Một góc Miếu Bà Chúa xứ Núi Sam (thị xã Châu Đốc, An Giang). (Ảnh: Phương Vy/TTXVN) Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam vừa đồng ý Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương liên quan lập hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể Lễ hội Vía Bà chúa Xứ Núi Sam (tỉnh An Giang), trình Thủ tướng Chính phủ cho phép đệ trình UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới.
Nếu được công nhận là di sản văn hóa thế giới, đây sẽ là cơ hội để tỉnh An Giang bảo tồn và phát huy các giá trị của lễ hội Lễ hội Vía Bà chúa Xứ Núi Sam - lễ hội mang đậm giá trị văn hóa tâm linh tín ngưỡng của người dân vùng sông nước Nam Bộ.
Độc đáo lễ hội vía Bà Chúa Xứ
Hàng năm, cứ đến tháng 4 (âm lịch) là đông đảo du khách trong và ngoài nước nô nức về An Giang hành hương, chiêm bái và tham dự Lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam ở thành phố Châu Đốc - một lễ hội đặc sắc có từ lâu đời, mang đậm giá trị văn hóa tâm linh tín ngưỡng của người dân vùng sông nước Nam Bộ.
Truyền thuyết kể rằng, cách đây hơn 200 năm, núi Sam còn hoang vu, dân làng lên núi phát hiện pho tượng cổ ngồi trên bệ đá sa thạch. Trong thời gian đó, quân Xiêm thường xuyên quấy nhiễu nước ta, có lần chúng lên đỉnh núi Sam thì gặp pho tượng cổ này.
Dù nhiều lần ra sức khiêng tượng xuống núi nhưng cố gắng thế nào cũng không thể di chuyển tượng được nên phải bỏ lại. Dân làng thấy vậy nên có ý muốn “thỉnh” tượng xuống núi để gìn giữ và phụng thờ. Bao nhiêu tráng đinh lực điền được huy động nhưng không sao nhấc pho tượng lên được.
Các bô lão trong làng cầu khấn thì có một bé gái đang đùa giỡn bỗng dưng ngồi lại, mặt đỏ bừng, đầu lắc lư mách bảo: “Hãy chọn 9 cô gái đồng trinh để đưa bà xuống núi.”
Lạ thay, 9 cô gái khiêng tượng bà đi một cách nhẹ nhàng. Xuống đến chân núi, tượng bỗng nặng trịch, không nhấc lên nổi. Dân làng hiểu rằng bà muốn ngự nơi đây nên đã lập miếu thờ.
Ban đầu, miếu bà được xây dựng đơn sơ bằng tre lá, sau nhiều lần trùng tu, miếu bà mới được hoàn chỉnh và khang trang như hiện nay.
Miếu Bà Chúa Xứ núi Sam là một công trình kiến trúc dạng chữ “Quốc” hình khối tháp dạng hoa sen nở, mái tam cấp 3 tầng lầu, lợp ngói đại ống màu xanh, góc mái vút cao như mũi thuyền lướt sóng. Tường ốp gạch men, các khung cửa bằng gỗ quý được chạm trổ hoa văn công phu, tinh tế.
Bên trong có võ ca, chánh điện, phòng khách, phòng làm việc của Ban Quý tế, bên ngoài là khuôn viên sân rộng rãi, có hàng rào bao quanh và cổng tam quan. Ngay giữa chánh điện, tượng Bà Chúa Xứ núi Sam đội mão, mặc áo bào thêu long phụng ngồi uy nghi với nét mặt hiền hòa, phúc hậu.
Theo các nhà khảo cổ học, căn cứ vào chất liệu và hình dáng của pho tượng thì đây là tác phẩm điêu khắc có từ thời trung cổ.
Năm 2008, Trung tâm sách kỷ lục Việt Nam xác lập tượng Bà Chúa xứ là tượng đá bằng sa thạch xưa và lớn nhất Việt Nam.
Hàng năm, miếu Bà Chúa Xứ núi Sam (phường Núi Sam) thu hút hàng triệu lượt du khách ở khắp nơi trong và ngoài nước đến để tham quan, chiêm bái.
Đông nhất là vào thời điểm diễn ra Lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam từ ngày 22 đến 27/4 (âm lịch).
[Lập hồ sơ di sản Lễ hội Vía Bà chúa Xứ Núi Sam trình UNESCO]
Lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam được thực hiện theo nghi thức truyền thống, gồm lễ phục hiện rước tượng bà từ đỉnh núi Sam xuống miếu thờ, lễ Tắm bà, lễ Thỉnh sắc thần ông Thoại Ngọc Hầu và 2 vị phu nhân, lễ Túc yết, lễ Xây chầu, lễ Chánh tế và lễ Hồi sắc.
Ngày 22/4 sẽ diễn ra lễ phục hiện rước tượng bà từ bệ đá sa thạch năm xưa trên đỉnh núi Sam về miếu bà, đến đêm 23 rạng sáng 24-4 sẽ cử hành lễ Tắm bà.
