Ảnh minh họa. (Nguồn: TTXVN) Huy động vốn vay của Chính phủ năm 2015 đã tăng gấp đôi so với năm 2011 trong đó huy động thông qua phát hành trái phiếu Chính phủ tăng gần 3,5 lần.
Đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến nợ Chính phủ tăng nhanh trong giai đoạn vừa qua. Vấn đề này được ông Trương Hùng Long, Cục trưởng Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại (Bộ Tài chính) lý giải sau khi báo cáo bộ này mới đây có thống kê dư nợ Chính phủ đã vượt trần cho phép 0,3%.
"Nợ công vượt trần là có thể xảy ra"
Theo ông Long, các giới hạn trần nợ cho phép giai đoạn năm 2011-2015 được Quốc hội khóa XIII thông qua trong đó có nợ Chính phủ không quá 50% GDP. Tuy nhiên, tới ngày 31/12/2015, ước tính nợ Chính phủ ở mức 50,3% GDP, vượt 0,3% so với mức trần.
Việc vượt trần trên theo ông xuất phát từ việc GDP thực tế thực hiện năm 2015 giảm mạnh so với số đã dự báo trước đó là 291.000 tỷ đồng.
Ngoài ra, một nguyên nhân khác được lãnh đạo Bộ Tài chính khẳng định là việc bổ sung 30.000 tỷ đồng kế hoạch giải ngân vốn ODA, vay ưu đãi nước ngoài năm 2015 theo Nghị quyết số 99/2015/QH13 về dự toán ngân sách Nhà nước năm 2016.
Theo ông, vấn đề cốt lõi nhất trong an toàn nợ công phụ thuộc vào 2 yếu tố: Một là tính hiệu quả của việc sử dụng các nguồn vốn từ các khoản nợ công; Hai là khả năng trả nợ của chủ thể đi vay và khả năng đáp ứng nguồn vốn vay từ phía thị trường.
Tuy nhiên, vị lãnh đạo ngành tài chính cũng cho rằng, nếu giữ mức huy động vốn vay cho đầu tư như giai đoạn 2011-2015, vẫn tập trung đẩy mạnh đầu tư từ phía Nhà nước, vẫn còn tâm lý dựa vào Nhà nước thì việc "nợ công vượt trần là có thể xảy ra."
Việc huy động vốn vay ngắn hạn trong những năm 2011-2013 đã tạo áp lực trả nợ vào các năm 2015-2017. (Nguồn: TTXVN) Ông Trương Hùng Long cho rằng, trong thời gian qua, các dự án trong nhiều lĩnh vực giao thông, cầu cảng, nông thôn, giảm nghèo, giáo dục, y tế,... đã được triển khai và đưa vào sử dụng, góp phần cải thiện môi trường đầu tư, nâng cao chất lượng đời sống người dân cũng như thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, xã hội và ổn định kinh tế vĩ mô.
"Tuy nhiên, việc phân bổ và sử dụng vốn trong thời gian qua còn dàn trải, hiệu quả chưa cao. Tình trạng mở rộng diện, quy mô, điều chỉnh tổng mức đầu tư so với phê duyệt ban đầu diễn ra khá phổ biến, dẫn đến tăng mức vay công," ông khẳng định.
Giảm bội chi, ưu tiên trả nợ
Về khả năng trả nợ, theo ông, giai đoạn năm 2011-2015, Việt Nam đã tập trung tăng huy động vốn vay rất lớn từ việc phát hành trái phiếu Chính phủ trong nước cho đầu tư phát triển.
Cụ thể, huy động vốn vay của Chính phủ năm 2015 đã tăng gấp đối với năm 2011 trong đó huy động thông qua phát hành trái phiếu Chính phủ trong nước năm 2015 tăng gần 3,5 lần
Theo ông, đây là nguyên nhân dẫn đến nợ Chính phủ, nợ công tăng nhanh trong giai đoạn vừa qua và điều đó dẫn đến 2 khó khăn.
Khó khăn trước hết là mức bố trí trả nợ so với tổng thu ngân sách Nhà nước đã tăng từ mức khoảng 13% đầu giai đoạn lên khoảng 16% hiện nay, phát sinh nhu cầu vay mới để thanh toán một phần nợ gốc đến hạn.
Ngoài ra, trong khi thị trường vốn trong nước chưa thực sự phát triển, áp lực huy động vốn lớn đã dẫn đến phải huy động vốn vay ngắn hạn (3 năm) trong những năm 2011-2013 và tạo áp lực trả nợ vào các năm 2015-2017.
Khẳng định việc giữ các chỉ tiêu nợ trong mức trần cho phép là cần thiết, ông Long cho rằng, mục tiêu ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo an toàn nợ công, an ninh tài chính quốc gia phải được đặt lên hàng đầu.
Theo ông, kế hoạch đầu tư công trung hạn cần được xây dựng trong khả năng cân đối và đảm bảo tính bền vững của chính sách tài khóa, không thực hiện đầu tư vượt quá khả năng bố trí trả nợ của ngân sách.
Một giải pháp được ông nhắc tới là thu hẹp đầu tư của Nhà nước theo hướng tập trung vào các lĩnh vực then chốt của nền kinh tế, có tác dụng lan tỏa rộng. Ngoài ra, cơ quan chức năng sẽ thực hiện kiểm soát chặt chẽ danh mục đầu tư công, siết chặt phạm vi, đối tượng và điều kiện cấp bảo lãnh của Chính phủ.
Hơn nữa, Cục trưởng Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại nhấn mạnh việc phải kiên quyết cắt giảm bội chi ngân sách Nhà nước theo lộ trình đã được Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII đề ra, ưu tiên bố trí nguồn ngân sách để chi trả nợ đến hạn./.
