Thắng cảnh quốc gia Đầm Ô Loan (huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên) đang bị xâm hại và ônhiễm môi trường do nạn xây nhà trái phép, đắp hồ nuôi trồng thủy sản trong đầm.
Xây nhà, đắp hồ nuôi thủy sản trái phép
Mặc dù từ năm 1996, Sở Văn hóa và Thông tin Phú Yên đã lập bản đồ vị trí khoanhvùng và quy định bảo vệ diện tích đầm Ô Loan; đồng thời, Ủy ban Nhân dân huyện Tuy An thôngbáo đình chỉ việc giao quyền sử dụng đất mặt nước đầm Ô Loan vào mục đích nuôitrồng thủy sản. Tuy nhiên, chính quyền huyện Tuy An cũng như 5 xã có dân cư sốngquanh đầm là An Cư, An Hiệp, An Hòa, An Hải và An Ninh Đông buông lỏng công tácquản lý và không xử lý kiên quyết những trường hợp sai phạm. Do vậy, tình trạngxâm hại đầm Ô Loan ngày càng tăng.
Thống kê cho thấy, trước năm 1997 là mốc thời điểm sau khi đầm Ô Loan vừa đượcBộ Văn hóa và Thông tin (nay là Bộ Văn Hóa-Thể thao và Du lịch) công nhận làDi tích danh lam thắng cảnh quốc gia, trong đầm Ô Loan đã có 656 hồ nuôi trồngthủy sản với diện tích gần 325ha, chiếm 1/4 diện tích mặt đầm. Trong số đó,chỉ có 66ha được Ủy ban Nhân dân huyện Tuy An cấp quyết định giao đất mặtnước; còn lại đều lấn chiếm trái phép nhưng từ đó đến nay chính quyền huyện TuyAn vẫn chưa thực hiện cưỡng chế. Chính vì buông lỏng công tác quản lý nên từ năm1997 đến nay, có thêm 82 trường hợp xây hồ nuôi trồng thủy sản với diện tích viphạm hơn 16ha.
Tương tự, đối với trường hợp xây cất trái phép ven bờ đầm Ô Loan, có đến 232 hộxây dựng nhà ở và công trình khác với tổng diện tích vi phạm gần 17.190m2. Riêng từ năm 1997 đến nay phát sinh thêm 177 hộ ở các xã An Cư, An Hòa,An Hiệp và An Ninh Đông vi phạm với diện tích hơn 14.000m2. Điều đángnói là hiện nay có một số hộ tự ý cải tạo nâng cấp nhà ở trên diện tích đã viphạm.
Địa phương có tình trạng xâm hại đầm Ô Loan lớn nhất là xã An Cư với 120 hamặt nước đầm bị lấn chiếm xây hồ nuôi tôm trái phép và có 123 hộ xây cất tráiphép trên mặt đầm với diện tích 14.766m2.
Bí thư Chi bộ thôn Phú Tân 1 (xã An Cư), ông Lê Ngọc Huỳnh cho biết, nhữngtrường hợp vi phạm đều được Ban nhân dân thôn báo cáo lên xã nhưng chính quyềnkhông kiên quyết xử lý.
Môi trường bị ô nhiễm
Do các hồ đều xây theo kiểu hồ hở (dùng san hô, đá để chèn làm bờ) nên thức ănthừa và các hóa chất trong quá trình nuôi tôm thải ra bên ngoài thường mang theomầm bệnh gây lây lan rất nhanh các hồ khác. Do vậy, hầu như năm nào vùng nuôitrồng thủy sản đầm Ô Loan cũng phát sinh dịch bệnh.
Ngoài ra, hầu hết các chất thải từ sinh hoạt, chăn nuôi gia súc, gia cầm củahàng nghìn hộ dân sống chung quanh đầm vô tư xả vào đầm; cộng với hơn 230 hộ xâydựng nhà trái phép trên mặt đầm nhưng nhiều hộ không xây hố xí thải là nguyênnhân quan trọng dẫn tới ô nhiễm môi trường đầm Ô Loan.
Một người dân ở thôn Tân Long, xã An Cư đang sinh sống ngay trước mặt đầm chobiết: Trước đây, nguồn lợi ở đầm Ô Loan rất lớn như tôm, cá, cua, sò, hàu...Bây giờ đầm bị ô nhiễm do nuôi tôm hoặc dân thải phân bò, phân heo, nên khôngchỉ hôi thối mà nguồn lợi giảm nhiều. Nhiều hộ chúng tôi sống quanh đây làmkhông đủ ăn. Có khi cả ngày ngâm mình dưới nước nhưng cũng chỉ kiếm đủ tiền đểmua hai, ba ký gạo.
