Suốt 10 năm qua, Lumitel, thương hiệu của Viettel tại Burundi - không chỉ mang tới "ánh sáng" hiện đại, nâng cao chất lượng đời sống mà còn tạo công ăn việc làm cho hàng chục nghìn người dân đất nước Đông Phi vừa tái lập nền hòa bình sau nhiều năm dài xung đột.
Đây thực sự là điểm tựa vững chắc cho các hoạt động của Liên hợp quốc trong việc khắc phục hậu quả chiến tranh, hỗ trợ nhân đạo và tạo sinh kế cho những người dân nghèo châu Phi thay đổi cuộc đời.
“Ánh sáng cuối đường hầm”
Tháng 4/2015, Burundi đã rơi vào khủng hoảng chính trị nặng nề. Bạo lực đã khiến 1.200 người thiệt mạng và hơn 400.000 người phải rời bỏ nhà cửa để tị nạn ở các nước láng giềng.
Theo Cao ủy Liên hợp quốc về Người tị nạn (UNHCR), vào thời điểm khó khăn nhất năm 2017, có khoảng 225.000 người Burundi tị nạn tại 3 trại tị nạn ở Tanzania; 71.000 người ở Rwanda, 45.000 người ở Cộng hòa Dân chủ Congo và 43.000 người tị nạn Burundi ở Uganda. Trên thực tế, con số người tị nạn có thể lên tới 1 triệu người.
Tình cảnh khốn cùng mà những người tị nạn phải đối mặt là đói khát, tình hình dịch bệnh. Sứ mệnh nhân đạo hồi hương người tị nạn từ các quốc gia láng giềng trở về Burundi là một thách thức lớn với các cơ quan Liên hợp quốc trong suốt 8 năm qua.
Kể từ tháng 9/2017, khi UNHCR triển khai việc hồi hương cho gần 75.000 người tị nạn Burundi đầu tiên từ quốc gia láng giềng Tanzania, rất nhiều vấn đề phức tạp cần phải giải quyết. Bên cạnh hệ thống cơ sở vật chất như lều trại, thuốc men, lương thực cơ bản cho người dân, một trong những công tác quan trọng nhất là các hoạt động tài chính cứu trợ nhân đạo.
Việc vận chuyển tiền mặt đến cách trại tị nạn phải vượt qua khoảng cách rất xa xôi cách trở, nhiều yếu tố rủi ro khi các phe phái chưa thực sự buông súng. Hàng trăm nghìn người tị nạn đa phần là những nông dân nghèo khó, trình độ thấp và hầu hết bị thất lạc giấy tờ tùy thân. Vậy làm thế nào để xác minh nhân thân chính xác, thực hiện trang cấp kinh phí hỗ trợ nhân đạo đến từng cá nhân, từng hộ gia đình được nhanh chóng, chính xác, an toàn và tiện lợi là yêu cầu bức thiết. Trong khi nền kinh tế gần như suy sụp, lạm phát phi mã, hệ thống ngân hàng gần như chỉ tồn tại ở thành thị.
Bài toán tài chính cứu trợ nhân đạo đã được giải quyết bằng một hướng tiếp cận rất đặc biệt, hướng tiếp cận của Công nghệ Số, bởi một giải pháp “make in Vietnam” mang tên Lumicash, do Công ty Viettel Burundi với thương hiệu “Lumitel” (công ty con thuộc Tổng Công ty Viettel Global-Tập đoàn Viettel) thực hiện.
Đây là một dạng “ví điện tử” có thể sử dụng đơn giản thuận tiện ngay cả với những người cao tuổi và những người ít trải nghiệm về công nghệ. Điện thoại 2G ("máy cục gạch") hay bất kỳ loại điện thoại smartphone nào cũng có thể ứng dụng.
Ví điện tử Lumicash có đầy đủ hệ sinh thái dịch vụ đáp ứng đủ các nhu cầu cơ bản nhất của người dân như: chuyển tiền, rút tiền, thanh toán mua hàng hoá, thanh toán các dịch vụ công như thuế, phí, thanh toán điện, nước, các doanh nghiệp sử dụng ví để chi trả tiền lương, người lao động từ các tỉnh xa có thể chuyển tiền về cho người thân mà không mất thời gian di chuyển… Nói một cách đơn giản nhất, việc đếm và trả tiền giấy ở Burundi còn tốn thời gian hơn cách bấm phím điện thoại trả tiền của Lumicash.
Việc không dùng tiền mặt, có thể chi trả trợ cấp đúng, đủ và an toàn và kịp thời tới từng người tị nạn đã giúp cho việc cứu trợ nhân đạo Burundi có thêm những bước đột phá.
