Những năm 1990 trở về trước, trẻ mắc chứng tự kỷđược cho là một bệnh tâm thần và được khám chữa tại bệnh viện tâm thần.
Hầu như ngành y tế và giáo dục đều không biết rằng trẻ tự kỷ cần canthiệp bằng giáo dục, đặc biệt là cần có một hệ thống phát hiện sớm-canthiệp sớm, nghĩa là cần sự phối hợp giữa giáo dục và y tế để đưa trẻ hòanhập với cộng đồng trong điều kiện có thể của từng trẻ.
Hội chứngtự kỷ được biết đến nhiều ở Việt Nam trong mấy năm gần đây, triệuchứng của bệnh thường bắt đầu trong ba năm đầu đời của trẻ. Tuy nhiên,một số phòng khám khi làm chẩn đoán do thiếu kinh nghiệm lâm sàng nênnhầm lẫn giữa chậm phát triển trí tuệ với tự kỷ.
Báo động số trẻ em mắc bệnh tự kỷ
Phó giáo sư-tiến sỹ Nghiêm Hữu Thành,Giám đốc Bệnh viện Châm cứu Trung ương cho biết tại Việt Nam, theo sốliệu của Bộ Thương binh và Xã hội có khoảng từ 5-7% trẻ em tàn tật ởđộ tuổi dưới 15, trong đó trẻ em tự kỷ và bại não chiếm khoảng trên 40%.
Theo thống kê của Bệnh viện Châm cứu Trung ương, hàng năm có trên 3.000lượt trẻ bị bệnh bại não và tự kỷ đến điều trị tại khoa Nhi của Bệnhviện.
Tuy nhiên, ở Việt Nam hiện chưa có nghiên cứu điều tra,thống kê chính thức về trẻ tự kỷ. Nếu ước lượng theo tỷ lệ củanước Anh thì Việt Nam hiện có 83 triệu dân, sẽ có khoảng trên 160.000người tự kỷ.
Cho đến nay, chưa có sự thống nhất về nguyên nhân gây ra tựkỷ. Mới đây nhất, các nhà nghiên cứu trên thế giới thấy rằng hộichứng tự kỷ liên quan đến rối loạn gen, não bất thường, mất cân bằngsinh hóa, di truyền, những yếu tố trong lúc mang thai và sau sinh (nhiễmtrùng nước ối, bệnh sởi trong lúc mang thai...)
Thạc sỹ Dương Văn Tâm, Bệnh viện Châm cứu Trung ương cho biết theokết quả nghiên cứu, đánh giá 76 trẻ được chẩn đoán xác định là tự kỷtrong độ tuổi từ 20 tháng đến 7 tuổi vào điều trị tại khoa Nhi Bệnh việnChâm cứu Trung ương trong thời gian từ 2008-2011 cho thấy tỷ lệ trẻmắc bệnh tự kỷ là 8 bé trai/1 bé gái và trẻ ở thành thị mắc chứng tự kỷnhiều hơn trẻ ở nông thôn.
Tuổi thấp nhất khi nhập viện lần đầu của trẻlà 20 tháng tuổi và tuổi lớn nhất là 68 tháng tuổi; khoảng 12% số trẻđược phát hiện các dấu hiệu của bệnh tự kỷ trước 2 tuổi; 19,74% số trẻđược phát hiện là do cô giáo chứ không phải là bố mẹ hay ông bà; 56,58%trẻ được phát hiện bệnh nhờ dấu hiệu chậm nói (trẻ đã hơn 2 tuổi).
Nnhưvậy có nghĩa là tỷ lệ phát hiện trẻ bị bệnh tự kỷ trước hai tuổi còn quá thấp; đặc biệtlà có tới 60,53% số trẻ được gia đình nhận định là phát triển bìnhthường trong năm đầu.
