Dư luận cả nước đang hướng về Vinashin, một tập đoàn kinh tế nhà nước mang số nợlên đến 86.000 tỷ đồng. Nhiều câu hỏi đầy trách nhiệm được đặt ra: 86.000 tỷđồng đi đâu; và ai sẽ phải trả số nợ khổng lồ đó, chẳng lẽ doanh nghiệp khi làmăn đổ bể thì lại lấy tiền đóng thuế của dân trả nợ?
Rằng, với số nợ như vậy,Vinashin còn tồn tại hay đã phá sản; và nếu không phá sản thì Vinashin sẽ tồntại và phát triển như thế nào? Ai là người gây ra và chịu trách nhiệm về hậu quảcủa Vinashin? VietnamPlus xin giới thiệu loạt bài viết dưới đây, với những ghi nhận từ thực tế, sẽ cung cấp những thông tin để bạn đọc có thêm một góc nhìn về Vinashin hiệnnay.
Bài I: Vinashin - một thương hiệu
Có thể khẳng định rằng, Vinashin ra đời là kết quả của chiến lược phát triểnkinh tế biển của Bộ Chính trị từ năm 1993; và đến năm 1996, cái tên Vinashinchính thức được thành lập sau quyết định thành lập Tổng công ty Công nghiệp tàuthủy Việt Nam (Vinashin) của Chính phủ. Sau những quyết sách của Đảng và quyếtđịnh của Chính phủ, hàng chục ngàn con người của ngành công nghiệp tàu thủy đãchung tay góp sức tạo nên sức mạnh của một tập đoàn kinh tế biển với thương hiệuVinashin.
Tại Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy Nam Triệu, thứ Bảy, 13/11, côngnhân vẫn đi làm. Không khí phấn khởi và tự tin, tự hào của sự kiện bàn giao khonổi 150.000 tấn cho Tập đoàn Dầu khí Việt Nam 5 ngày trước đó còn hiện trên nét mặtcủa công nhân. Mặc cho những ảnh hưởng của nợ nần, những người thợ đóng tàu đãvượt qua khó khăn một cách ngoan cường để làm ra kho nổi lớn đầu tiên của đấtnước.
Bên con tàu Thai Binh SEA 56.200 tấn vừa hạ thủy và đang hoàn thiện để bàngiao cho chủ tàu vào tháng 12 năm nay, kỹ sư Nguyễn Văn Ngọc, Tổng Giám đốc nói:"Là một Tổng công ty vào hàng lớn nhất của tập đoàn, với hơn 8.500 người, chúngtôi ý thức sâu sắc về những khó khăn mà Vinashin đang gặp phải. Năm nay dù khókhăn nhưng doanh thu của Tổng công ty vẫn đạt 2.500 tỷ đồng, nộp ngân sách 100tỷ đồng." Tổng Giám đốc Nguyễn Văn Ngọc nói tiếp, "do hội nhập sâu nên công nhân đóng tàuhọc hỏi được kỹ thuật, kinh nghiệm, môi trường làm việc. Tất cả những yếu tố đóđã tạo nên thương hiệu Vinashin; và thương hiệu cũng góp phần tạo nên nguồn lực.Bằng chứng là, dù biết rõ những khó khăn hiện tại của Vinashin nhưng các chủ tàuvẫn có đơn hàng đóng mới đến hết năm 2012."
Đến Công ty đóng tàu Hạ Long chúngtôi có cảm tưởng những khó khăn của Vinashin không là nỗi bận tâm của nhữngngười thợ, vì lương vẫn đúng kỳ, việc làm vẫn đảm bảo, những con tàu vẫn được hạthủy và bàn giao.
Lên thăm tàu Violet Ace có sức chở 4.900 xe ôtô, đang hoànthiện để bàn giao cho chủ tàu vào quý I/2011, kỹ sư tin học Nguyễn Hữu AnhPhương dẫn qua 11 tầng hầm của con tàu để lên tầng thượng ở độ cao 35,7m, sẽ lànơi đỗ trực thăng, chúng tôi ngỡ như đang đứng trên tàu sân bay.
