Ảnh minh họa. (Nguồn: TTXVN) Kết quả khảo sát mới đây của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho thấy, trong thời gian tới, có 46% doanh nghiệp tư nhân trong nước và 50% doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) dự định sẽ mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh. Đây là mức cao nhất kể từ năm 2012 đến nay.
Tuy nhiên, các chuyên gia kinh tế lại băn khoăn về thời cơ và triển vọng của khu vực doanh nghiệp tư nhân trước áp lực của hội nhập. Xung quanh vấn đề này, phóng viên TTXVN đã có cuộc trao đổi với ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam.
- Ông đánh giá như thế nào về năng lực hiện nay của các doanh nghiệp tư nhân trong nước?
Ông Vũ Tiến Lộc: Khu vực kinh tế tư nhân trong nước hiện đóng góp gần 50% GDP, riêng khu vực kinh tế cá thể đóng góp trên 33% GDP. Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động của khu vực này chưa được cải thiện nhiều, với gần 70% doanh nghiệp kinh doanh không có lãi. Trong số các doanh nghiệp tư nhân đang hoạt động, chỉ có chưa đến 2% là doanh nghiệp lớn; 2% là doanh nghiệp vừa, còn lại 96% là các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ.
Nhìn chung, thực trạng phổ biến của các doanh nghiệp tư nhân trong nước hiện nay là quy mô nhỏ, hoạt động manh mún, tính chất phi chính thức cao, khả năng quản trị kém, công nghệ thấp… sức cạnh tranh không cao nên khó tiếp cận nguồn vốn và khó tiếp cận thị trường.
Xét về dài hạn thì khu vực kinh tế tư nhân trong nước phải là động lực tăng trưởng chính, bảo đảm tính tự chủ của nền kinh tế và sự kết nối có hiệu quả giữa khu vực FDI và khu vực kinh tế nội địa.
- Ông vừa cho biết, có 70% doanh nghiệp kinh doanh không có lãi nghĩa là rất nhiều doanh nghiệp hiện đang còn khó khăn. Để đảm nhận tốt vai trò là động lực tăng trưởng chính cho nền kinh tế, các doanh nghiệp tư nhân cần những điều kiện gì, thưa ông?
Ông Vũ Tiến Lộc: Theo tôi, ngoài những nỗ lực tự thân của các doanh nghiệp, không thể thiếu sự hỗ trợ từ phía Nhà nước mà cụ thể nên xây dựng thành một chương trình hành động.
Đầu tiên, nên triển khai “Chương trình quốc gia khởi nghiệp” để định hướng nghề nghiệp cho học sinh, sinh viên và trợ giúp thành lập các doanh nghiệp mới sáng tạo, các doanh nghiệp hỗ trợ hoạt động trong những ngành, lĩnh vực mà Việt Nam có lợi thế cạnh tranh như kinh doanh nông nghiệp tổng hợp, chế tạo máy móc nông nghiệp, điện tử, công nghệ thông tin, dệt may, chế biến gỗ, dược phẩm hay du lịch.
Ngoài ra, để nâng cao năng lực quản trị cho các doanh nghiệp đang hoạt động cũng cần xây dựng và triển khai ngay một chương trình đào tạo rộng khắp. Theo đó, đơn giản hóa tối đa các điều kiện kinh doanh, các thủ tục hành chính khi thành lập và vận hành doanh nghiệp, bảo đảm hướng tới các chuẩn mực quốc tế trong quản trị doanh nghiệp.
Nhà nước cũng cần sớm ban hành Luật cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước, Luật Hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ, Luật hoặc Nghị định về Công nghiệp hỗ trợ, Luật hoặc Nghị định về Hiệp hội doanh nghiệp… để tăng cường cơ sở pháp lý, tạo môi trường kinh doanh bình đẳng và thúc đẩy sự phát triển cho khu vực kinh tế tư nhân.
Bên cạnh đó, cần nhiều nỗ lực hơn nữa về cải cách thủ tục hành chính nhằm tạo ra những đột phá mới trong lĩnh vực thuế, hải quan, bảo hiểm xã hội, thành lập doanh nghiệp.
Không chỉ xây dựng môi trường kinh doanh thuận lợi, vấn đề bảo đảm an toàn cho doanh nghiệp cũng là điều rất quan trọng. Thực tế cho thấy, sự yếu kém của các thiết chế pháp lý bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của doanh nghiệp trong kinh doanh đang là điều đáng quan ngại hàng đầu hiện nay.
Vì thế, nếu không có những nỗ lực cải cách tư pháp, song hành với những nỗ lực cải cách hành chính thì e rằng khó nâng cao niềm tin và sự dấn thân của doanh nghiệp vào sự nghiệp kinh doanh trong thời gian tới.
Vấn đề giải quyết nhu cầu vốn cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng cần phải được xem xét như tiếp tục giảm lãi suất trung và dài hạn, đơn giản hóa các điều kiện và thủ tục cho vay, thực hiện các hình thức cho vay mới như cho vay theo các chuỗi sản xuất và cung ứng, tăng cường phương thức thuê mua tài chính, phát triển hình thức bảo lãnh tín dụng, mở rộng hình thức cho vay tín chấp, cho vay theo dự án sản xuất kinh doanh chứ không chỉ dựa vào tài sản thế chấp….