Đáng quan tâm hơn là chỉ có 1/5 số trẻ được bố mẹcó thời gian giao tiếp nhiều hơn hai giờ mỗi ngày và chỉ có 47,37% số trẻđược đưa đi khám ngay khi phát hiện có những dấu hiệu bất thường.
Trướckhi phát hiện bệnh, chỉ có một nửa số trẻ được đi học hòa nhập tập thể,còn lại là ở nhà với ông bà và người giúp việc.
Các số liệu trên chothấy kiến thức về tự kỷ, về phát triển tâm lý trẻ em ở các phụ huynh cònyếu. Bên cạnh đó, các phụ huynh còn chưa quan tâm, chưa biết đến phươngpháp can thiệp sớm bằng châm cứu cho chứng tự kỷ.
Thêm một lý do nữa là nhiều bậc cha mẹ do bận công tác nên ít quan tâm chăm sóc và gần gũi trẻ. Đây cũng lànguyên nhân lớn làm trẻ chậm phát triển.
Cũng theo kết quảđiều tra, nghiên cứu cho thấy: Tiền sử gia đình có người bị bệnh lý tâmthần chỉ chiếm 6,58% số trẻ mắc bệnh tự kỷ; tiền sử thai sản bất thườngvà nhẹ cân chiếm 1 nửa số trẻ nghiên cứu.
Các nghiên cứu về địa dư, nghềnghiệp, trình độ văn hóa của mẹ, tuổi trung bình của mẹ khi mang thaitrẻ chưa thể giúp khẳng định được nguyên nhân tự kỷ.
Phát hiện sớm giúp trẻ tự kỷ được hòa nhập
Theo các bác sỹ chuyên khoa tâm thần, trẻ mắcbệnh tự kỷ có những đặc điểm sau:
Trẻ chậm trễ trong ngôn ngữ nói (không nóiđược từ đơn khi 16-18 tháng, không nói được từ đôi khi 24 tháng, trẻchậm nói so với các bệnh cùng tuổi; trẻ nói những từ, ngữ không cónghĩa, hay gầm gừ, có sự lặp lại không ngừng một từ hay một câu vônghĩa);
Trẻ có khó khăn trong giao tiếp với người khác (trẻ không cười, nhìnvào mắt người đối diện, không có tương tác với người châm sóc, khi trẻmuốn một đồ vật gì trẻ thường tự lấy hoặc dắt tay người lớn chỉ lấy hộ);
Trẻ có những hành vi rập khuôn, định hình (như quay tròn, đi nhón chân,thích chơi với các đồ vật hình tròn, phát âm các từ rỗng, xoay tay, bậttắt công tắc liên tục, chuyển đồ chơi từ tay này sang tay khác liêntục...).
Trẻ khó thích ứng với sự thay đổi hoàn cảnh (khi thay đổi chỗngồi, nơi ngủ, đồ ăn trẻ thường khó thích nghi).
Để chuẩn đoán trẻ mắcbệnh tự kỷ cần phải tuân theo các nguyên tắc sau:
Các triệu chứng thuộccác nhóm khiếm khuyết xuất hiện cùng một thời điểm, ít nhất có ba triệuchứng thuộc mỗi nhóm; các triệu chứng phải tồn tại ít nhất sáu tháng; xuấthiện trước 36 tháng tuổi; đặc biệt chỉ chẩn đoán tự kỷ sau 36 thángtuổi trở đi.
Bác sỹ Đỗ Thúy Lan, Chuyên khoa 2 Tâm thần, Giámđốc Trung tâm Sao Mai (Trung tâm tư vấn Phát hiện sớm - can thiệp sớmkhuyết tật trí tuệ) cho biết hầu như tất thảy phụ huynh đều bị sốc khibác sỹ kết luận con họ mắc hội chứng tự kỷ.
Hiện nay, bệnh tự kỷ chưa cóthuốc chữa, trẻ mắc tự kỷ khi nhỏ thì lớn lên, trưởng thành vẫn là ngườitự kỷ. Khoa học đang nghiên cứu để tìm nguyên nhân và thuốc chữa căn bệnh này.