"Đây là con tàuthứ hai của chúng tôi, để làm một con tàu như vậy cần 30.000 tấn thép, và giácủa nó là 60 triệu USD; nếu không có gì thay đổi chủ tàu sẽ đặt đóng thêm 8 contàu loại này nữa,” anh Phương nói.
Tôi nhẩm tính, như vậy là giá một con tàu gầnbằng giá một cây cầu dây văng bắc qua sông Tiền, một công trình trọng điểm củaquốc gia. Trong sáu tháng đầu năm, một con tàu loại này đã được bàn giao cùng mộttàu chở hàng bách hóa 12.500 tấn và tàu chở hàng 53.000 tấn, đưa tổng doanh thucả năm của công ty lên 2.500 tỷ đồng. Đứng trên tầng thượng con tàu nhìn ra toànbộ khu vực thi công với hàng chục con tàu đã hạ thủy hoặc còn trên đà mới thấyhết tầm vóc của một công xưởng đóng tàu biển.
Ông Nguyễn Văn Thành, Phó Chủ tịchỦy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh nói: từ năm 2001 đến nay, công ty đã được đầu tư cải tạo,đổi mới, nâng cấp để đóng được tàu 53.000 tấn và nhiều loại tàu hiện đại khác;và quan trọng nhất là tạo dựng được thương hiệu, đảm bảo việc làm cho 5.500 laođộng và có đóng góp ngân sách ổn định. Nói về những con tàu của Vinashin phải kểđến dòng sản phẩm tàu 34.000 tấn, có hệ thống hiện đại nhất hiện nay của Tổngcông ty công nghiệp tàu thủy Phà Rừng. Đây là loại tàu có chế độ không có ngườitrực ca buồng máy và nhiều tính năng tự động khác, hiện chỉ có 3 nước là ViệtNam, Ấn Độ và Trung Quốc sản xuất, và con tàu hạ thủy đầu tiên là tại Phà Rừng.
Bên cạnh con tàu của Nga đang trên ụ sửa chữa, kỹ sư Trương Anh Đức, Phó Giámđốc Công ty đóng tàu Phà Rừng, cho biết công ty có thể đóng 5-6 con tàu mỗinăm, và doanh thu sửa chữa như năm nay khoảng 30 tỷ đồng. Cũng phải kể đến mộtsản phẩm đáng chú ý nữa của Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy Bạch Đằng, đó làloại tàu chở khí hóa lỏng Ethylen 4.500m3, lần đầu tiên được sản xuất tại ViệtNam. Đặc tính của tàu là công nghệ cao để khí hóa lỏng ở âm 192 độ C để chuyênchở và giao hàng ở trạng thái lỏng, giá một con tàu khoảng 30 triệu USD. Để làmđược những con tàu hiện đại như vậy, tất nhiên phải có đầu tư về trang thiết bịvà nguồn nhân lực. Vinashin đã có một quá trình đầu tư dài hạn và đã mang lạikết quả tích cực, tạo nên thương hiệu có uy tín trên thương trường trong vàngoài nước.
Tuy nhiên, cũng chính từ chiến lược đầu tư chủ quan của những ngườicó trách nhiệm chủ yếu của tập đoàn đã đẩy Vinashin vào hoàn cảnh khó khăn, nợnần.
Chúng tôi đến nhà máy cán thép tấm Cái Lân, một dự án đầu tư 2.500 tỷ đồng,có công suất 500.000 tấn thép, được kỹ sư Nguyễn Trường Sơn, Quyền Giám đốc Côngty trách nhiệm hữu hạn một thành viên thép Cái Lân, dẫn đi tham quan.
Qua 3 tầng hầm dưới lòngđất với những khối bêtông nặng nề đến nghẹt thở, mất đúng 55 phút mới xem quahết các quy trình. Đó là một nhà máy thép hiện đại nhất hiện nay, đến nỗi ngaycả những người lãnh đạo ngành thép cũng không hình dung ra. Nhà máy sẽ cho rasản phẩm thép cán nóng đầu tiên của Việt Nam cung cấp cho các nhà máy đóng tàutrong nước để nâng cao tỷ lệ nội địa hóa. Đây là một chiến lược đúng đắn. Nhưngkhi thực hiện dự án thì nhiều hạng mục công trình được chỉ định thầu, thay đổinhà thầu, các bước đầu tư, đấu thầu không theo quy định, quy trình.