Trước đây, mỗi năm cư dân sống quanh đầm Ô Loan khai thác ít nhất 200 tấn tôm,150 tấn cá, 20 tấn cua, hàng chục tấn rau câu; đặc biệt là các loài nhuyễn thểkhác vốn được xem như là đặc sản của Phú Yên như hàu, điệp và sò huyết…Tuynhiên, nguồn lợi này hầu như giảm hẳn. Như sò huyết chẳng hạn, là một đặc sảnvốn rất nổi tiếng nhưng từ nhiều năm nay sản lượng khai thác đã giảm đến 90%.
Khi nguồn lợi thủy sản bị hủy hoại, sản lượng khai thác ngày càng ít nhưng dânsố mỗi năm đều tăng nên tất yếu dẫn đến việc xuất hiện nhiều loại nghề dùng xungđiện, soi điện, lưới điện…nhằm khai thác cạn kiệt.
Cụ thể như nghề lưới điện vốn trước đây chỉ sử dụng trong hồ nuôi tôm sú mỗi khithu hoạch nhưng nay đem ra đầm với điện áp mạnh hơn; lưới 3 màn vốn trước đâydùng khai thác trên biển nay lại đưa vào đầm quây kéo không chỉ gây xáo trộn đáyđầm mà bắt tất cả các loài thủy sản khi vào lưới. Hoặc như loại nghề bóng TháiLan khi thả xuống đáy đầm thì bất cứ loài thủy sản nào đều không thoát. Phổ biếnnhất là nghề lưới chấn. Khi màn đêm buông xuống, trên mặt đầm Ô Loan xuất hiệnánh đèn của hàng nghìn lưới chấn, nhưng nguy hiểm là kích thước mắt lưới nhỏ hơnqui định khai thác các cá thể nhỏ dưới mức cho phép.
Ông Nguyễn Văn Do - Chi cục trưởng Chi cục bảo vệ nguồn lợi thủy sản Phú Yên chobiết đã phát hiện và thông báo trong dân cấm một số nghề có tính chất hủy hoạinguồn lợi thủy sản ở đầm Ô Loan nhưng xem ra biện pháp hành chính này vẫn khôngđem lại kết quả./.
Xây nhà, đắp hồ nuôi thủy sản trái phép
Mặc dù từ năm 1996, Sở Văn hóa và Thông tin Phú Yên đã lập bản đồ vị trí khoanhvùng và quy định bảo vệ diện tích đầm Ô Loan; đồng thời, Ủy ban Nhân dân huyện Tuy An thôngbáo đình chỉ việc giao quyền sử dụng đất mặt nước đầm Ô Loan vào mục đích nuôitrồng thủy sản. Tuy nhiên, chính quyền huyện Tuy An cũng như 5 xã có dân cư sốngquanh đầm là An Cư, An Hiệp, An Hòa, An Hải và An Ninh Đông buông lỏng công tácquản lý và không xử lý kiên quyết những trường hợp sai phạm. Do vậy, tình trạngxâm hại đầm Ô Loan ngày càng tăng.
Thống kê cho thấy, trước năm 1997 là mốc thời điểm sau khi đầm Ô Loan vừa đượcBộ Văn hóa và Thông tin (nay là Bộ Văn Hóa-Thể thao và Du lịch) công nhận làDi tích danh lam thắng cảnh quốc gia, trong đầm Ô Loan đã có 656 hồ nuôi trồngthủy sản với diện tích gần 325ha, chiếm 1/4 diện tích mặt đầm. Trong số đó,chỉ có 66ha được Ủy ban Nhân dân huyện Tuy An cấp quyết định giao đất mặtnước; còn lại đều lấn chiếm trái phép nhưng từ đó đến nay chính quyền huyện TuyAn vẫn chưa thực hiện cưỡng chế. Chính vì buông lỏng công tác quản lý nên từ năm1997 đến nay, có thêm 82 trường hợp xây hồ nuôi trồng thủy sản với diện tích viphạm hơn 16ha.
Tương tự, đối với trường hợp xây cất trái phép ven bờ đầm Ô Loan, có đến 232 hộxây dựng nhà ở và công trình khác với tổng diện tích vi phạm gần 17.190m2. Riêng từ năm 1997 đến nay phát sinh thêm 177 hộ ở các xã An Cư, An Hòa,An Hiệp và An Ninh Đông vi phạm với diện tích hơn 14.000m2. Điều đángnói là hiện nay có một số hộ tự ý cải tạo nâng cấp nhà ở trên diện tích đã viphạm.