Tuynhiên, nếu trẻ tự kỷ được phát hiện, chẩn đoán sớm và được can thiệp sớmmột cách bài bản, toàn diện, hợp lý và kiên trì trước 40 tháng tuổi thìtrẻ có thể tiến bộ tốt, phát triển tương đối bình thường để hòa nhập mộtcách tương đối trong môi trường gia đình, nhà trường và xã hội.
Nếuđược phát hiện sớm, trẻ có thể hòa nhập với cộng đồng, tự lập trong cuộcsống, còn nếu không được điều trị, trẻ không nói được sẽ phải sống lệ thuộc vàosự chăm sóc của người khác, qua 10 tuổi trẻ dễ bị tâm thần.
Trước đây, tự kỷbị hiểu nhầm là rối loạn thần kinh, chậm phát triển trí tuệ. Đây là mộtquan điểm sai lầm làm khổ tâm nhiều bậc phụ huynh và sai lầm trongphương pháp can thiệp.
Hiện nay, y học hiện đại chưa có thuốcđặc hiệu cho bệnh tự kỷ mà chỉ điều trị các tổn thương não kèm theo nhưđộng kinh, tăng động...
Chính vì vậy các hoạt động chủ yếu vẫn là canthiệp sớm cho trẻ với nhiệm vụ của giáo viên đặc biệt, chuyên viên tâmlý, bác sỹ nhi khoa và nhất là phụ huynh bởi yếu tố gia đình vẫn làquyết định tới kết quả can thiệp.
Phát hiện sớm là điều có ý nghĩa quantrọng cho việc trị liệu trẻ mắc chứng tự kỷ. Khi phát hiện và can thiệpsớm, trẻ sẽ được khắc phục ngay những khiếm khuyết của mình và trợ giúpđể phát triển ngay từ đầu các kỹ năng ngôn ngữ, xã hội và nhận thức.
Việc can thiệp cho trẻ tự kỷ thường tập trung vào luyện tập, giáo dụccho trẻ các kỹ năng ngôn ngữ, nhận thức, tư duy, giao tiếp, xã hội và kỹnăng tự phục vụ bản thân.
Trong quá trình trị liệu cho trẻ tự kỷ cần ápdụng đa dạng các phương pháp khác nhau như ứng dụng phân tích hành vi,liệu pháp ngôn ngữ, trị liệu về vận động, trị liệu kỹ năng xã hội, vậtlý trị liệu, liệu pháp trò chơi, trị liệu hành vi, các liệu pháp pháttriển, các liệu pháp dựa và trực quan, những liệu pháp y sinh học...
Phó giáo sư-tiến sỹ Nghiêm Hữu Thành, Giám đốc Bệnh viện Châm cứu Trung ươngkhẳng định trẻ mắc chứng tự kỷ sẽ là gánh nặng cho gia đình và xã hộibởi vì giống như các căn bệnh rối loạn về tâm sinh lý khác, tự kỷ có thểtrở thành bệnh mãn tính và tồn tại trong suốt cuộc đời bệnh nhân.
Trướcthực trạng đó, bệnh viện đã nghiên cứu, triển khai, xây dựng quy trìnhđiều trị giữa y học cổ truyền và y học hiện đại, giữa y học và giáo dục, đồng thời thành lập đơn vị "Châm cứu, điều trị và chăm sóc đặc biệt cho trẻ tựkỷ, bại não."
Hiện nay, tại Bệnh viện Châm cứu Trung ương, trẻ mắc bệnhtự kỷ và bại não được điều trị với phương pháp kết hợpgiữa y học cổ truyền và y học hiện đại.
Các phương pháp điều trị theo yhọc cổ truyền gồm: Đại trường châm, thủy châm, cấy chỉ, xoa bóp bấmhuyệt, tắm dược thảo...; phương pháp điều trị theo y học hại đại có các phương pháp chiếu đèn hồng ngoại, chiếu đèn tử ngoại, giáo dục kỹ năng sống./.
