Lòng sông khô cạn do hạn hán, tại Boretto, đông bắc Parma, Italy, ngày 15/6/2022. (Ảnh: AFP/TTXVN) Hạn hán thường được coi là hiện tượng thiên tai kéo dài, nhưng trong một số trường hợp, hạn hán có thể xảy ra khá chóng vánh, chỉ trong vài tuần, khi xuất hiện các điều kiện đặc biệt.
Sự ấm lên toàn cầu là một yếu tố làm tăng các điều kiện đặc biệt đó trên khắp thế giới, hình thành nên một số khu vực với lượng mưa giảm và lượng bốc hơi tăng, làm khô đất nhanh hơn.
Cả thế giới đối mặt với hạn hán
Hồi đầu năm, Cơ quan Môi trường Anh cảnh báo nước Anh có thể tiếp tục đối mặt với một đợt hạn hán khác vào mùa Hè năm nay nếu lượng mưa thấp hơn mức trung bình trong những tháng tới.
Một số hồ chứa có mực nước thấp hơn nhiều so với mức bình thường. Đợt nắng nóng xảy ra vào mùa Hè năm 2022 dẫn đến tình trạng khô hạn trên diện rộng và buộc nhiều vùng của Anh phải cấm sử dụng vòi nước để tưới cây.
Điều này đã làm dấy lên lo ngại về an ninh nguồn nước và vấn đề rò rỉ đường ống nước trong khi các nhà khoa học cảnh báo biến đổi khí hậu sẽ khiến mùa Hè nóng hơn và khô hơn trong tương lai.
[Các quốc gia châu Phi có tỷ lệ tuân thủ Hiệp định Paris cao nhất]
Trong khi đó, chính quyền lưu vực sông Po của Italy thông báo các nguồn nước ở phía Bắc Thung lũng sông Po, miền Bắc Italy, đang chịu áp lực ngày càng tăng do hạn hán kéo dài.
Thông báo của chính quyền sở tại nêu rõ cuộc khủng hoảng nước vẫn chưa có dấu hiệu "hạ nhiệt" ở phần lớn khu vực thung lũng sông Po, đặc biệt là tại các vùng Piedmont và Lombardy.
Tình trạng thiếu nước ở hai vùng này càng trở nên nghiêm trọng hơn trong những tuần gần đây do hạn hán kéo dài. Hạn hán là mối quan ngại đặc biệt trong những tháng tới.
Lượng mưa và tuyết rơi thấp trong mùa Đông năm nay càng làm trầm trọng thêm tình hình vốn đã khó khăn sau đợt hạn hán nghiêm trọng và các đợt nắng nóng kéo dài mà Italy phải hứng chịu vào mùa Hè năm ngoái.
Còn ngày 6/4, Tổng thống Indonesia Joko Widodo cho biết quốc gia Đông Nam Á này sẽ nhập khẩu 2 triệu tấn gạo vào cuối năm nay nhằm ứng phó với hạn hán sắp xảy ra do hiện tượng El Nino.
Trong phát biểu sau khi tham gia một sự kiện tại tỉnh Đông Java, Tổng thống Widodo nhấn mạnh việc nhập khẩu gạo nhằm đảm bảo kho dự trữ của Cơ quan Hậu cần Nhà nước và duy trì giá gạo trong nước ở mức ổn định vì El Nino sẽ gây hạn hán kéo dài và ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất lúa gạo tại Indonesia.
Trong khi đó, hơn 400.000 người Cuba, đặc biệt là ở nửa phía Đông của đất nước, đang bị ảnh hưởng do "hạn hán dữ dội."
Theo Viện Tài nguyên Thủy lợi Quốc gia Cuba, hiện tượng một thời gian dài không có mưa hoặc mưa dưới mức trung bình này được gọi là “hạn hán khí tượng.”
Số liệu chính thức cho thấy từ ngày 1 đến ngày 10 tháng 3 có 137 khu vực trên lãnh thổ Cuba không có mưa dù chỉ một lần. Những người dân Cuba bị ảnh hưởng bởi đợt hạn hán này chủ yếu tập trung ở các tỉnh miền Đông như Guantánamo, Camagüey, Santiago de Cuba và Holguín.
Tần suất các đợt hạn ngắn gia tăng
Những đợt hạn ngắn diễn ra chóng vánh, với tốc độ khởi phát nhanh, bất ngờ và thường gây tác động tàn phá nghiêm trọng, đang trở nên thường xuyên hơn khi hoạt động của con người làm Trái Đất ấm lên.
Đây là kết quả của một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Science ngày 13/4.
Tác giả chính của nghiên cứu, nhà khoa học Xing Yuan, thuộc Đại học Khoa học và Công nghệ Thông tin Nam Kinh (Trung Quốc), cho biết cả hạn hán và hạn ngắn đều đang gia tăng khi nhiệt độ toàn cầu tăng lên.
Nhưng hạn ngắn đang gia tăng nhanh hơn, nhất là ở châu Âu, Bắc Á và Đông Á, Sahel (dải đất phía Nam sa mạc Sahara) và bờ biển phía Tây của Nam Mỹ.
Ông Yuan cảnh báo sự khởi phát nhanh chóng của các đợt hạn ngắn khiến con người có ít thời gian để thích nghi, chẳng hạn như bố trí nguồn nước hoặc chuẩn bị đối phó với cháy rừng. Bên cạnh đó, thảm thực vật cũng không đủ thời gian để thích nghi.
Nhóm của nhà khoa học Yuan đã sử dụng mô hình khí hậu để dự báo hạn ngắn sẽ thay đổi như thế nào theo một số kịch bản về lượng phát thải khí nhà kính có thể xảy ra.
Kết quả cho thấy ngay cả khi lượng khí thải ở mức vừa phải, hạn ngắn sẽ tiếp tục xảy ra thường xuyên hơn trên thực tế ở tất cả các khu vực. Trong các kịch bản về lượng phát thải cao hơn, xu hướng trên sẽ diễn ra mạnh hơn.
Nhà khoa học Yuan cũng cho biết dữ liệu phản ánh sự gia tăng tổng thể về tốc độ khởi phát hạn hán. Nhóm của ông phát hiện thấy “sự chuyển đổi mạnh mẽ ở quy mô toàn cầu” từ hạn hán thông thường sang hạn ngắn. Các nhà khoa học tin rằng việc giảm phát thải có thể làm chậm quá trình chuyển đổi này.
Khái niệm hạn ngắn xuất hiện vào đầu thế kỷ thứ 21 nhưng đã được chú ý nhiều hơn kể từ đợt hạn hán ở Mỹ vào mùa Hè năm 2012, gây thiệt hại kinh tế hơn 30 tỷ USD dù chỉ trong thời gian ngắn./.