Địa phương có tình trạng xâm hại đầm Ô Loan lớn nhất là xã An Cư với 120 hamặt nước đầm bị lấn chiếm xây hồ nuôi tôm trái phép và có 123 hộ xây cất tráiphép trên mặt đầm với diện tích 14.766m2.
Bí thư Chi bộ thôn Phú Tân 1 (xã An Cư), ông Lê Ngọc Huỳnh cho biết, nhữngtrường hợp vi phạm đều được Ban nhân dân thôn báo cáo lên xã nhưng chính quyềnkhông kiên quyết xử lý.
Môi trường bị ô nhiễm
Do các hồ đều xây theo kiểu hồ hở (dùng san hô, đá để chèn làm bờ) nên thức ănthừa và các hóa chất trong quá trình nuôi tôm thải ra bên ngoài thường mang theomầm bệnh gây lây lan rất nhanh các hồ khác. Do vậy, hầu như năm nào vùng nuôitrồng thủy sản đầm Ô Loan cũng phát sinh dịch bệnh.
Ngoài ra, hầu hết các chất thải từ sinh hoạt, chăn nuôi gia súc, gia cầm củahàng nghìn hộ dân sống chung quanh đầm vô tư xả vào đầm; cộng với hơn 230 hộ xâydựng nhà trái phép trên mặt đầm nhưng nhiều hộ không xây hố xí thải là nguyênnhân quan trọng dẫn tới ô nhiễm môi trường đầm Ô Loan.
Một người dân ở thôn Tân Long, xã An Cư đang sinh sống ngay trước mặt đầm chobiết: Trước đây, nguồn lợi ở đầm Ô Loan rất lớn như tôm, cá, cua, sò, hàu...Bây giờ đầm bị ô nhiễm do nuôi tôm hoặc dân thải phân bò, phân heo, nên khôngchỉ hôi thối mà nguồn lợi giảm nhiều. Nhiều hộ chúng tôi sống quanh đây làmkhông đủ ăn. Có khi cả ngày ngâm mình dưới nước nhưng cũng chỉ kiếm đủ tiền đểmua hai, ba ký gạo.
Trước đây, mỗi năm cư dân sống quanh đầm Ô Loan khai thác ít nhất 200 tấn tôm,150 tấn cá, 20 tấn cua, hàng chục tấn rau câu; đặc biệt là các loài nhuyễn thểkhác vốn được xem như là đặc sản của Phú Yên như hàu, điệp và sò huyết…Tuynhiên, nguồn lợi này hầu như giảm hẳn. Như sò huyết chẳng hạn, là một đặc sảnvốn rất nổi tiếng nhưng từ nhiều năm nay sản lượng khai thác đã giảm đến 90%.
Khi nguồn lợi thủy sản bị hủy hoại, sản lượng khai thác ngày càng ít nhưng dânsố mỗi năm đều tăng nên tất yếu dẫn đến việc xuất hiện nhiều loại nghề dùng xungđiện, soi điện, lưới điện…nhằm khai thác cạn kiệt.
Cụ thể như nghề lưới điện vốn trước đây chỉ sử dụng trong hồ nuôi tôm sú mỗi khithu hoạch nhưng nay đem ra đầm với điện áp mạnh hơn; lưới 3 màn vốn trước đâydùng khai thác trên biển nay lại đưa vào đầm quây kéo không chỉ gây xáo trộn đáyđầm mà bắt tất cả các loài thủy sản khi vào lưới. Hoặc như loại nghề bóng TháiLan khi thả xuống đáy đầm thì bất cứ loài thủy sản nào đều không thoát. Phổ biếnnhất là nghề lưới chấn. Khi màn đêm buông xuống, trên mặt đầm Ô Loan xuất hiệnánh đèn của hàng nghìn lưới chấn, nhưng nguy hiểm là kích thước mắt lưới nhỏ hơnqui định khai thác các cá thể nhỏ dưới mức cho phép.
Ông Nguyễn Văn Do - Chi cục trưởng Chi cục bảo vệ nguồn lợi thủy sản Phú Yên chobiết đã phát hiện và thông báo trong dân cấm một số nghề có tính chất hủy hoạinguồn lợi thủy sản ở đầm Ô Loan nhưng xem ra biện pháp hành chính này vẫn khôngđem lại kết quả./.
Thế Lập (TTXVN/Vietnam+)