Vì vậy màkhi đã sản xuất thử thì vẫn còn 27 hạng mục thi công dở dang. Lấy cớ là "côngtrình chìa khóa trao tay," nhà thầu còn tự ý thay đổi thiết kế để đến nỗi hạngmục giếng thu phế thải sai qui trình nên cứ sau một ngày sản xuất lại phải dừnglại để công nhân làm thủ công lấy cặn trong giếng. Vậy mà, chỉ cần hai biên bảncủa giám sát, giám đốc vẫn ra lệnh cho kế toán trưởng chi 465 tỷ đồng trên tổnghợp đồng 711 tỷ đồng. Không có chuyên gia, kỹ thuật, ban quản lý không kiểm soátđược dự án. Một dự án mà từ việc ký hợp đồng, chọn chủ đầu tư, hồ sơ thanh quyếttoán đều sai và không có, vì vậy, chưa thể nghiệm thu và quyết toán công trình.Hệ quả là toàn bộ công trình không thể hoạt động, trong khi đó mỗi năm phải trảngân hàng 300 tỷ đồng tiền lãi vay.
Nhìn nhận về dự án này, Chủ tịch Hội đồng quản trịVinashin Nguyễn Ngọc Sự đã phải thốt lên: "Tôi cảm thấy rất đau xót nếu để mộtkhối lượng tài sản lớn như vậy lãng phí. Bây giờ phải chịu thêm nhiều chi phí,khi khôi phục lại còn mất thêm nhiều tiền…"Quyết định đầu tư dàn trải, trongđó nhiều dự án đầu tư không đúng pháp luật, có nhiều sai trái, thậm chí cònkhông thực hiện cả chỉ đạo của Thủ tướng, là một trong những nguyên nhân chủ yếukhiến ông Phạm Thanh Bình và những người có trách nhiệm chủ chốt của Vinashinbiến thành tội đồ; và chính những con người này đã chất lên con tàu Vinashingánh nợ 86.000 tỷ đồng.
Xem tiếp Bài II: Câu hỏi về 86.000 tỷ đồng
Rằng, với số nợ như vậy,Vinashin còn tồn tại hay đã phá sản; và nếu không phá sản thì Vinashin sẽ tồntại và phát triển như thế nào? Ai là người gây ra và chịu trách nhiệm về hậu quảcủa Vinashin? VietnamPlus xin giới thiệu loạt bài viết dưới đây, với những ghi nhận từ thực tế, sẽ cung cấp những thông tin để bạn đọc có thêm một góc nhìn về Vinashin hiệnnay.
Bài I: Vinashin - một thương hiệu
Có thể khẳng định rằng, Vinashin ra đời là kết quả của chiến lược phát triểnkinh tế biển của Bộ Chính trị từ năm 1993; và đến năm 1996, cái tên Vinashinchính thức được thành lập sau quyết định thành lập Tổng công ty Công nghiệp tàuthủy Việt Nam (Vinashin) của Chính phủ. Sau những quyết sách của Đảng và quyếtđịnh của Chính phủ, hàng chục ngàn con người của ngành công nghiệp tàu thủy đãchung tay góp sức tạo nên sức mạnh của một tập đoàn kinh tế biển với thương hiệuVinashin.
Tại Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy Nam Triệu, thứ Bảy, 13/11, côngnhân vẫn đi làm. Không khí phấn khởi và tự tin, tự hào của sự kiện bàn giao khonổi 150.000 tấn cho Tập đoàn Dầu khí Việt Nam 5 ngày trước đó còn hiện trên nét mặtcủa công nhân. Mặc cho những ảnh hưởng của nợ nần, những người thợ đóng tàu đãvượt qua khó khăn một cách ngoan cường để làm ra kho nổi lớn đầu tiên của đấtnước.
