Trong cuộc phỏng vấn được thực hiện vào mùa Thu 2023, sau khi trở về Trái Đất từ Trạm vũ trụ quốc tế (ISS), phi hành gia Frank Rubio của Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ (NASA) đã chia sẻ câu chuyện về một nhiệm vụ rất thú vị và đặc biệt.
Chuyện xảy ra sau khi Rubio thu hoạch một trong những quả cà chua đầu tiên được trồng trong môi trường không gian và đóng gói nó để phục vụ cho hoạt động giới thiệu sản phẩm. Tuy nhiên chiếc túi chứa những trái cà chua đã bất ngờ biến mất bí ẩn. Vì không có dấu vết nào cho thấy những trái cà chua đang ở đâu, các phi hành gia khác đùa rằng có thể Rubio đã ăn nó.
Nhưng tám tháng sau khi những quả cà chua biến mất, tức vào đầu tháng 12 năm nay, chúng lại bất ngờ xuất hiện trở lại. Một bức ảnh được NASA chia sẻ trên mạng xã hội Twitter (hiện là X) đã cho thấy hình ảnh hai quả cà chua đang nằm im trong túi lấy mẫu. Xét về nhiều mặt, chúng trông không hề tệ.
Nếu ở môi trường dưới Trái Đất, chỉ sau 10 ngày trái cà chua sẽ dần bị thối rữa. Nhưng trên trạm ISS, dù đã biến mất tới 8 tháng, những trái cà chua của Rubio chỉ hơi khô lại. NASA viết trong một bài đăng rằng ngoài một số vệt đổi màu, không hề có dấu hiệu vi khuẩn hay nấm phát triển trên trái những cà chua.
NASA đã dành hàng năm trời để thử nghiệm nhiều cách trồng cây khác nhau trên ISS, cũng như tìm hiểu xem liệu môi trường không gian sẽ ảnh hưởng đến chúng như thế nào. Những trái cà chua này là một phần của chương trình mang tên eXposed Root On-Orbit Test System (tạm dịch Hệ thống Thử nghiệm Rễ cây trên Quỹ đạo) hay gọi tắt là XROOTS.
Chương trình sử dụng kỹ thuật trồng thủy canh kết hợp với khí canh, thay vì dùng đất như hoạt động canh tác truyền thống. Rubio, phi hành gia đã ở trên ISS với mức thời gian kỷ lục là 371 ngày trước khi quay trở về Trái Đất vào tháng 9/2023, đã thu hoạch được một lô cà chua hồi tháng 3. Lô cà chua đã được gửi về Trái Đất và phân tích, đánh giá trong nghiên cứu VEG-05.
Nghiên cứu VEG-05 mở rộng các giống cây trồng thử nghiệm sang một loại cà chua lùn. Nghiên cứu tập trung tìm hiểu tác động của chất lượng ánh sáng và phân bón đến sản lượng của các loại cây cũng như vấn đề an toàn thực phẩm vi sinh, giá trị dinh dưỡng, hương vị của sản phẩm, sự hài lòng của phi hành đoàn với sản phẩm và lợi ích sức khỏe nói chung của việc trồng các loại cây ra quả trong không gian.
Đối với gói mẫu sản phẩm cà chua mà Rubio bị thất lạc, phi hành gia khẳng định anh đã thao tác đúng quy định. “Tôi khá chắc rằng mình đã dán các miếng velcro vào nơi cần dán. Nhưng sau khi tôi quay lại chỗ để túi mẫu, lô cà chua đã biến mất”, Rubio nói, cho biết thêm rằng đã dành từ 8 đến 20 giờ đồng hồ để tìm kiếm mẫu cà chua, nhưng phải bỏ cuộc.
Các mẫu cà chua này chỉ được tìm thấy 8 tháng sau tại module Harmony của ISS, theo thông tin từ một phát ngôn viên NASA chia sẻ với trang Engadget. Harmony là một module đóng vai trò như ngã tư tường trên ISS. Đó là giao điểm nằm giữa các module, đóng vai trò một cổng đi lại cũng như một trung tâm tiện ích. Từ Harmony, các phi hành gia có thể tới khu vực ghép tàu, để đón các tàu vũ trụ mang theo hàng hóa hoặc phi hành đoàn tới cập bến ISS.
Sau khi được tìm thấy, các nhà nghiên cứu đã vứt bỏ lô cà chua này, do chúng không còn giá trị sử dụng. Cho đến giờ, người ta vẫn chưa thể lần ra lý do vì sao chúng biến mất./.
