999.
Ông Turnbull muốn qua bài phát biểu tại lễ kỷ niệm này thúc đẩy lộ trình hướng tới một cuộc thăm dò ý dân thành công về chuyển đổi mô hình phát triển đất nước, trong đó chủ yếu là việc để người dân Australia trước hết lựa chọn cách thức bầu ra tổng thống, rồi sau đó mới thăm dò ý dân về mô hình phát triển đất nước.
Ông nói: “Chúng ta có hai lựa chọn về mô hình nhà nước cộng hòa, đó là việc bầu tổng thống hoặc do dân bầu trực tiếp hoặc do quốc hội bổ nhiệm." Tuy nhiên, ông cũng khẳng định vấn đề chuyển đổi mô hình nhà nước sang chế độ cộng hòa chưa thể được đưa bàn luận tại Quốc hội khi Nữ hoàng Anh Elizabeth còn trị vì.
Đề xuất xem xét trưng cầu ý dân một lần nữa về vấn đề này của ông Turnbull đã nhận được sự ủng hộ từ thủ lĩnh Công đảng đối lập Bill Shorten, song ông Shorten cũng cảnh báo rằng trong bối cảnh còn quá nhiều vấn đề phải ưu tiên giải quyết như biến đổi khí hậu, hôn nhân đồng tính, giá nhà ở… thì nay việc đề cập lại vấn đề cộng hòa sẽ rất khó khăn cho chính phủ của Thủ tướng Turnbull.
Australia là một nước theo chế độ quân chủ lập hiến được quy định theo Hiến pháp thông qua năm 1901 và nằm trong khối Thịnh vượng chung. Những tranh cãi về việc đưa Australia thành nước cộng hòa đã trở thành vấn đề chính trị nóng hồi đầu những năm 1990.
Vào năm 1999, ông Turnbull khi đó từng là lãnh đạo Phong trào Cộng hòa của người Australia, đã kêu gọi Quốc hội tổ chức trưng cầu ý dân nhằm đưa Australia trở thành một nước cộng hòa. Cuộc trưng cầu ý dân được tổ chức vào ngày 6/11/1999, song thất bại khi đa số cử tri bỏ phiếu không tán thành sửa đổi hiến pháp để chuyển sang chế độ cộng hòa./.
