Cuộc đời và sự nghiệp của Đại tướng - Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp đã đưa ông lên tầm cao của các danh tướng thế giới.
Cuộc đời và sự nghiệp của Đại tướng - Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp đã đưa ông lên tầm cao của các danh tướng thế giới. ĐượcChủ tịch Hồ Chí Minh ủy thác trọng trách cầm quân, dưới sự lãnh đạo củaĐảng, nắm vững cẩm nang làm tướng mà Hồ Chủ tịch trao cho, quán triệtđường lối chiến tranh nhân dân toàn dân, toàn diện và trường kỳ, đứngvững trên nền tảng chính trị của khối đoàn kết toàn dân, ông đã dẫn dắttoàn quân đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác trong suốt 30 năm chiếntranh giải phóng. Đức độ, tài năng của ông đã đem lại cho ôngniềm tin yêu trọn vẹn của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân; lòng mến mộcủa bạn bè quốc tế và cả sự khâm phục của những người hôm qua còn là đốithủ của ông. Ông là một trong số ít các nhân vật trở thành huyền thoạingay cả khi còn đang tại thế.
Vị đại tướng đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam, nhà chiến lược và chỉ huy quân sự lỗi lạc Đạitướng Võ Nguyên Giáp là nhà chính trị, quân sự lỗi lạc, văn võ kiêmtoàn được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng giao cho trọng trách thành lậpĐội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân để đẩy mạnh đấu tranh vũ trangtrong thời kỳ chuẩn bị cuộc tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945, tiếp đólàm Bí thư Quân ủy Trung ương, Bộ trưởng Quốc phòng và tổng chỉ huyQuân đội nhân dân Việt Nam trong suốt hai cuộc chiến tranh chống Pháp vàchống Mỹ. Trên những cương vị đó, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã cónhững cống hiến đặc biệt xuất sắc, đã cùng Bộ Chính trị và Quân ủyTrung ương xây dựng và tổ chức thực hiện đường lối quân sự của Đảng, tổchức và xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân 3 thứ quân, vận dụng sángtạo phương thức tiến hành chiến tranh nhân dân và nghệ thuật quân sự,hình thành học thuyết quân sự Việt Nam độc đáo: Nước nhỏ, đánh thắngnhững kẻ thù lớn mạnh nhất trong thời đại Hồ Chí Minh. Ông làngười đã trực tiếp dẫn dắt “đội quân thơ ấu” từ hai bàn tay trắng, từsúng trường chân đất lớn lên trong suốt cuộc trường chinh mười ngànngày và đã đánh bại 10 đại tướng của quân đội viễn chinh nhà nghề củahai đế quốc lớn. Ông đã từ một người yêu nước ở tuổi học trò đếnmột người cộng sản chân chính - chân chính đến tận cuối đời; đã từ mộtgiáo sư sử học không qua một trường lớp quân sự, trưởng thành từ thựctiễn chiến trường để trở thành danh tướng, “một tư lệnh của các tư lệnh,một chính ủy của các chính ủy” - như cách định nghĩa của Thượng tướngTrần Văn Trà.
Ngày 22/12/1944, tại khu rừng Trần Hưng Đạo ở Cao Bằng, Đội Việt Namtuyên truyền giải phóng quân chính thức làm lễ thành lập, gồm 34 chiếnsĩ, do đồng chí Võ Nguyên Giáp trực tiếp chỉ huy. Hai ngày sau khi thànhlập, Đội đã đánh thắng trận đầu ở Phay Khắt – Nà Ngần. Ngày 22/12 đượclấy làm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam. Trong ảnh: Đồng chíVõ Nguyên Giáp đọc Quân lệnh số I. Ảnh: TTXVN