Hầu như ngành y tế và giáo dục đều không biết rằng trẻ tự kỷ cần canthiệp bằng giáo dục, đặc biệt là cần có một hệ thống phát hiện sớm-canthiệp sớm, nghĩa là cần sự phối hợp giữa giáo dục và y tế để đưa trẻ hòanhập với cộng đồng trong điều kiện có thể của từng trẻ.
Hội chứngtự kỷ được biết đến nhiều ở Việt Nam trong mấy năm gần đây, triệuchứng của bệnh thường bắt đầu trong ba năm đầu đời của trẻ. Tuy nhiên,một số phòng khám khi làm chẩn đoán do thiếu kinh nghiệm lâm sàng nênnhầm lẫn giữa chậm phát triển trí tuệ với tự kỷ.
Báo động số trẻ em mắc bệnh tự kỷ
Phó giáo sư-tiến sỹ Nghiêm Hữu Thành,Giám đốc Bệnh viện Châm cứu Trung ương cho biết tại Việt Nam, theo sốliệu của Bộ Thương binh và Xã hội có khoảng từ 5-7% trẻ em tàn tật ởđộ tuổi dưới 15, trong đó trẻ em tự kỷ và bại não chiếm khoảng trên 40%.
Theo thống kê của Bệnh viện Châm cứu Trung ương, hàng năm có trên 3.000lượt trẻ bị bệnh bại não và tự kỷ đến điều trị tại khoa Nhi của Bệnhviện.
Tuy nhiên, ở Việt Nam hiện chưa có nghiên cứu điều tra,thống kê chính thức về trẻ tự kỷ. Nếu ước lượng theo tỷ lệ củanước Anh thì Việt Nam hiện có 83 triệu dân, sẽ có khoảng trên 160.000người tự kỷ.
Cho đến nay, chưa có sự thống nhất về nguyên nhân gây ra tựkỷ. Mới đây nhất, các nhà nghiên cứu trên thế giới thấy rằng hộichứng tự kỷ liên quan đến rối loạn gen, não bất thường, mất cân bằngsinh hóa, di truyền, những yếu tố trong lúc mang thai và sau sinh (nhiễmtrùng nước ối, bệnh sởi trong lúc mang thai...)
Thạc sỹ Dương Văn Tâm, Bệnh viện Châm cứu Trung ương cho biết theokết quả nghiên cứu, đánh giá 76 trẻ được chẩn đoán xác định là tự kỷtrong độ tuổi từ 20 tháng đến 7 tuổi vào điều trị tại khoa Nhi Bệnh việnChâm cứu Trung ương trong thời gian từ 2008-2011 cho thấy tỷ lệ trẻmắc bệnh tự kỷ là 8 bé trai/1 bé gái và trẻ ở thành thị mắc chứng tự kỷnhiều hơn trẻ ở nông thôn.
Tuổi thấp nhất khi nhập viện lần đầu của trẻlà 20 tháng tuổi và tuổi lớn nhất là 68 tháng tuổi; khoảng 12% số trẻđược phát hiện các dấu hiệu của bệnh tự kỷ trước 2 tuổi; 19,74% số trẻđược phát hiện là do cô giáo chứ không phải là bố mẹ hay ông bà; 56,58%trẻ được phát hiện bệnh nhờ dấu hiệu chậm nói (trẻ đã hơn 2 tuổi).
Nnhưvậy có nghĩa là tỷ lệ phát hiện trẻ bị bệnh tự kỷ trước hai tuổi còn quá thấp; đặc biệtlà có tới 60,53% số trẻ được gia đình nhận định là phát triển bìnhthường trong năm đầu.
Đáng quan tâm hơn là chỉ có 1/5 số trẻ được bố mẹcó thời gian giao tiếp nhiều hơn hai giờ mỗi ngày và chỉ có 47,37% số trẻđược đưa đi khám ngay khi phát hiện có những dấu hiệu bất thường.