Cùng với đó, khẩn trương đưa quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa vào hoạt động, phát triển các quỹ đầu tư tư nhân, quỹ đầu tư mạo hiểm, quỹ tiên phong, quỹ đổi mới và ứng dụng khoa học công nghệ…
Một yêu cầu nữa không kém phần quan trọng là phải tăng cường hệ thống thông tin về công nghệ và thị trường, kết nối hệ thống thông tin của các cơ quan Nhà nước và hiệp hội các doanh nghiệp. Qua đó, đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại-đầu tư và xúc tiến phát triển công nghệ cho doanh nghiệp.
- Vậy để có thể hội nhập thành công khi nhiều Hiệp định thương mại tự do (FTA) đã, đang và sắp được ký kết, khu vực kinh tế tư nhân cần gì có những hỗ trợ gì, thưa ông?
Ông Vũ Tiến Lộc: Ngoài việc cải thiện năng lực cạnh tranh, các doanh nghiệp tư nhân rất cần được cung cấp thông tin kịp thời về các cam kết, các cơ hội và thách thức cụ thể từ các FTA đối với doanh nghiệp. Thực tế, hiện không nhiều doanh nghiệp biết về các FTA, càng ít hơn nữa những doanh nghiệp có sự chuẩn bị cho các FTA.
Để khắc phục điều này, Chính phủ nên xem xét thiết lập một cơ chế để các cơ quan có thẩm quyền phối hợp với đầu mối của cộng đồng doanh nghiệp như VCCI kịp thời cung cấp thông tin cho doanh nghiệp về các đàm phán, cam kết... Đồng thời, chỉ định một cơ quan có thẩm quyền để hướng dẫn, giải thích các cam kết khi doanh nghiệp có vướng mắc hoặc khi có những cách hiểu khác nhau giữa cơ quan thực thi và doanh nghiệp.
Ngoài ra, để hội nhập kinh tế quốc tế thành công phụ thuộc lớn vào những nỗ lực cải cách và đổi mới như đổi mới từ tư duy đến hành động, từ cấp Trung ương đến địa phương; đổi mới về thể chế pháp luật; đổi mới trong công tác chỉ đạo, điều hành và thực thi của các cơ quan quản lý Nhà nước, đổi mới công nghệ về ứng dụng khoa học kỹ thuật, cũng như phương thức quản trị của doanh nghiệp…. Có như vậy, tôi tin doanh nghiệp tư nhân sẵn sàng cho một cuộc chơi toàn cầu.
- Vậy theo ông, để có một tâm thế chủ động và sẵn sàng cho một cuộc cạnh tranh sòng phẳng, các doanh nghiệp tư nhân cần chuẩn bị những gì?
Ông Vũ Tiến Lộc: Theo tôi, các doanh nghiệp nên bắt đầu từ việc tìm hiểu và tập hợp thông tin về các xu hướng và cam kết trong các FTA, từ đó chuẩn bị những hành động thích ứng kịp thời khi làn sóng hội nhập kéo đến. Các doanh nghiệp cần phân tích và đánh giá tác động của các cam kết FTA đối với triển vọng kinh doanh của ngành và lĩnh vực mình có liên quan.
Đồng thời, xây dựng kế hoạch kinh doanh trên cơ sở liên kết với các doanh nghiệp khác theo chuỗi giá trị, có tính đến các tác động tiêu cực và tích cực do các FTA mang lại. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cần bắt tay vào những hành động chuẩn bị cụ thể để đón đầu các cơ hội, cũng như vượt qua thách thức ngay khi các FTA bắt đầu có hiệu lực.
Chẳng hạn, để tận dụng những cơ hội thuế quan của các FTA, vấn đề không chỉ là tiếp cận các khách hàng, mở rộng hay thay đổi thị trường để hướng vào các nước đối tác FTA nơi có ưu đãi thuế quan, mà các doanh nghiệp cần phải tổ chức lại sản xuất, từ nguồn thu mua nguyên liệu cho đến phương thức tổ chức sản xuất nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn về xuất xứ và bảo đảm các yêu cầu về chất lượng để hướng tới sự phát triển bền vững ở các thị trường này.
Tương tự, để có thể tổ chức sản xuất đáp ứng các tiêu chuẩn cao hơn về lao động, về môi trường kinh doanh và để cạnh tranh một cách bình đẳng mà không dựa vào quan hệ, các doanh nghiệp cần có sự chuẩn bị về tinh thần, về thái độ chủ động, một tâm thế sẵn sàng và dũng cảm cho một cuộc cạnh tranh sòng phẳng.
Đây chính là điều quyết định nhất cho hành trang trên con đường hội nhập vào các FTA mà khu vực kinh tế cá thể hay các doanh nghiệp tư nhân cần phải hành động ngay, không thể chờ đến khi sóng hội nhập “đến chân mới nhảy”./.
