Hiện nay nghề khai thác thủy sản hàng năm có sản lượng tăng khoảng 10%/năm, nổibật, trong năm 2012, sản lượng khai thác tăng mạnh đến 21% so với cùng kỳ nămngoái.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Vũ Văn Tám khẳng định đây làcon số mang nhiều ý nghĩa, thể hiện tinh thần vượt khó sáng tạo của ngư dân ViệtNam. Do đó, việc tổ chức lại sản xuất, nâng cao năng lực tàu cá, đầu tư xây dựngcơ sở dịch vụ hậu cần... cần được chú trọng phát triển trong thời gian tới.
Số lượng tàu tăng nhưng hiệu quả chưa cao
Những năm gần đây, lĩnh vực khai thác thủy sản có bước chuyển biến đáng kể trongviệc nâng cao năng lực đánh bắt, mở rộng quy mô sản xuất và chuyển dịch theohướng hàng hóa.
Theo báo cáo của Tổng cục Thủy sản, năm 2012, tổng sản lượng thủy sản của cảnước đạt 5.876 nghìn tấn, tăng 8,8% so với kế hoạch; trong đó, sản lượng khaithác biển đạt 2.676 nghìn tấn, sản lượng khai thác từ nuôi trồng đạt 3.200 nghìntấn. Đáng chú ý, sản lượng khai thác tăng tới 21% trong khi sản lượng nuôi chỉtăng 5%.
Ông Lê Văn Quang, Cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thủy sản cho biết thời gianqua, số lượng tàu thuyền trong cả nước đã tăng nhanh về số lượng và kích cỡ,song ngư trường khai thác hầu như không mở rộng. Tính đến năm 2012, cả nước cókhoảng trên dưới 100.000 tàu thuyền, trong đó, có khoảng 14.000 tàu cá được đóngphục vụ khai thác hải sản xa bờ (loại tàu cá lắp máy từ 90 CV trở lên). Với sốlượng tàu cá như hiện nay, nếu huy động hết công suất, thì tổng sản lượng hảisản khai thác được của cả nước đạt khoảng 2,7 đến 2,8 triệu tấn và thậm chí caohơn.
Tuy nhiên, sự gia tăng đáng kể số lượng tàu cá, trong khi ngư trường khai thácchưa được mở rộng đã làm mật độ tàu thuyền tập trung cao dẫn đến hiệu quả hoạtđộng của phần đông tàu thuyền đạt thấp do năng năng suất khai thác giảm. Khôngchỉ vậy, nguồn lợi thủy sản ven bờ còn bị khai thác vượt quá giới hạn. Ngưtrường khai thác giữa các nhóm nghề và tàu thuyền giữa các địa phương luôn xảyra tranh chấp.
[Phát triển thủy sản theo hướng hiệu quả, bền vững]
Một đặc điểm phổ biến là do điều kiện kinh tế còn khó khăn cộng với tâm lý tiếtkiệm theo kiểu tận dụng nên ngư dân ít chịu đầu tư cho phương tiện khai thác.Phần lớn số phương tiện lắp máy công suất nhỏ, trang thiết bị trên tàu, đặc biệtlà thông tin liên lạc và đảm bảo an toàn hạn chế. Tình trạng sử dụng động cơ máyđã qua sử dụng hoặc không rõ nguồn gốc lắp vào tàu thuyền đã làm cho chất lượngmáy không đảm bảo.
Mặt khác, trước những biến động về thị trường, giá cả ở ngoài nước thời gian quađã tác động không nhỏ đến việc duy trì sản xuất trong nước. Giá xăng dầu, vật tưtiếp tục tăng và không ổn định. Các chi phí khác như đầu tư mua sắm, sửa chữangư cụ, lương thực thực phẩm, nước đá, mồi câu... tăng cũng đã gây ảnh hưởngkhông nhỏ đến ngư dân.
Anh Nguyễn Văn Thạch, một ngư dân ở thành phố Nha Trang cho biết: “Bình quân,chúng tôi phải chi phí cho nhiên liệu khoảng 70-80% trong tổng số tiền đầu tưcho mỗi chuyến đi biển (chuyến đi biển kéo dài 30 ngày, chi phí khoảng 80 triệuđồng), chưa kể các chi phí khác.” Tình trạng giá cả đầu ra không ổn định, tưthương ép giá, chi phí cho mỗi chuyến đi biển cao… đã khiến nhiều hộ ngư dân“lao đao” không muốn ra biển.
