Bánh chưng gù - Đặc sản trứ danh vùng cao nguyên đá Hà Giang. (Nguồn: Vietnam+) Nếu một lần đặt chân dến Hà Giang - mảnh đất địa đầu của Tổ quốc, du khách không nên bỏ lỡ việc thưởng thức món bánh chưng gù - đặc sản nức tiếng vùng cao.
Bánh chưng là món ăn không thể thiếu trong ngày Tết cổ truyền của mỗi người dân đất Việt. Đi khắp dải đất hình chữ S bạn sẽ thấy rằng có rất nhiều loại bánh chưng khác nhau như bánh chưng vuông của miền Bắc, bánh tét hình trụ dài từ xứ Nghệ đến đất Mũi Cà Mau, bánh chưng đen, bánh chưng gù của đồng bào vùng núi phía Bắc… mỗi loại bánh tượng trưng cho bản sắc văn hóa riêng biệt của từng dân tộc.
Bánh chưng gù được biết đến là món ăn nổi tiếng của đồng bào Dao Đỏ nói riêng và vùng đất Hà Giang nói chung. Nét độc đáo của bánh chưng gù Hà Giang so với các vùng khác phải kể đến đầu tiên đó chính là ở tên gọi.
Hà Giang là nơi cư trú của nhiều đồng bào dân tộc thiểu số như Mông, Tày, Dao, Nùng. Với địa hình 3/4 là núi đá, khí hậu khắc nghiệt, cuộc sống cư dân nơi đây rất vất vả. Đến với Hà Giang, du khách dễ dàng bắt gặp hình ảnh người phụ nữ đeo gùi trên lưng vượt đèo, lội suối, làm nương rẫy, lưng gù xuống để làm việc, địu nặng lúa, ngô trên vai.
Chính vì vậy, người Dao Đỏ đã lấy hình tượng đó để đặt tên cho chiếc bánh chưng gù của đồng bào mình với ý nghĩa ca ngợi sự chăm chỉ của con người nơi đây và đặc biệt chính là người phụ nữ.
[Hà Nội: Nức tiếng gần xa bánh chưng làng Tranh Khúc]
Bánh chưng gù ăn rất mềm, ngon, béo ngậy và không bị ngán, Với kích thước nhỏ nên bạn dễ dàng cầm và mang theo ăn khi đói. Chính vì vậy, bánh chưng gù đã trở thành đặc sản nổi tiếng tại Hà Giang và là một trong những đặc sản không thể bỏ qua khi bạn đặt chân đến vùng cao nguyên đá này.
Để có những chiếc bánh chưng gù thơm ngon, đạt chuẩn thì công đoạn chọn nguyên liệu làm bánh cần tỉ mỉ, và kỹ lưỡng nhất. Nguyên liệu để làm ra món bánh chưng gù bao gồm gạo nếp nương, đỗ xanh loại nhỏ, thịt lợn đen nuôi chính bởi dân địa phương, lá dong, lạt buộc.
Một công đoạn gói bánh chưng gù. (Nguồn: Vietnam+) Để tạo ra chiếc bánh chưng thơm ngon đòi hỏi sự tỉ mỉ, bàn tay khéo léo của người phụ nữ vùng rẻo cao. Gạo được vo kỹ và ngâm qua đêm để khi cho bánh vào luộc có độ mềm, dẻo.
Nét độc đáo của bánh chưng gù Hà Giang so với các vùng khác chính là ở khâu chuẩn bị gạo nếp. Gạo được ngâm với nước lá riềng xay lọc sạch để gạo có màu xanh tự nhiên, khi luộc bánh sẽ tỏa ra mùi thơm đặc trưng của bánh chưng gù Hà Giang.
Bánh được gói bằng lá dong rừng, gạo nếp dải đều trên lá dong sau đó cho thêm nhân là đỗ và thịt ba chỉ kèm theo các gia vị. Thịt lợn được chọn làm nhân bánh phải là thịt lợn đen địa phương đem ướp với tiêu xay và những gia vị truyền thống đặc trưng.
Sau khi gấp hai mép của lá dong lại để tạo nên hình dáng của chiếc bánh, bánh sẽ được dùng lạt buộc lại rồi cho vào nồi luộc khoảng 8-10 tiếng để đạt được độ chín vừa vặn, gạo nếp dền dẻo, đỗ xanh mịn bùi, thịt lợn thơm.
Những chiếc bánh chưng với hình dáng cong cong như chiếc lưng gù của người phụ nữ vùng cao, ngợi ca đức hy sinh và tinh thần lao động chăm chỉ của họ. (Nguồn: Vietnam+) Người dân địa phương luộc bánh bằng bếp củi truyền thống chứ không dùng bếp điện. Tiêu và muối trong phần nhân thịt đỗ được ướp vừa vặn, thịt tơi, mềm bánh ăn rất ngon không lo bị lại gạo. Vì vậy, bánh chưng gù có hương vị rất đặc trưng của vùng núi không nơi đâu sánh bằng.
Theo người địa phương, bánh chưng gù ngon phải được luộc thật rền, ăn một miếng sẽ cảm nhận được hết hương vị của thịt lợn ướp thơm, đậu xanh nấu nhừ hòa quyện với gạo nếp nương dẻo bùi.
Bánh chưng gù là loại bánh truyền thống trong các dịp lễ quan trọng của đồng bào nơi đây. Mỗi dịp Tết đến xuân về đi khắp các bản làng nơi đây, đặc biệt là bản của người Dao Đỏ bạn có thể bắt gặp sự chuẩn bị nguyên liệu gói bánh chưng gù với mong ước cho một mùa màng bội thu, đền ơn sinh dưỡng của ông bà, tổ tiên.
Ngày nay không cần phải đợi tới ngày lễ Tết mới có thể thưởng thức món bánh đặc trưng này. Nhiều hộ gia đình nơi đây đã mở rộng sản xuất bánh chưng gù, tạo nguồn thu nhập ổn định và góp phần làm phong phú thêm sản vật địa phương, đưa cái tên Hà Giang ngày càng in đậm trên bản đồ du lịch Việt./.
