Trên địa bàn các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long đang xảy ra tình trạng một sốthương lái lợi dụng hiện tượng tôm chết ép giá thu mua, gây thiệt hại cho ngườinuôi tôm. Tuy nhiên, các cấp chính quyền vẫn chưa có giải pháp hữu hiệu để ngănchặn tình trạng này.
Tại Trà Vinh, theo thống kê của ngành nông nghiệp địa phương, toàn tỉnh cókhoảng 8.000 hộ nuôi tôm ở các huyện Duyên Hải, Cầu Ngang, Trà Cú, Châu Thành…đang lâm cảnh khốn khó bởi dịch bệnh làm tôm chết kéo dài.
Nhiều hộ nợ các ngân hàng hàng trăm tỷ đồng chưa có phương án trả nợ, có hộthì trông chờ tỉnh kiến nghị Trung ương khoanh nợ, giãn nợ không tính lãi và táiđầu tư thả nuôi tôm vụ 2. Trong khi đó, một số hộ nỗ lực thả nuôi và đang thuhoạch tôm thương phẩm nhưng khi bán thì bị thương lái và doanh nghiệp chê đủđiều.
Ông Phạm Văn Danh, xã Vinh Kim, huyện Cầu Ngang vừa kéo ao thu được 2,6 tấn tômthương phẩm liền vội vàng chở lên Công ty cổ phần thủy sản Cửu Long ở thành phốTrà Vinh để bán. Tuy đang thiếu nguồn nguyên liệu chế biến, nhưng khi biết tômnuôi ở vùng dịch bệnh Cầu Ngang, công ty này từ chối không mua. Ông Danh phântrần, vụ tôm sú 2012 ông thả 110.000 con tôm giống, trên diện tích 7000m2, sauhơn 5 tháng chăm sóc, vuông tôm của ông may mắn không bị dịch bệnh tấn công. Cảnhà đều mừng thầm phen này thắng lớn, ai ngờ khi biết tôm nuôi ở vùng dịch nênbị công ty chê tôm “nhiễm độc tố” không mua.
Ông đành ngậm ngùi chở ngược về Công ty cổ phần thủy sản Long Toàn ở huyệnDuyên Hải, cách thành phố Trà Vinh 55km, cũng nhận được cái lắc đầu tương tự,tôm vùng dịch không thể chế biến xuất khẩu được nên không mua. “Bí đường” ônglại mang tôm chở ngược lên Trà Vinh bán cho cơ sở thu mua thủy sản tư nhân. Tạiđây họ không chê tôm vùng dịch nhiễm độc tố nhưng họ luộc tôm rồi phán một câuxanh rờn “tôm hôi rong” để hạ giá từ 15.000-20.000 đồng so với giá thị trường.Cụ thể, tôm sú loại 20 con/kg có giá 180.000-185.000 đồng/kg; loại 30 con/kg giá120.000-130.000 đồng/kg … Chỉ tính 2,6 tấn tôm bị đánh rớt giá 20.000 đồng/kg,ông Danh mất trắng hơn 50 triệu đồng.
Không riêng ông Danh, mà nhiều hộ nuôi tôm trong vùng dịch bệnh ở huyện CầuNgang, Duyên Hải… cũng chịu “vạ lây” tôm nhiễm độc tố, đang “bí” đầu ra. ÔngTrần Minh Bảnh, ở xã Hiệp Mỹ Tây, huyện Cầu Ngang bức xúc nói: "Tôi thả 100.000con tôm hơn 4 tháng tuổi không bị dịch bệnh, đang chờ tôm có giá thu hoạch, naynghe nói tôm vùng dịch bệnh nhà máy không mua nên rất lo. Chuyện các nhà máy chếbiến thủy sản quay lưng với người nuôi tôm thời điểm này là đáng buồn."
Tôm nhiễm độc tố phải được kiểm nghiệm bằng máy móc, trong khi thương lái chỉxem chủ quan bằng mắt thường rồi phán tôm có “độc tố” một cách rất cảm tính, rấtkhó chấp nhận và không chia sẻ khó khăn cùng người nuôi. Trong khi các cơ sở chếbiến thủy sản tư nhân được dịp “té nước theo mưa,” ép giá tôm xuống thấp khiếnngười nuôi thiệt trăm bề. Vấn đề này khiến nhiều hộ rất bất bình và chờ mongngành chức năng can thiệp.