Lễ Túc yết và lễ Xây chầu là 2 lễ chính sẽ được cử hành vào đêm 25 rạng sáng 26/4 với nghi thức cúng tế cầu cho mưa thuận gió hòa, đất đai phì nhiêu, mùa màng bội thu, dân chúng khỏe mạnh, yên vui.
Lễ phục hiện rước tượng Bà Chúa Xứ từ đỉnh núi Sam xuống miếu thờ. (Nguồn: baoangiang.com.vn) Kết thúc Lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam vào ngày 27/4 sau khi cử hành lễ Chánh tế và lễ Hồi sắc.
Năm 2001, Lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam được Bộ Văn hóa-Thông tin (nay là Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch) công nhận là lễ hội cấp quốc gia.
Từ đó, ngoài phần lễ truyền thống, phần hội được tổ chức sôi nổi với các chương trình sân khấu hóa, tuần lễ văn hóa-thể thao, trò chơi dân gian, trình diễn văn nghệ dân tộc, múa lân-sư-rồng… phục vụ nhân dân và du khách.
Ngày 19/12/2014, Lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam đã được Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia thuộc loại hình lễ hội truyền thống.
Năm 2018, Khu du lịch núi Sam với cảnh quan thiên nhiên độc đáo cùng quần thể di tích lịch sử văn hóa được xếp hạng cấp quốc gia, gồm miếu Bà Chúa Xứ núi Sam, chùa Tây An, lăng Thoại Ngọc Hầu, chùa Hang gắn với Lễ hội vía Bà Chúa Xứ núi Sam được Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch công nhận là Khu du lịch quốc gia với định hướng phát triển trở thành trung tâm du lịch đặc sắc về văn hóa tâm linh của vùng Đồng bằng sông Cửu Long và cả nước.
Mới đây, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam đồng ý Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương liên quan lập hồ sơ di sản văn hóa phi vật thể Lễ hội Vía Bà chúa Xứ Núi Sam (tỉnh An Giang), trình Thủ tướng Chính phủ cho phép đệ trình UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới.
Phát huy giá trị của lễ hội gắn với du lịch
Ngày 27/12/2017, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển Khu du lịch quốc gia Núi Sam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030.
Ngay sau đó, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ký quyết định công nhận Khu du lịch quốc gia Núi Sam Núi Sam với quy hoạch rộng khoảng 1.500ha.
Việc Thủ tướng phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển Khu du lịch quốc gia Núi Sam có ý nghĩa chính trị, kinh tế, xã hội quan trọng với địa phương, là tiền đề để tỉnh tiếp tục quy hoạch chi tiết tám phân khu du lịch nhằm khai thác hợp lý thế mạnh về du lịch văn hóa tâm linh, kết hợp đầu tư khai thác phát triển các loại hình du lịch vui chơi giải trí, khám phá, thể thao và nghỉ dưỡng để trở thành một điểm đến du lịch có chất lượng, có khả năng cạnh tranh cao và khắc phục tính thời vụ trong hoạt động du lịch thời gian qua.
Khu du lịch quốc gia Núi Sam hấp dẫn bởi tài nguyên du lịch, nổi bật là địa hình núi đá nổi giữa vùng đồng bằng trù phú, liền kề hệ thống kênh rạch tạo nên cảnh quan thiên nhiên độc đáo; giá trị tâm linh tín ngưỡng gắn lễ hội vía Bà Chúa xứ và giá trị lịch sử, văn hóa gắn với quần thể di tích lịch sử văn hóa được xếp hạng cấp quốc gia,…
Thời gian qua, hoạt động du lịch tại Khu du lịch quốc gia Núi Sam đóng góp tích cực cho sự phát triển kinh tế-xã hội địa phương và của tỉnh.
Mới đây, tỉnh An Giang đã ban hành kế hoạch triển khai thực hiện Quy hoạch tổng thể phát triển Khu du lịch quốc gia Núi Sam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2030.
Theo đó, thời gian tới tỉnh thực hiện tốt công tác xã hội hóa trong thu hút đầu tư cho Khu du lịch quốc gia Núi Sam, phấn đấu đến trước năm 2025, phát triển khu du lịch Núi Sam đáp ứng các tiêu chí của Khu du lịch quốc gia và đến năm 2030, có hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật tương đối đồng bộ, hiện đại; sản phẩm du lịch đa dạng, đưa du lịch Châu Ðốc trở thành thương hiệu lớn về du lịch văn hóa tâm linh, một điểm đến quan trọng của vùng đồng bằng sông Cửu Long./.
Nhấp chuột để xem kích thước chuẩn. 
![[Infographics] Lập hồ sơ các Di sản Văn hóa Phi vật thể trình UNESCO](https://imagev3.vietnamplus.vn/480x320/Uploaded/2024/bokttj/2020_06_11/info-disan-unesco-2020_hinhnen.jpg.webp)