Trướckhi phát hiện bệnh, chỉ có một nửa số trẻ được đi học hòa nhập tập thể,còn lại là ở nhà với ông bà và người giúp việc.
Các số liệu trên chothấy kiến thức về tự kỷ, về phát triển tâm lý trẻ em ở các phụ huynh cònyếu. Bên cạnh đó, các phụ huynh còn chưa quan tâm, chưa biết đến phươngpháp can thiệp sớm bằng châm cứu cho chứng tự kỷ.
Thêm một lý do nữa là nhiều bậc cha mẹ do bận công tác nên ít quan tâm chăm sóc và gần gũi trẻ. Đây cũng lànguyên nhân lớn làm trẻ chậm phát triển.
Cũng theo kết quảđiều tra, nghiên cứu cho thấy: Tiền sử gia đình có người bị bệnh lý tâmthần chỉ chiếm 6,58% số trẻ mắc bệnh tự kỷ; tiền sử thai sản bất thườngvà nhẹ cân chiếm 1 nửa số trẻ nghiên cứu.
Các nghiên cứu về địa dư, nghềnghiệp, trình độ văn hóa của mẹ, tuổi trung bình của mẹ khi mang thaitrẻ chưa thể giúp khẳng định được nguyên nhân tự kỷ.
Phát hiện sớm giúp trẻ tự kỷ được hòa nhập
Theo các bác sỹ chuyên khoa tâm thần, trẻ mắcbệnh tự kỷ có những đặc điểm sau:
Trẻ chậm trễ trong ngôn ngữ nói (không nóiđược từ đơn khi 16-18 tháng, không nói được từ đôi khi 24 tháng, trẻchậm nói so với các bệnh cùng tuổi; trẻ nói những từ, ngữ không cónghĩa, hay gầm gừ, có sự lặp lại không ngừng một từ hay một câu vônghĩa);
Trẻ có khó khăn trong giao tiếp với người khác (trẻ không cười, nhìnvào mắt người đối diện, không có tương tác với người châm sóc, khi trẻmuốn một đồ vật gì trẻ thường tự lấy hoặc dắt tay người lớn chỉ lấy hộ);
Trẻ có những hành vi rập khuôn, định hình (như quay tròn, đi nhón chân,thích chơi với các đồ vật hình tròn, phát âm các từ rỗng, xoay tay, bậttắt công tắc liên tục, chuyển đồ chơi từ tay này sang tay khác liêntục...).
Trẻ khó thích ứng với sự thay đổi hoàn cảnh (khi thay đổi chỗngồi, nơi ngủ, đồ ăn trẻ thường khó thích nghi).
Để chuẩn đoán trẻ mắcbệnh tự kỷ cần phải tuân theo các nguyên tắc sau:
Các triệu chứng thuộccác nhóm khiếm khuyết xuất hiện cùng một thời điểm, ít nhất có ba triệuchứng thuộc mỗi nhóm; các triệu chứng phải tồn tại ít nhất sáu tháng; xuấthiện trước 36 tháng tuổi; đặc biệt chỉ chẩn đoán tự kỷ sau 36 thángtuổi trở đi.
Bác sỹ Đỗ Thúy Lan, Chuyên khoa 2 Tâm thần, Giámđốc Trung tâm Sao Mai (Trung tâm tư vấn Phát hiện sớm - can thiệp sớmkhuyết tật trí tuệ) cho biết hầu như tất thảy phụ huynh đều bị sốc khibác sỹ kết luận con họ mắc hội chứng tự kỷ.
Hiện nay, bệnh tự kỷ chưa cóthuốc chữa, trẻ mắc tự kỷ khi nhỏ thì lớn lên, trưởng thành vẫn là ngườitự kỷ. Khoa học đang nghiên cứu để tìm nguyên nhân và thuốc chữa căn bệnh này.