Đem vấn đề bức xúc của người dân về tôm bán không ai mua đến gặp các ngành chứcnăng, ông Đỗ Văn Khê - Chủ tịch Ủy ban Nhân dân huyện Cầu Ngang cho biết, đangchỉ đạo ngành chuyên môn kiểm tra và báo cáo sớm cho Ủy ban Nhân dân huyện để cóhướng xử lý.
Theo ông Khê, lâu nay tôm nuôi bị đóng rong hay khi luộc bị hôi mùi rong… vàbị các nhà máy chê không mua hoặc giảm giá mua là có xảy ra. Đa phần các doanhnghiệp thu mua tôm về để chế biến xuất khẩu, nên việc tuyển chọn tôm chất lượngtốt mới thu mua là có lý của họ. Vấn đề đặt ra là người dân cần nâng cao ý thứclàm ra sản phẩm tốt, sạch bệnh… sẽ dễ trong khâu tiêu thụ.
Trong khi đó, thạc sĩPhạm Minh Truyền, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trà Vinhcho rằng, nếu các nhà máy và thương lái chỉ bằng cảm quan mà nói tôm nuôi ở vùngdịch, khi thu hoạch bị “nhiễm độc tố” là chưa có cở sở khoa học. Muốn biết tômcó bị nhiễm độc tố do dịch bệnh hay không phải lấy mẫu xét nghiệm bằng máy móc.Việc phán xét chủ quan như vậy sẽ gây thiệt hại lớn cho người nuôi.
Cũng tại Trà Vinh, theo ghi nhận của phóng viên thì các hộ nuôi tôm đã thảkhoảng trên 250 triệu con tôm sú giống vụ 2, trong nỗi lo lắng khi dịch hoại tửgan tụy trên tôm vẫn chưa có cách ứng phó hiệu quả kèm theo... thiếu vốn.
Tại Cà Mau, người nuôi tôm đang chịu nhiều thua thiệt trước tình trạng thao túnggia thu mua tôm của thương lái. Đây là việc đã và đang diễn ra theo từng vụ mùathu hoạch tôm nuôi. Ông Trần Văn Đài, một nông dân nuôi tôm ở xã Tân Hưng huyệnCái Nước cho biết, giá thu mua tôm nguyên liệu thay đổi từng ngày, lúc tăng lúcgiảm đều do thương lái trực tiếp đi thu mua tự quyền quyết định. Tình trạng nàygiống như thương lái cầm cán dao, còn người nuôi tôm cầm lưỡi dao, lúc nào cũngthua thiệt và nguy hiểm.
Theo ông Lý Văn Thuận, Tổng thư ký Hiệp hội Chế biếnthủy sản tỉnh Cà Mau, chuyện thương lái ép giá thu mua tôm nguyên liệu là rõràng mà hiện nay chưa có biện pháp ngăn chặn. Lẽ ra nông dân trực tiếp bán tômcho nhà máy, nhưng vì đi lại từ nhà dân tới nhà máy xa xôi nên buộc phải bán chothương lái trực tiếp tới tận nhà để mua. Thương lái biết được điểm yếu của ngườinông dân là khi con tôm được đưa lên bờ thì phải bán ngay trong ngày, không thểđể ngày hôm sau. Vì vậy khi thương lái thấy tôm trúng mùa lập tức họ hạ giá mua,lúc gặp thất bát thì tăng giá mua. Đây là vấn đề bức xúc đối với người nuôi tômtừ trước đến nay.
Hiện nay mỗi ngày có trên 100 thương lái đến tận nhà để thu mua tôm nguyênliệu của nông dân. Họ mua trả tiền mặt rất sòng phẳng. Giá thu mua của thươnglái thường chênh lệch với giá mua của nhà ngày khoảng 10.000 đồng/kg. Trong tuầnnày tôm cỡ 30 con/kg tại nhà máy mua 120.000 đồng thì thương lái mua 110.000 đồng/kg.Các loại khác cũng có mức chênh lệch tương tự.
Trao đổi với một số giám đốc nhà máy chế biến tôm xuất khẩu được biết, thờigian qua nhiều nhà máy trực tiếp ký hợp đồng với nông dân thông qua các đại lýđi thu mua tôm nguyên liệu, theo đó bà con mang tôm đến tận nhà máy để bán hoặcthông qua đại lý được nhà máy uỷ quyền đi tận nhà dân để mua. Tuy nhiên, khi muatôm thì có lúc không trả tiền mặt nên bà con đã bán tôm cho thương lái chui, dẫnđến bị ép giá. Để tránh tình trạng này, bà con chú ý nên bán tôm nguyên liệutrực tiếp cho nhà máy hoặc bán cho đại lý là người đại diện cho nhà máy. Về phíanhà máy sẽ cố gắng trả tiền mặt cho bà con, như vậy sẽ có lợi cho 2 nhà: nhànông và nhà doanh nghiệp.