Bên cạnh đó, các rào cản kỹ thuật trong xuất khẩu và chất lượng lao động trongnước cũng đã làm cho hàng ngàn tàu khai thác hải sản xa bờ chuyển nghề, từ xa bờvào gần bờ.
Hiện nay, đa phần tàu thuyền có công suất nhỏ, chỉ đủ năng lực khai thác ven bờnên chất lượng khai thác hải sản chưa mang lại giá trị kinh tế cao và còn làmcạn kiệt nguồn lợi thủy sản.
Tổ chức lại hoạt động sản xuất
Nhằm nâng cao hiệu quả của nghề khai thác, Thứ trưởng Vũ Văn Tám cho biết trướcmắt, ngành sẽ tập trung điều tra nguồn lợi, và dự báo ngư trường đối với một sốnhóm đối tượng, sản phẩm khai thác chủ lực để làm cơ sở triển khai thực hiện Đềán “Tổ chức lại sản xuất khai thác hải sản.”
Ngành thủy sản cũng đang tiến hành điều tra, đánh giá nguồn lợi hải sản, xâydựng bản đồ khai thác, thành lập Trung tâm dự báo ngư trường, xây dựng các chợthủy sản đầu mối, trung tâm dịch vụ hậu cần nghề cá, đầu tư đóng mới các tàudịch vụ hậu cần...
Theo ông Nguyễn Ngọc Oai, Cục trưởng Cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thủy sản,hoạt động khai thác hải sản cần được sắp xếp phù hợp với từng nghề, từng ngưtrường và kiểm soát được hoạt động khai thác hải sản trên các vùng biển. Cụ thể,tại vùng biển ven bờ và vùng lộng, đề án sẽ xây dựng bản đồ phân bố ngư trường,nghề, loài hải sản khai thác; phân quyền quản lý hoạt động khai thác và bảo vệnguồn cho các địa phương.
Theo ông Lê Đức Nhân - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnhHà Tĩnh, phát triển nghề khai thác xa bờ cần phải có lộ trình thực hiện, bởiviệc chuyển đổi cơ cấu nghề nghiệp cho một bộ phận không nhỏ ngư dân không hềđơn giản. Nguyên nhân là do nguồn vốn để phát triển khai thác xa bờ rất lớn,trong khi đó, các cơ chế, chính sách hỗ trợ ngư dân vay vốn của Nhà nước rất hạnchế.
Mặt khác, bà con ngư dân cần hình thành nên các tổ, đội ngư dân đoàn kết sảnxuất trên biển.
Ông Lê Văn Ngà, tỉnh Bình Thuận cho biết, gia đình ông có 4 anh em đầu tư độitàu gồm 2 chiếc khai thác ở Trường Sa. Cách cùng nhau làm ăn sẽ hỗ trợ vốn đượccho nhau. Ông Ngà kể, những ngày đầu, không phải chuyến nào cũng có hiêu quả,nhưng sau một thời gian, cách làm này tăng hiệu quả, trung bình mỗi tàu mộttháng thu được 800 triệu đồng, trừ chi phí còn 500 triệu đồng.
Tuy nhiên, để mở rộng quy mô, nâng cao hiệu quả của các tổ, đội khai thác này,Nhà nước, ngành chức năng cần có những cơ chế, chính sách cho các tổ, đội khaithác trong đó có chính sách cho các tổ, đội khai thác có điều kiện vay vốn ưuđãi để đầu tư cho việc đóng mới, nâng cấp tàu khai thác; xây dựng các chợ đầumối thủy sản, các cảng cá đáp ứng yêu cầu của nghề khai thác; tăng cường côngtác tập huấn cho các tổ, đội khai thác xa bờ về luật pháp quốc tế và của ViệtNam liên quan đến khai thác thủy sản trên biển, thông tin liên lạc, công tácphòng chống thiên tai, an toàn cho tàu cá...