Những điều tưởng chừng không thể
Tính từ năm 2019, ví điện tử Lumicash tiếp cận trực tiếp hơn 168.000 người tị nạn, thực hiện nghiệp vụ tài chính nhân đạo hơn 21 triệu USD thực sự an toàn, chính xác. Phương thức giao dịch Lumicash được coi là kênh chính thức tại tất cả các trại tị nạn của UNHCR tại Burundi. Niềm tin là động lực quan trọng để người tị nạn hồi hương, sớm ổn định cuộc sống.
Tuy nhiên, để có được thành quả này không hề đơn giản. Chính Lumitel đã nhận thấy bối cảnh và cơ hội trong khó khăn, chủ động tiếp cận và thuyết phục các cơ quan Liên hợp quốc. Việc thuyết phục cơ quan Liên hợp quốc và nhất là những người dân là không hề đơn giản. Niềm tin chỉ có thể được minh chứng bằng năng lực trong hiện thực.
Chứng kiến hình ảnh của những người khốn cùng, cần có những thứ thiết yếu nhất để sớm ổn định cuộc sống, đội ngũ cán bộ của Lumitel đã không quản ngại khó khăn đêm ngày, phối hợp với hệ thống cứu trợ của UNHCR để đăng ký thông tin, xác minh nhân thân, lập tài khoản cho từng người.
Theo ông Trần Quang Dũng - người phụ trách hệ thống ví điện tử Lumicash, “khi người ta mong chờ, sự kịp thời là giá trị lớn nhất, khó khăn mấy cũng phải làm."
Sự cống hiến của đội ngũ cán bộ Lumitel đã được Cao ủy Liên hợp quốc về Người tị nạn (UNHCR) ghi nhận và đánh giá cao. Nhiều tổ chức quốc tế khác cũng lựa chọn giải pháp Lumicash để triển khai các hoạt động tài chính hỗ trợ người dân nghèo, thậm chí các bộ ngành của Burundi cũng đều dùng ví điện tử để thu và hỗ trợ tiền mua phân bón cho nông dân….
Ấn tượng với những gì mà Lumitel đã thực hiện, bà Brigitte Mukanga Eno - Trưởng Đại diện Cơ quan UNHCR tại Burundi khẳng định: “Đó là đội ngũ rất chuyên nghiệp, hiệu quả và tin cậy. Nếu không có Lumitel và hoạt động của Lumicash, hoạt động hỗ trợ người tị nạn sẽ gặp vô vàn khó khăn."
"Ánh sáng và hy vọng"
Trong ngôn ngữ của người dân Burundi, “Lumitel” mang ý nghĩa của ánh sáng và hy vọng.
Khi người Việt Nam đặt chân đến quốc gia nằm phía Đông châu Phi còn gặp rất nhiều khó khăn về phát triển kinh tế, nơi hệ thống điện chỉ bao phủ hơn 35% dân số và chủ yếu tập trung ở đô thị, hầu hết vùng nông thôn, miền núi không hề có “ánh sáng” của điện, viễn thông và Internet…
Khi cuộc chính biến quân sự nổ ra năm 2015, các nhà đầu tư viễn thông quốc tế đều rút khỏi nơi được coi là “vực sâu” của thế giới. Chỉ còn lại Lumitel, một mạng viễn thông được triển khai với cách làm riêng biệt của những người Việt Nam “không bao giờ bỏ cuộc."
Kể từ khi Lumitel đi vào kinh doanh tại Burundi, hơn 90% diện tích đất nước được kết nối mạng 2G. Bất kỳ ai cũng có thể nhấc điện thoại lên để nhắn tin hoặc gọi cho ai đó ở bất cứ đâu, miễn là nơi đó có sóng di động. Chỉ sau 2 năm, lượng thuê bao của Lumitel đã vượt 2 nhà mạng lớn của Burundi, từng kinh doanh qua 10 năm ở quốc gia này. Đến nay, Lumitel là số một tuyệt đối.
Lumicash là một dịch vụ của thời đại 4.0 nhưng lại đang phát triển mạnh mẽ ở một trong những quốc gia mà tỷ lệ smartphone chỉ chiếm một số lượng nhỏ, chưa đến 20%. Để phổ cập dịch vụ ví điện tử đến đông đảo người dân, Lumitel đã cung cấp hệ thống ví đơn giản, thuận tiện, khách hàng dùng máy điện thoại 2G cũng sử dụng được.
Chỉ sau một năm ra mắt, Lumicash đã trở thành dịch vụ mobile money có kênh phân phối lớn nhất tại Burundi, được hàng triệu người dân tin dùng. Tính đến năm 2023, Lumicash có 2,5 triệu khách hàng sử dụng ví điện tử.