Thành công trong cuộc đời cầm quân của Đại tướngVõ Nguyên Giáp gắn liền với sự dìu dắt của Chủ tịch Hồ Chí Minh ngay từbuổi ban đầu. Người đã dạy ông bốn từ Dĩ công vi thượng. Lời dạy ngắngọn đó không chỉ theo ông trong suốt cuộc đời cầm quân mà khi đã hoànthành nhiệm vụ nhân dân giao phó, trở về với không ít thử thách trongcuộc sống đời thường, trong tư tưởng và hành động, ông luôn tâm niệm mộtđiều: Đặt lợi ích Tổ quốc lên trên hết, lợi ích nhân dân lên trước hết.Ông là vị tướng quán triệt sâu sắc tư tưởng và phương pháp luận Hồ ChíMinh, là người cầm quân tiếp thu và thể hiện đầy đủ tư cách một ngườitướng gồm sáu đức tính Trí - Tín - Dũng - Nhân - Liêm - Trung mà Bác Hồđã dạy. Những đức tính ấy, nhất là Trí và Dũng, bộc lộ rất sớm. Điều nàycó thể thấy qua cuộc đấu trí, đấu lực quy mô lớn đầu tiên giữa hai quânđội rất chênh lệch về trang bị kỹ thuật và trình độ tác chiến trongChiến dịch Việt Bắc mùa khô năm 1947, để khẳng định rằng tài cầm quân ởtầm chiến lược của ông xuất hiện ngay từ những năm đầu của kháng chiếntoàn quốc. Ở Chiến dịch Biên giới năm 1950, lúc đầu ta chủtrương đột phá Cao Bằng. Nhưng sau khi trực tiếp trinh sát thực địa,đánh giá tình hình, ông đã quả cảm, quyết đoán đề nghị chuyển sang độtphá Đông Khê và đã được Hồ Chủ tịch phê chuẩn. Hồ Chủ tịch đã trực tiếptham gia chỉ đạo chiến dịch và vạch ra ý đồ tác chiến là “nhử thú dữ vàotròng - khép vòng lưới thép” tiêu diệt địch. Còn ông chỉ huy bộ độithực hiện “vận động chiến” và mưu kế “đánh điểm-diệt viện”. Quân ta đãkiên cường chiến đấu và đã giành chiến thắng lớn ở Đông Khê. Bị mất ĐôngKhê, quân địch từ Thất Khê lên ứng cứu đã bị ta đánh chặn và tiêu diệt,quân địch ở Cao Bằng vội vã rút chạy cũng bị ta bao vây, tiêu diệt vàbắt sống cả chỉ huy của hai cánh quân này. Nhờ mưu kế hay, cách đánhgiỏi nên ta đã đánh một mà được hai. Hệ thống phòng tuyến đường số 4,vành đai khép chặt biên giới mà địch đã dày công xây dựng bị phá vỡ tantành. Từ đó căn cứ cách mạng của ta được nối liền với các nước xã hộichủ nghĩa. Đông Xuân 1953-1954, mưu kế chiến lược của Đại tướngđược thể hiện rất tài tình. Ông đã thành công trong việc phân tán lựclượng cơ động của địch và đánh địch trên khắp chiến trường Đông Dươngbằng các biện pháp nghi binh, lừa địch mà chính tướng Nava cũng phải thúnhận rằng đến hơn 80% lực lượng cơ động của quân Pháp đã bị phân tán racác chiến trường. Do vậy, khi ta tiến công Điện Biên Phủ thì lực lượngcơ động của địch không thể tập trung lớn để đối phó được nữa. Trênchiến trường chính - Điện Biên Phủ-, ông đã quyết đoán đề nghị thay đổiphương châm tác chiến từ “đánh nhanh, thắng nhanh” sang “đánh chắc,tiến chắc” đã được Thường vụ Trung ương Đảng và Hồ Chủ tịch phê chuẩn.Ông đã phải trải qua những trăn trở cực kỳ khó khăn trước khi đưa ra sựthay đổi phương châm tác chiến này. Mặc dù trận địa đã được bố trí, pháolớn đã kéo lên vị trí chiến đấu với biết bao công sức và xương máu,nhưng ông vẫn quyết tâm cho đưa pháo xuống, rồi lại kéo lên. Lần đầutiên ở Việt Nam và cũng là rất hiếm ở trên thế giới cho kéo pháo lên núicao, từ hầm trú ẩn chĩa pháo thẳng xuống đầu kẻ địch mà chế áp. Cáchđánh này vừa bảo vệ được pháo tránh được sát thương do pháo và máy bayđịch gây ra, vừa nâng cao được uy lực và mức chính xác cao, khiến chongay viên chỉ huy pháo binh của Pháp là Pirốt phải tự sát vì hoảng loạnvà quá bất ngờ. Sau 56 ngày đêm quyết chiến, quân đội Việt Namnon trẻ dưới sự chỉ đạo của Đảng, Bác Hồ, sự chỉ huy của vị Đại tướngmới ngoài 40 tuổi đã đập tan tập đoàn cứ điểm mạnh nhất từ trước tới naycủa quân Pháp. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói “Cùng với Bạch Đằng, ChiLăng, Đống Đa, Điện Biên Phủ là “cây cột mốc bằng vàng” đánh dấu sự sụpđổ của chủ nghĩa đế quốc”. Bước sang cuộc kháng chiến chống Mỹcứu nước, Đại tướng Võ Nguyên Giáp tiếp tục giữ cương vị là người đứngđầu quân đội, cùng với Bộ Chính trị hoạch định những quyết sách chiếnlược. Để giáo dục cho quân đội, ông đã viết lý luận về đường lối chiếntranh nhân dân của Đảng, nêu cao tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh. Tronglúc cuộc đấu tranh cách mạng ở miền Nam diễn ra gay go, ác liệt, để tạothực lực về cơ sở vật chất và lực lượng cho cách mạng miền Nam, ông đãđề xuất với Bộ Chính trị và Chủ tịch Hồ Chí Minh mở đường chiến lượcTrường Sơn. Con đường chiến lược Hồ Chí Minh đã hình thành từ đó, đãtiếp sức cho cách mạng miền Nam và tiến thẳng đến dinh lũy của kẻ địchvào ngày toàn thắng.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp duyệt các đơn vị tham gia chiến dịch Điện BiênPhủ tại Lễ mừng chiến thắng ngay tại mặt trận, trao cờ “Quyết chiếnquyết thắng” của Chủ tịch Hồ Chí Minh cho các đơn vị lập công và tuyêndương các tập thể, cá nhân có nhiều thành tích trong chiến đấu. Ảnh: Tưliệu TTXVN
Khi Mỹ đưa quân vào miền Nam tiến hành“chiến tranh cục bộ”, bộ đội Tây Nguyên đã đề ra chiến thuật “chốt kếthợp với vận động”. Khi đem chiến thuật này ra Bắc báo cáo đã được Đạitướng và Bộ Tổng tham mưu sửa lại là “Vận động tiến công kết hợp vớichốt”, thể hiện tinh thần tiến công mạnh mẽ hơn. Nhờ đó, mùa đông năm1967, trong chiến dịch Đắc Tô 1, bộ đội Tây Nguyên đã thành công và hoànthiện chiến thuật “Vận động tiến công kết hợp với chốt”, mở ra khả năngđánh mới, tiêu diệt những đơn vị quân Mỹ trên chiến trường. Lần đầutiên ở Tây Nguyên, bộ đội ta đã đánh thiệt hại nặng lữ đoàn dù 173 là lữđoàn cơ động chiến lược của Mỹ, làm cho quân Mỹ bị choáng váng, chùnbước tiến vào căn cứ của ta. Khi chiến cục đông xuân 1974-1975bước vào giai đoạn quyết định, thấm nhuần tư tưởng quân sự Hồ Chí Minh,thực hiện quyết tâm của Bộ Chính trị giải phóng miền Nam trong năm 1975và 1976, trước hết giải phóng Tây Nguyên, ông dùng mưu kế chiến lượcthật tuyệt vời: giăng địch ra hai đầu Nam-Bắc chiến tuyến và kìm địch ởHuế, Đà Nẵng và Sài Gòn, Quân đoàn 2 kìm giữ địch ở Huế - Đà Nẵng, Quânđoàn 4 đứng chân ở Đồng Nai - Bắc Sài Gòn, kìm giữ địch ở Sài Gòn và đểđịch sơ hở Tây Nguyên. Khi đã giữ chặt được sư đoàn dù và sư đoànthủy quân lục chiến ngụy - là những lực lượng cơ động chiến lược củađịch ở hai đầu Nam-Bắc - thì đó là thời cơ để ta tiến công địch ở TâyNguyên. Điều hay hơn nữa, để phá vỡ Tây Nguyên một cách nhanh chóng,chuyển hóa cả thế và lực, ông đã bất ngờ tăng thêm cho lực lượng ta ởTây Nguyên hai sư đoàn nữa. Tây Nguyên từ chỗ có 2 sư đoàn trở thành có 4sư đoàn, đã trở thành một quả đấm chủ lực mạnh. Ngay khi chuẩnbị giải phóng Tây Nguyên, ông cũng đã phán đoán đến khả năng: Nếu địchbị thua đau ở Tây Nguyên, chúng có thể sẽ rút chạy về co cụm ở đồngbằng. Quả đúng như vậy, từ đó ông đã chỉ đạo chiến dịch