Các chuyên gia ngành thủy sản khẳng định sự phát triển của nghề đánh bắt cákhông chỉ có ý nghĩa thuần túy về mặt kinh tế mà còn giải quyết nhiều vấn đề xãhội khác. Vì vậy, tổ chức lại nghề khai thác hải sản đang phát huy hiệu quả sẽlà tín hiệu tốt nhất là trong giai đoạn kinh tế gặp nhiều khó khăn hiện nay./.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Vũ Văn Tám khẳng định đây làcon số mang nhiều ý nghĩa, thể hiện tinh thần vượt khó sáng tạo của ngư dân ViệtNam. Do đó, việc tổ chức lại sản xuất, nâng cao năng lực tàu cá, đầu tư xây dựngcơ sở dịch vụ hậu cần... cần được chú trọng phát triển trong thời gian tới.
Số lượng tàu tăng nhưng hiệu quả chưa cao
Những năm gần đây, lĩnh vực khai thác thủy sản có bước chuyển biến đáng kể trongviệc nâng cao năng lực đánh bắt, mở rộng quy mô sản xuất và chuyển dịch theohướng hàng hóa.
Theo báo cáo của Tổng cục Thủy sản, năm 2012, tổng sản lượng thủy sản của cảnước đạt 5.876 nghìn tấn, tăng 8,8% so với kế hoạch; trong đó, sản lượng khaithác biển đạt 2.676 nghìn tấn, sản lượng khai thác từ nuôi trồng đạt 3.200 nghìntấn. Đáng chú ý, sản lượng khai thác tăng tới 21% trong khi sản lượng nuôi chỉtăng 5%.
Ông Lê Văn Quang, Cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thủy sản cho biết thời gianqua, số lượng tàu thuyền trong cả nước đã tăng nhanh về số lượng và kích cỡ,song ngư trường khai thác hầu như không mở rộng. Tính đến năm 2012, cả nước cókhoảng trên dưới 100.000 tàu thuyền, trong đó, có khoảng 14.000 tàu cá được đóngphục vụ khai thác hải sản xa bờ (loại tàu cá lắp máy từ 90 CV trở lên). Với sốlượng tàu cá như hiện nay, nếu huy động hết công suất, thì tổng sản lượng hảisản khai thác được của cả nước đạt khoảng 2,7 đến 2,8 triệu tấn và thậm chí caohơn.
Tuy nhiên, sự gia tăng đáng kể số lượng tàu cá, trong khi ngư trường khai thácchưa được mở rộng đã làm mật độ tàu thuyền tập trung cao dẫn đến hiệu quả hoạtđộng của phần đông tàu thuyền đạt thấp do năng năng suất khai thác giảm. Khôngchỉ vậy, nguồn lợi thủy sản ven bờ còn bị khai thác vượt quá giới hạn. Ngưtrường khai thác giữa các nhóm nghề và tàu thuyền giữa các địa phương luôn xảyra tranh chấp.
[Phát triển thủy sản theo hướng hiệu quả, bền vững]
Một đặc điểm phổ biến là do điều kiện kinh tế còn khó khăn cộng với tâm lý tiếtkiệm theo kiểu tận dụng nên ngư dân ít chịu đầu tư cho phương tiện khai thác.Phần lớn số phương tiện lắp máy công suất nhỏ, trang thiết bị trên tàu, đặc biệtlà thông tin liên lạc và đảm bảo an toàn hạn chế. Tình trạng sử dụng động cơ máyđã qua sử dụng hoặc không rõ nguồn gốc lắp vào tàu thuyền đã làm cho chất lượngmáy không đảm bảo.
Mặt khác, trước những biến động về thị trường, giá cả ở ngoài nước thời gian quađã tác động không nhỏ đến việc duy trì sản xuất trong nước. Giá xăng dầu, vật tưtiếp tục tăng và không ổn định. Các chi phí khác như đầu tư mua sắm, sửa chữangư cụ, lương thực thực phẩm, nước đá, mồi câu... tăng cũng đã gây ảnh hưởngkhông nhỏ đến ngư dân.
Anh Nguyễn Văn Thạch, một ngư dân ở thành phố Nha Trang cho biết: “Bình quân,chúng tôi phải chi phí cho nhiên liệu khoảng 70-80% trong tổng số tiền đầu tưcho mỗi chuyến đi biển (chuyến đi biển kéo dài 30 ngày, chi phí khoảng 80 triệuđồng), chưa kể các chi phí khác.” Tình trạng giá cả đầu ra không ổn định, tưthương ép giá, chi phí cho mỗi chuyến đi biển cao… đã khiến nhiều hộ ngư dân“lao đao” không muốn ra biển.