Dịch vụ ví điện tử Lumicash đã phát triển hệ thống kênh với hơn 60.000 điểm Agent cung cấp dịch vụ ví đến tận colline (thôn/ấp). Hiện mạng viễn thông Lumitel đã có hơn 1,6 triệu khách hàng thường xuyên, chiếm tỷ trọng hơn 65% khách hàng di động và con số này đang không ngừng gia tăng.
Không dừng lại ở đó, Lumitel đang tiếp tục phát triển và hoàn thiện hệ sinh thái ví với LumiPAY, phấn đấu đưa nó trở thành Cổng Thanh toán Số Quốc gia của Burundi, là ứng dụng phổ biến tạo điều kiện thuận lợi cho mọi người dân đều có thể dùng dịch vụ ví điện tử, thúc đẩy quá trình xây dựng và phát triển nền Kinh tế Số của quốc gia còn nhiều khó khăn.
Vì sứ mệnh “không để ai ở lại phía sau”
Gần một thập kỷ qua, Đại Hội đồng Liên hợp quốc triển khai Chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững và các Mục tiêu Phát triển Bền vững, với lời hứa trọng tâm là “không để ai bị bỏ lại phía sau."
Hiện thực hóa mục tiêu đó là điều không hề dễ dàng, đặc biệt tại những địa bàn đặc biệt khó khăn vì chiến tranh, thiên tai, dịch bệnh, những nơi có hạ tầng xã hội thấp kém.
Những người Việt Nam vượt hành trình xa xôi tới miền đất Đông Phi đã luôn xác định vai trò của mình không chỉ đơn thuần là kinh doanh đem về lợi nhuận.
Tổng Giám đốc Lumtel Nguyễn Huy Tân cho biết: “Chúng tôi nhận thấy mình phải có phần trách nhiệm trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội cũng như xây dựng mối quan hệ quốc tế giữa 2 nước. Cùng với việc tạo dựng một hình ảnh đẹp của Việt Nam trên đất nước Burundi, chúng tôi mong muốn đóng góp thiết thực vào những hoạt động của cộng đồng quốc tế mà đại diện quan trọng nhất là Liên hợp quốc tại đây."
Lumitel đã tạo ra việc làm và thu nhập ổn định cho khoảng 60.000 người lao động, góp phần quan trọng trong chính sách bảo đảm an sinh xã hội của Chính phủ Burundi, từng bước giúp quốc gia này vượt qua tình trạng đói nghèo, kém phát triển.
Doanh nghiệp viễn thông này tài trợ miễn phí kết nối Internet cho 261 trường học công và trung tâm y tế công lập trên phạm vi toàn quốc; tài trợ miễn phí hệ thống cầu truyền hình trực tuyến cho các cơ quan bộ, ngành của Chính phủ từ trung ương đến các tỉnh, với chi phí duy trì miễn phí hằng năm lên đến 500.000 USD.
Thông qua một chương trình hành động toàn diện để xây dựng Hệ sinh thái Số, thúc đẩy quá trình Chuyển đổi Số Quốc gia, Lumitel đang cấp dịch vụ giải pháp Camera giám sát an ninh giao thông cho Bộ Công an, cung cấp dịch vụ thu hộ thuế điện tử cho cơ quan quản lý thuế quốc gia... Thật khó có thể hình dung được một quốc gia như Burundi, vốn chỉ được biết đến bằng hình ảnh của chiến tranh và đói nghèo, lại trở thành một điểm sáng về Chuyển đổi Số tại châu Phi.
Là người trực tiếp sử dụng dịch vụ viễn thông của Lumitel, bà Fatuounata Tandiang - Điều phối viên phụ trách Truyền thông và Đối tác của Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) tại Burundi đất ấn tượng với những bước tiến vượt bậc của mạng viễn thông số 1 Burundi này.
Bà kỳ vọng về những đóng góp của của Lumitel trong thời gian tới: “Những đứa trẻ Burundi không chỉ cần thức ăn và nước sạch, tương lai của chúng chỉ có thể thay đổi bởi giáo dục và cánh cửa công nghệ. Không chỉ dừng lại ở kết nối Internet và sóng điện thoại, cần mang lại nhiều hơn nữa cho thế hệ trẻ cơ hội tiếp cận tri thức, cơ hội giáo dục, văn hóa, giải trí trong Môi trường Số."
Các cơ quan Liên hợp quốc tại Burundi luôn sẵn sàng hợp tác, tư vấn và đồng hành với Lumitel trên hành trình này, với một kỳ vọng lớn như bà Brigitte Mukanga Eno -Trưởng Đại diện Cơ quan UNHCR tại Burundi trao gửi: “Lumitel hãy mãi là biểu tượng của ánh sáng và hy vọng..."./.