gối đầu chiếndịch Huế-Đà Nẵng và kế tiếp chiến dịch Hồ Chí Minh với thế đánh địch“như chẻ tre”. Thời cơ lịch sử đã đến, với sự nhạy bén và quyếtđoán của nhà chiến lược quân sự, ông đã chỉ huy các mũi tiến công củađại quân ta bằng mệnh lệnh: “Thần tốc, thần tốc hơn nữa, táo bạo, táobạo hơn nữa, tranh thủ từng giờ từng phút xốc tới mặt trận, giải phóngmiền Nam, quyết chiến và toàn thắng”. Mệnh lệnh của ông vừa là tiếng kènxung trận vừa là chiết xuất của một tư duy quân sự thiên tài trước thờikhắc hệ trọng lịch sử của dân tộc. Đại tướng Võ Nguyên Giáp đãtiếp thu và vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh và kế thừa nhữngtruyền thống tinh hoa của dân tộc, trí tuệ dân tộc. Ông có đóng góp tolớn vào kho tàng lý luận quân sự Việt Nam. Võ Nguyên Giáp là một vịtướng chỉ huy có tài thao lược, trí tuệ quân sự, mưu kế chiến lược, lýluận quân sự sáng tạo được lãnh tụ Hồ Chí Minh giáo dục, rèn luyện vàđược cuộc chiến tranh cách mạng hun đúc. Ông là một vị tướng của nhândân, vị tướng của quân đội cách mạng. Con người trọn đức vẹn tài Đạitướng Võ Nguyên Giáp luôn say mê học tập nghiên cứu lịch sử chống ngoạixâm của dân tộc, nghiên cứu lịch sử các cuộc chiến tranh, lịch sử quânsự thế giới; trân trọng các binh thư của tổ tiên, đi sâu vào Hịch tướngsĩ - Binh thư yếu lược của Trần Hưng Đạo, Bình Ngô Đại Cáo và Quân TrungTừ Mệnh Tập của Nguyễn Trãi; đọc các sách Đông Tây kim cổ, nghiền ngẫmvề Tôn Tử binh pháp, về Carl von Clausewitz, Napoleon và một số tác giả đươngthời; đọc các trước tác của Karl Marx, Engels, Lenin, Mao Trạch Đông, đặcbiệt chú trọng học tập và tiếp thu sâu sắc tư tưởng cách mạng và tưtưởng quân sự Hồ Chí Minh. Đại tướng không chỉ là một vị tướngcầm quân giỏi mà ông còn là một nhà ngoại giao, nhà văn hóa, nhà báo,nhà giáo, nhà thơ của dân tộc. Ông cũng là một trong những người thamgia sáng lập báo Lao động, Tiếng nói chúng ta; là biên tập viên báo Tintức, báo Dân chúng; là Chủ tịch Uỷ ban báo chí Bắc Kỳ trong phong tràoĐông Dương Đại hội. Trong 30 năm kháng chiến, trên các báo, tạp chí củaTrung ương Đảng, của quân đội có nhiều bài báo mang tên tác giả VõNguyên Giáp hay Hồng Nam. Đó là những bài viết về chỉ đạo chiến lược,chiến thuật và nghệ thuật quân sự của chiến tranh nhân dân; về quan hệgiữa chính trị, quân sự và xây dựng kinh tế; về Đảng lãnh đạo quân độivà các cấp ủy đảng địa phương lãnh đạo các lực lượng vũ trang nhân dân.Nhà báo cách mạng Võ Nguyên Giáp đã có gần 70 năm viết báo, là vị đạitướng có nhiều bài báo nhất (không kể những báo cáo, bài nói đăng báo).
Đại tướng Võ Nguyên Giáp (hàng đầu, thứ ba từ trái sang) bêncạnh Chủ tịch Hồ Chí Minh, sau lễ phong quân hàm Đại tướng, tại Lục Rã,chân đèo Re, ngày 27/5/1948. Ảnh: TTXVN sưu tầm
Đạitướng Võ Nguyên Giáp có nhiều năm hoạt động cách mạng tại Chiến khuViệt Bắc. Ông nói thành thạo tiếng Tày, tiếng Dao và tiếng Mông. Bàidiễn ca về Mười chính sách Việt Minh của Bác Hồ viết bằng thể thơ lụcbát gửi đồng bào Việt Bắc đã được Đại tướng chuyển sang thể thơ 5 chữlấy tên là “Việt Minh ngũ tự kinh” và dịch sang 3 thứ tiếng Tày, Dao,Mông để phổ biến cho đồng bào, sau được dùng làm tài liệu tuyên truyềnchính trong quần chúng và các lớp huấn luyện chính trị, văn hóa củaphong trào Việt Minh.