Bên cạnh đó, các rào cản kỹ thuật trong xuất khẩu và chất lượng lao động trongnước cũng đã làm cho hàng ngàn tàu khai thác hải sản xa bờ chuyển nghề, từ xa bờvào gần bờ.
Hiện nay, đa phần tàu thuyền có công suất nhỏ, chỉ đủ năng lực khai thác ven bờnên chất lượng khai thác hải sản chưa mang lại giá trị kinh tế cao và còn làmcạn kiệt nguồn lợi thủy sản.
Tổ chức lại hoạt động sản xuất
Nhằm nâng cao hiệu quả của nghề khai thác, Thứ trưởng Vũ Văn Tám cho biết trướcmắt, ngành sẽ tập trung điều tra nguồn lợi, và dự báo ngư trường đối với một sốnhóm đối tượng, sản phẩm khai thác chủ lực để làm cơ sở triển khai thực hiện Đềán “Tổ chức lại sản xuất khai thác hải sản.”
Ngành thủy sản cũng đang tiến hành điều tra, đánh giá nguồn lợi hải sản, xâydựng bản đồ khai thác, thành lập Trung tâm dự báo ngư trường, xây dựng các chợthủy sản đầu mối, trung tâm dịch vụ hậu cần nghề cá, đầu tư đóng mới các tàudịch vụ hậu cần...
Theo ông Nguyễn Ngọc Oai, Cục trưởng Cục Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thủy sản,hoạt động khai thác hải sản cần được sắp xếp phù hợp với từng nghề, từng ngưtrường và kiểm soát được hoạt động khai thác hải sản trên các vùng biển. Cụ thể,tại vùng biển ven bờ và vùng lộng, đề án sẽ xây dựng bản đồ phân bố ngư trường,nghề, loài hải sản khai thác; phân quyền quản lý hoạt động khai thác và bảo vệnguồn cho các địa phương.
Theo ông Lê Đức Nhân - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnhHà Tĩnh, phát triển nghề khai thác xa bờ cần phải có lộ trình thực hiện, bởiviệc chuyển đổi cơ cấu nghề nghiệp cho một bộ phận không nhỏ ngư dân không hềđơn giản. Nguyên nhân là do nguồn vốn để phát triển khai thác xa bờ rất lớn,trong khi đó, các cơ chế, chính sách hỗ trợ ngư dân vay vốn của Nhà nước rất hạnchế.
Mặt khác, bà con ngư dân cần hình thành nên các tổ, đội ngư dân đoàn kết sảnxuất trên biển.
Ông Lê Văn Ngà, tỉnh Bình Thuận cho biết, gia đình ông có 4 anh em đầu tư độitàu gồm 2 chiếc khai thác ở Trường Sa. Cách cùng nhau làm ăn sẽ hỗ trợ vốn đượccho nhau. Ông Ngà kể, những ngày đầu, không phải chuyến nào cũng có hiêu quả,nhưng sau một thời gian, cách làm này tăng hiệu quả, trung bình mỗi tàu mộttháng thu được 800 triệu đồng, trừ chi phí còn 500 triệu đồng.
Tuy nhiên, để mở rộng quy mô, nâng cao hiệu quả của các tổ, đội khai thác này,Nhà nước, ngành chức năng cần có những cơ chế, chính sách cho các tổ, đội khaithác trong đó có chính sách cho các tổ, đội khai thác có điều kiện vay vốn ưuđãi để đầu tư cho việc đóng mới, nâng cấp tàu khai thác; xây dựng các chợ đầumối thủy sản, các cảng cá đáp ứng yêu cầu của nghề khai thác; tăng cường côngtác tập huấn cho các tổ, đội khai thác xa bờ về luật pháp quốc tế và của ViệtNam liên quan đến khai thác thủy sản trên biển, thông tin liên lạc, công tácphòng chống thiên tai, an toàn cho tàu cá...
Các chuyên gia ngành thủy sản khẳng định sự phát triển của nghề đánh bắt cákhông chỉ có ý nghĩa thuần túy về mặt kinh tế mà còn giải quyết nhiều vấn đề xãhội khác. Vì vậy, tổ chức lại nghề khai thác hải sản đang phát huy hiệu quả sẽlà tín hiệu tốt nhất là trong giai đoạn kinh tế gặp nhiều khó khăn hiện nay./.
Thúy Hiền (TTXVN)