Tại Tiền Giang, ông Phan Hữu Hội, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản cho biết,hiện nay trên địa bàn tỉnh, tôm sú cở 40 con/kg đang có giá 120.000 đ/kg, tôm súcỡ 30 con/kg đang có giá 150.000 đồng/kg, tôm thẻ cỡ 100 con/kg có giá70.000-80.000 đồng/kg. Nhìn chung, giá tôm sú, tôm thẻ hiện nay ổn định so vớituần trước còn so với cùng kỳ năm trước có giảm chút ít, khoảng 10%. Giá này,người nuôi có lãi nhưng không nhiều. Ngoài ra, cũng chưa phát hiện tình trạng tưthương “ép giá” tôm tại địa phương.
Thời điểm này, tại Tiền Giang đang bắt đầu thu hoạch rộ vụ tôm nuôi trongnăm. Bà con đã thu hoạch được trên 2.900 tấn tôm thương phẩm các loại trong đócó trên 2.353 tấn tôm thẻ, còn lại là tôm sú. Năng suất tôm nuôi thâm canh đạttrung bình 5-6 tấn/ha, quảng canh cải tiến đạt từ 1,5 đến 2 tấn/ ha.
Theo Chi cục Thủy sản tỉnh Tiền Giang, đến nay, toàn tỉnh thả nuôi 4.179 ha tômsú và tôm thẻ trong đó có 2.109 ha thâm canh và bán thâm canh, còn lại quảngcanh chủ yếu tập trung tại hai huyện ven biển: Gò Công Đông và Tân Phú Đông.
Còn tại Sóc Trăng, đến nay toàn tỉnh đã thả nuôi trên 30.000 ha tôm sú và tômthẻ chân trắng, tuy nhiên, do tình hình dịch bệnh nên đã có trên 7.500 ha tôm bịthiệt hại (chiếm 25% diện tích thả nuôi). Nguyên nhân tôm chết hầu hết do cótriệu chứng suy thoái, hoại tử gan tụy, cấp tính và bệnh đốm trắng; do nguồnnước ô nhiễm và thời tiết nắng nóng làm biến động lớn các yếu tố môi trường,phát sinh mầm bệnh.
Tình trạng tôm chết nhiều đang làm khó khăn cho người nuôi. Mặc dù tỉnh đãtriển khai chính sách bảo hiểm tôm nuôi thí điểm tại một số địa phương trongtỉnh và đã có trên 2.000 hộ nuôi tôm mua bảo hiểm cho diện tích trên 1.300 havới số tiền khoảng 13 tỷ đồng nhưng theo kế hoạch việc triển khai vẫn chậm. Hầuhết số hộ tham gia bảo hiểm tôm là hộ nghèo (chiếm khoảng 98% tổng số hộ thamgia) do được hỗ trợ số tiền mua bảo hiểm.
Bên cạnh diện tích tôm chết lớn thì tình trạng giá cả tôm nguyên liệu cả tôm súvà tôm thẻ đều giảm ở mức thấp càng đẩy thêm khó khăn cho người nuôi. Ông NguyễnVăn Khởi, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Sóc Trăng chobiết, hiện tỉnh cũng đã thu hoạch được trên 1.000 ha tôm, trong đó có khoảng 600ha tôm sú và hơn 400 ha tôm thẻ chân trắng. Năng suất tôm sú bình quân hơn 2tấn/ha và tôm thẻ chân trắng hơn 6 tấn/ha, tương đương với những vụ tôm trước,nhưng giá cả thì đang đứng ở mức thấp, nhiều hộ dù không bị thiệt hại do dịchbệnh nhưng với giá tôm thấp như hiện nay thì hầu như không có lãi, có hộ còn lỗ.
Một số hộ mới thu hoạch tôm sú và tôm thẻ ở Trần Đề và Vĩnh Châu cho biết,giá tôm sú loại 30 con/kg hiện ở mức130-135 ngàn đồng/kg, tương đương với giáthành, có ngày giá xuống còn 125 ngàn đồng/kg thì coi như lỗ (giảm so với cùngthời điểm này năm trước từ 30-40 ngàn đồng/kg). Còn loại tôm thẻ chân trắng cỡ50-60 con/kg có giá là 90-95 ngàn đồng/kg, 100 con còn 70 ngàn đồng/kg, với mứcgiá này là thấp hơn trung bình 10% so với thời điểm 1 tháng trước./.