Tuynhiên, nếu trẻ tự kỷ được phát hiện, chẩn đoán sớm và được can thiệp sớmmột cách bài bản, toàn diện, hợp lý và kiên trì trước 40 tháng tuổi thìtrẻ có thể tiến bộ tốt, phát triển tương đối bình thường để hòa nhập mộtcách tương đối trong môi trường gia đình, nhà trường và xã hội.
Nếuđược phát hiện sớm, trẻ có thể hòa nhập với cộng đồng, tự lập trong cuộcsống, còn nếu không được điều trị, trẻ không nói được sẽ phải sống lệ thuộc vàosự chăm sóc của người khác, qua 10 tuổi trẻ dễ bị tâm thần.
Trước đây, tự kỷbị hiểu nhầm là rối loạn thần kinh, chậm phát triển trí tuệ. Đây là mộtquan điểm sai lầm làm khổ tâm nhiều bậc phụ huynh và sai lầm trongphương pháp can thiệp.
Hiện nay, y học hiện đại chưa có thuốcđặc hiệu cho bệnh tự kỷ mà chỉ điều trị các tổn thương não kèm theo nhưđộng kinh, tăng động...
Chính vì vậy các hoạt động chủ yếu vẫn là canthiệp sớm cho trẻ với nhiệm vụ của giáo viên đặc biệt, chuyên viên tâmlý, bác sỹ nhi khoa và nhất là phụ huynh bởi yếu tố gia đình vẫn làquyết định tới kết quả can thiệp.
Phát hiện sớm là điều có ý nghĩa quantrọng cho việc trị liệu trẻ mắc chứng tự kỷ. Khi phát hiện và can thiệpsớm, trẻ sẽ được khắc phục ngay những khiếm khuyết của mình và trợ giúpđể phát triển ngay từ đầu các kỹ năng ngôn ngữ, xã hội và nhận thức.
Việc can thiệp cho trẻ tự kỷ thường tập trung vào luyện tập, giáo dụccho trẻ các kỹ năng ngôn ngữ, nhận thức, tư duy, giao tiếp, xã hội và kỹnăng tự phục vụ bản thân.
Trong quá trình trị liệu cho trẻ tự kỷ cần ápdụng đa dạng các phương pháp khác nhau như ứng dụng phân tích hành vi,liệu pháp ngôn ngữ, trị liệu về vận động, trị liệu kỹ năng xã hội, vậtlý trị liệu, liệu pháp trò chơi, trị liệu hành vi, các liệu pháp pháttriển, các liệu pháp dựa và trực quan, những liệu pháp y sinh học...
Phó giáo sư-tiến sỹ Nghiêm Hữu Thành, Giám đốc Bệnh viện Châm cứu Trung ươngkhẳng định trẻ mắc chứng tự kỷ sẽ là gánh nặng cho gia đình và xã hộibởi vì giống như các căn bệnh rối loạn về tâm sinh lý khác, tự kỷ có thểtrở thành bệnh mãn tính và tồn tại trong suốt cuộc đời bệnh nhân.
Trướcthực trạng đó, bệnh viện đã nghiên cứu, triển khai, xây dựng quy trìnhđiều trị giữa y học cổ truyền và y học hiện đại, giữa y học và giáo dục, đồng thời thành lập đơn vị "Châm cứu, điều trị và chăm sóc đặc biệt cho trẻ tựkỷ, bại não."
Hiện nay, tại Bệnh viện Châm cứu Trung ương, trẻ mắc bệnhtự kỷ và bại não được điều trị với phương pháp kết hợpgiữa y học cổ truyền và y học hiện đại.
Các phương pháp điều trị theo yhọc cổ truyền gồm: Đại trường châm, thủy châm, cấy chỉ, xoa bóp bấmhuyệt, tắm dược thảo...; phương pháp điều trị theo y học hại đại có các phương pháp chiếu đèn hồng ngoại, chiếu đèn tử ngoại, giáo dục kỹ năng sống./.
Thu Phương (TTXVN)