Thư viện Quân đội đã lưu giữ được nhiều tácphẩm và sách lý luận của Đại tướng từ năm 1948 đến nhiều năm sau này:46 đầu sách với 10.328 trang in, trong đó có cả những tác phẩm văn học,có sách viết về đề tài khoa học, kỹ thuật, kinh tế… rất xuất sắc. Cónhiều cuốn được tái bản 3 đến 5 lần. Ngoài ra còn 21 tuyển tập gồm cáclệnh động viên, báo cáo tổng kết, diễn văn, huấn thị, chỉ thị… liên quanđến ông.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một tấm gương sáng về đạođức và về sinh hoạt của một người đứng đầu toàn quân và của một nhà vănhóa. Là Đại tướng Tổng Tư lệnh nhưng bữa ăn hàng ngày của ông bao giờcũng đạm bạc, quần áo của ông mùa nào cũng chỉ vài bộ quân phục vàthường phục bằng vải thường. Ông thường nhấn mạnh đến công lao, tài năngvà đạo đức của các chiến sĩ và cán bộ chỉ huy các cấp nhưng rất ít nóiđến bản thân mình. Ở ông sự độ lượng, đức khoan dung thật là sâu rộng.Ông có tác phong quần chúng tốt, là người rất quyết đoán nhưng cũng rấtgương mẫu. Ông được nhân dân, quân đội và giới trí thức đặc biệt yêumến.
Niềm tự hào của dân tộc Việt Nam
Là học trò xuất sắccủa Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông đã trở thành một trong những nhà lãnh đạokiệt xuất của cách mạng Việt Nam, làm rạng rỡ dân tộc, vẻ vang giốngnòi. Trong lòng dân, ông là vị Đại tướng của nhân dân, từ nhân dân màra. Đối với các thế hệ khoác áo lính trong lực lượng vũ trang nhân dânViệt Nam, ông bao giờ cũng là vị Tổng tư lệnh tối cao nhất mực, người“Anh Cả” kính mến. Đối với bạn bè năm châu, ông là vị anh hùng hiện thânsự trường tồn của dân tộc Việt Nam.
“Một thống soái quân sự cỡlớn” - Đó là cách đánh giá của Đại tướng Mỹ William Westmoreland “đối thủ hôm qua”của Đại tướng, Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp. Và bằng nhiều cách diễn đạtkhác nhau, các tướng lĩnh và sử gia phương Tây đều có những nhận xéttương tự.
Đại tướng Anh Peter MacDonald thì coi ông là “mộttrong những Thống soái lớn nhất của tất cả các thời đại”. Tướng Marcel Bigeard,một sĩ quan chỉ huy trên chiến trường Điện Biên Phủ năm xưa chỉ nói gọn một câu khi kết thúc cuộc phỏngvấn của đài phát thanh Pháp RFI nhân kỷ niệm 50 năm chiến thắng ĐiệnBiên Phủ “Tôi xin ngả mũ chào bái phục Tướng Giáp”.
Bernard Fall -một sử gia phương Tây khẳng định trong cuốn Võ Nguyên Giáp - con ngườivà huyền thoại rằng: “Trong một tương lai có thể thấy trước, phương Tâychưa thể đào tạo được một vị tướng nào có thể so sánh kịp với TướngGiáp”.
Duncan Townson, tác giả cuốn Những vị tướng lừng danh(xuất bản ở London nhân dịp giải phóng miền Nam) thì coi Võ NguyênGiáp là một trong 21 vị danh tướng trong vòng 25 thế kỷ qua, từ thời xaxưa với Alexandre Đại đế đến Hannibal rồi đến thời hiện đại, với Georgy Konstantinovich Zhukov... Theo Townson, mỗi vị danh tướng đó đều lập những chiến công “tạonên bước ngoặt của nghệ thuật chiến tranh”...
Ảnh hưởng và uytín của Đại tướng, Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp chẳng những đã từng sâusắc, mạnh mẽ trong hơn 30 năm kháng chiến, mà vẫn tiếp tục sâu sắc vàmạnh mẽ ngay cả vào thời điểm hiện nay, hơn 20 năm sau khi ông lần lượtthôi giữ các trọng trách trong Đảng, Nhà nước và Quân đội.
Tên tuổinhà quân sự tài ba Võ Nguyên Giáp đã được khắc ghi trong cuốn Danh nhânVăn hoá thế giới. Ông là một nhân vật đã đi vào huyền thoại, một trongnhững con người tiêu biểu nhất cho dân tộc Việt Nam hôm nay và maisau./.
[Nguồn: TTXVN, Từ điển Bách khoa Việt Nam, sách Võ Nguyên Giáp danh tướng thời đại Hồ Chí Minh, sách “10 danh tướng thế giới”].