Bên con tàu Thai Binh SEA 56.200 tấn vừa hạ thủy và đang hoàn thiện để bàngiao cho chủ tàu vào tháng 12 năm nay, kỹ sư Nguyễn Văn Ngọc, Tổng Giám đốc nói:"Là một Tổng công ty vào hàng lớn nhất của tập đoàn, với hơn 8.500 người, chúngtôi ý thức sâu sắc về những khó khăn mà Vinashin đang gặp phải. Năm nay dù khókhăn nhưng doanh thu của Tổng công ty vẫn đạt 2.500 tỷ đồng, nộp ngân sách 100tỷ đồng." Tổng Giám đốc Nguyễn Văn Ngọc nói tiếp, "do hội nhập sâu nên công nhân đóng tàuhọc hỏi được kỹ thuật, kinh nghiệm, môi trường làm việc. Tất cả những yếu tố đóđã tạo nên thương hiệu Vinashin; và thương hiệu cũng góp phần tạo nên nguồn lực.Bằng chứng là, dù biết rõ những khó khăn hiện tại của Vinashin nhưng các chủ tàuvẫn có đơn hàng đóng mới đến hết năm 2012."
Đến Công ty đóng tàu Hạ Long chúngtôi có cảm tưởng những khó khăn của Vinashin không là nỗi bận tâm của nhữngngười thợ, vì lương vẫn đúng kỳ, việc làm vẫn đảm bảo, những con tàu vẫn được hạthủy và bàn giao.
Lên thăm tàu Violet Ace có sức chở 4.900 xe ôtô, đang hoànthiện để bàn giao cho chủ tàu vào quý I/2011, kỹ sư tin học Nguyễn Hữu AnhPhương dẫn qua 11 tầng hầm của con tàu để lên tầng thượng ở độ cao 35,7m, sẽ lànơi đỗ trực thăng, chúng tôi ngỡ như đang đứng trên tàu sân bay.
"Đây là con tàuthứ hai của chúng tôi, để làm một con tàu như vậy cần 30.000 tấn thép, và giácủa nó là 60 triệu USD; nếu không có gì thay đổi chủ tàu sẽ đặt đóng thêm 8 contàu loại này nữa,” anh Phương nói.
Tôi nhẩm tính, như vậy là giá một con tàu gầnbằng giá một cây cầu dây văng bắc qua sông Tiền, một công trình trọng điểm củaquốc gia. Trong sáu tháng đầu năm, một con tàu loại này đã được bàn giao cùng mộttàu chở hàng bách hóa 12.500 tấn và tàu chở hàng 53.000 tấn, đưa tổng doanh thucả năm của công ty lên 2.500 tỷ đồng. Đứng trên tầng thượng con tàu nhìn ra toànbộ khu vực thi công với hàng chục con tàu đã hạ thủy hoặc còn trên đà mới thấyhết tầm vóc của một công xưởng đóng tàu biển.
Ông Nguyễn Văn Thành, Phó Chủ tịchỦy ban Nhân dân tỉnh Quảng Ninh nói: từ năm 2001 đến nay, công ty đã được đầu tư cải tạo,đổi mới, nâng cấp để đóng được tàu 53.000 tấn và nhiều loại tàu hiện đại khác;và quan trọng nhất là tạo dựng được thương hiệu, đảm bảo việc làm cho 5.500 laođộng và có đóng góp ngân sách ổn định. Nói về những con tàu của Vinashin phải kểđến dòng sản phẩm tàu 34.000 tấn, có hệ thống hiện đại nhất hiện nay của Tổngcông ty công nghiệp tàu thủy Phà Rừng. Đây là loại tàu có chế độ không có ngườitrực ca buồng máy và nhiều tính năng tự động khác, hiện chỉ có 3 nước là ViệtNam, Ấn Độ và Trung Quốc sản xuất, và con tàu hạ thủy đầu tiên là tại Phà Rừng.
Bên cạnh con tàu của Nga đang trên ụ sửa chữa, kỹ sư Trương Anh Đức, Phó Giámđốc Công ty đóng tàu Phà Rừng, cho biết công ty có thể đóng 5-6 con tàu mỗinăm, và doanh thu sửa chữa như năm nay khoảng 30 tỷ đồng. Cũng phải kể đến mộtsản phẩm đáng chú ý nữa của Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy Bạch Đằng, đó làloại tàu chở khí hóa lỏng Ethylen 4.500m3, lần đầu tiên được sản xuất tại ViệtNam. Đặc tính của tàu là công nghệ cao để khí hóa lỏng ở âm 192 độ C để chuyênchở và giao hàng ở trạng thái lỏng, giá một con tàu khoảng 30 triệu USD. Để làmđược những con tàu hiện đại như vậy, tất nhiên phải có đầu tư về trang thiết bịvà nguồn nhân lực. Vinashin đã có một quá trình đầu tư dài hạn và đã mang lạikết quả tích cực, tạo nên thương hiệu có uy tín trên thương trường trong vàngoài nước.
Tuy nhiên, cũng chính từ chiến lược đầu tư chủ quan của những ngườicó trách nhiệm chủ yếu của tập đoàn đã đẩy Vinashin vào hoàn cảnh khó khăn, nợnần.
Chúng tôi đến nhà máy cán thép tấm Cái Lân, một dự án đầu tư 2.500 tỷ đồng,có công suất 500.000 tấn thép, được kỹ sư Nguyễn Trường Sơn, Quyền Giám đốc Côngty trách nhiệm hữu hạn một thành viên thép Cái Lân, dẫn đi tham quan.
Qua 3 tầng hầm dưới lòngđất với những khối bêtông nặng nề đến nghẹt thở, mất đúng 55 phút mới xem quahết các quy trình. Đó là một nhà máy thép hiện đại nhất hiện nay, đến nỗi ngaycả những người lãnh đạo ngành thép cũng không hình dung ra. Nhà máy sẽ cho rasản phẩm thép cán nóng đầu tiên của Việt Nam cung cấp cho các nhà máy đóng tàutrong nước để nâng cao tỷ lệ nội địa hóa. Đây là một chiến lược đúng đắn. Nhưngkhi thực hiện dự án thì nhiều hạng mục công trình được chỉ định thầu, thay đổinhà thầu, các bước đầu tư, đấu thầu không theo quy định, quy trình.
Vì vậy màkhi đã sản xuất thử thì vẫn còn 27 hạng mục thi công dở dang. Lấy cớ là "côngtrình chìa khóa trao tay," nhà thầu còn tự ý thay đổi thiết kế để đến nỗi hạngmục giếng thu phế thải sai qui trình nên cứ sau một ngày sản xuất lại phải dừnglại để công nhân làm thủ công lấy cặn trong giếng. Vậy mà, chỉ cần hai biên bảncủa giám sát, giám đốc vẫn ra lệnh cho kế toán trưởng chi 465 tỷ đồng trên tổnghợp đồng 711 tỷ đồng. Không có chuyên gia, kỹ thuật, ban quản lý không kiểm soátđược dự án. Một dự án mà từ việc ký hợp đồng, chọn chủ đầu tư, hồ sơ thanh quyếttoán đều sai và không có, vì vậy, chưa thể nghiệm thu và quyết toán công trình.Hệ quả là toàn bộ công trình không thể hoạt động, trong khi đó mỗi năm phải trảngân hàng 300 tỷ đồng tiền lãi vay.
Nhìn nhận về dự án này, Chủ tịch Hội đồng quản trịVinashin Nguyễn Ngọc Sự đã phải thốt lên: "Tôi cảm thấy rất đau xót nếu để mộtkhối lượng tài sản lớn như vậy lãng phí. Bây giờ phải chịu thêm nhiều chi phí,khi khôi phục lại còn mất thêm nhiều tiền…"Quyết định đầu tư dàn trải, trongđó nhiều dự án đầu tư không đúng pháp luật, có nhiều sai trái, thậm chí cònkhông thực hiện cả chỉ đạo của Thủ tướng, là một trong những nguyên nhân chủ yếukhiến ông Phạm Thanh Bình và những người có trách nhiệm chủ chốt của Vinashinbiến thành tội đồ; và chính những con người này đã chất lên con tàu Vinashingánh nợ 86.000 tỷ đồng.
Xem tiếp Bài II: Câu hỏi về 86.000 tỷ đồng
Quang Vinh-Ngọc Tú (Báo Tin Tức/Vietnam+)
