Theo số liệu thống kê của Viện Vật lý địa cầu - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, trong vòng một năm trở lại đây, trên địa bàn tỉnh Kon Tum đã xảy ra 169 trận động đất nhỏ (động đất kích thích), gấp hơn 5 lần tổng số các trận động đất đã ghi nhận được trong khoảng thời gian hơn 100 năm trước ở khu vực này.
Thực tế trên đang khiến nhiều người lo lắng, kiến nghị khẩn cấp: cần sớm có nghiên cứu tổng thể cùng phương án ứng phó lâu dài để tránh các sự cố có thể xảy ra.
Các trận động đất có xu hướng tăng độ lớn
Thông tin tại cuộc họp khẩn cấp do Ban chỉ đạo quốc gia về Phòng chống thiên tai phối với các bộ, ngành, cơ quan có liên quan tổ chức sáng 19/4, tiến sĩ Nguyễn Xuân Anh, Viện trưởng Viện Vật lý địa cầu cho biết trong thời gian từ năm 1903 đến năm 2020, tại khu vực huyện Kon Plông và các vùng lân cận đã ghi nhận được 33 trận động đất có độ lớn từ 2,5 trở lên. Trong đó, trận động đất có độ lớn cao nhất là 3,9 xảy vào năm 1937.
Thế nhưng, từ tháng 4/2021 đến nay, các số liệu thống kê cho thấy hiện tượng động đất xảy ra tại khu vực huyện Kon Plông và vùng lân cận đã có tần xuất xảy ra thường xuyên hơn và tăng dần về độ lớn. Đáng chú ý, chỉ trong vòng 4 ngày qua (từ ngày 15-18/4/2022), tại khu vực huyện Kon Plông đã ghi nhận tới 22 trận động đất xảy ra liên tiếp, với độ lớn tăng dần từ 2,5 đến 4,5, vượt mức lịch sử.
Phân tích về chuyên môn, tiến sỹ Nguyễn Xuân Anh cho rằng các trận động đất nhỏ, động đất kích thích sẽ có tác nhân nào đó như đập thủy điện kích hoạt xảy ra trận động đất sớm hơn. Theo nhận định sơ bộ thì tháng 3/2021, thủy điện thượng Kon Tum có tích nước và sau đó liên tiếp xảy ra động đất.
[4 ngày xảy ra 20 trận động đất: Kon Tum ‘chờ’ Trung ương họp khẩn]
“Mặc dù đến nay chưa ghi nhận thiệt hại về nhà cửa và người tại khu vực trên tuy nhiên chắc chắn các rung động địa chấn do động đất gây ra đã ảnh hưởng nhất định đến đời sống của nhân dân trong khu vực,” tiến sỹ Nguyễn Xuân Anh nhấn mạnh.
Viện trưởng Viện Vật lý địa cầu cũng lưu ý rằng với xu hướng động đất hiện nay, trong thời gian tới, tại khu huyện Kon Plông và tỉnh Kon Tum hoàn toàn có thể tiếp tục xảy ra các trận động đất khác với độ lớn có thể lên tới khoảng 5-5,5; thậm chí có thể cao hơn do hoạt động tích nước gây rung chấn địa chất.
Hiện, Viện Vật lý địa cầu vẫn đang tiếp tục theo dõi để có đánh giá thêm.
Trận động đất có độ lớn 4,5 xảy ra tại khu vực huyện Kon Plông trong ngày 18/4. (Nguồn: Viện VLĐC) Về phía địa phương, lãnh đạo Ủy ban Nhân dân tỉnh Kon Tum cho biết thủy điện Kon Tum bắt đầu tích nước từ ngày 26/2/2020 đến nay, hiện đạt 61% dung tích để sản xuất điện. Mặc dù động đất xảy ra ở huyện Kon Plông nhưng cách đó 70km cũng xảy ra rung chấn, ảnh hưởng không nhỏ đến cuộc sống của người dân.
Cần sớm có phương án ứng phó lâu dài
Để góp phần giảm thiểu thiệt hại do động đất có khả năng gây ra, tiến sỹ Nguyễn Xuân Anh cho biết Viện Vật lý địa cầu đã có công văn kiến nghị Ban chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai xem xét cho phép tiến hành thực hiện các nghiên cứu chuyên sâu về độ nguy hiểm và rủi ro động đất đối với khu vực huyện Kon Plông.
Nội dung chính tập trung vào việc nghiên cứu đánh giá chi tiết mô hình cấu trúc và độ lớn động đất cực đại có khả năng phát sinh của các hệ thống đứt gãy; thiết lập ngay một mạng lưới trạm quan sát động đất địa phương; triển khai việc nghiên cứu nguyên nhân phát sinh chuỗi động đất xảy ra tại huyện Kon Plông và lân cận.
Trên cơ sở đó, Viện Vật lý địa cầu sẽ tiến hành đánh giá mức độ rủi ro và xây dựng các kịch bản ứng phó rủi ro có thể xảy ra cho khu vực huyện Kon Plông và lân cận; thực hiện hiện rà soát, đánh giá về công tác thiết kế kháng chấn đối với các dự án thủy điện và các công trình quan trọng trên địa bàn tỉnh Kon Tum.
Sau khi nghe báo cáo và các ý kiến phát biểu từ các bộ, ban ngành, địa phương có liên quan, ông Trần Quang Hoài - Phó Trưởng ban Chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai đề nghị các cơ quan có liên quan tăng cường theo dõi tình hình diễn biến của động đất, rà soát lại hệ thống cảnh báo động đất và sóng thần.
Theo ông Hoài, các trận động đất liên tiếp xảy ra tại Kon Tum trong những ngày qua là hiện tượng bất thường. Tuy nhiên, tình hình sắp tới, động đất có thể sẽ còn tiếp tục xảy ra. Do vậy, Viện Vật lý địa cầu cần tiếp tục theo dõi sát diễn biến động đất, có nghiên cứu tổng thể, sớm có phương án ứng phó lâu dài.
Ông Hoài cũng đặc biệt lưu ý các cơ quan chức năng, đơn vị nghiên cứu cần phải tăng cường, phối kết hợp với các thủy điện, địa phương để cung cấp thông tin nhanh chóng, tránh để người dân chủ động nắm bắt thông tin, tránh hoang mang, thậm chí là hoảng loạn để kẻ xấu lợi dụng như tại Sông Tranh 2 đã từng xảy ra.
Riêng đối với địa phương, ông Hoài đề nghị Ủy ban Nhân dân tỉnh Kon Tum giao nhiệm vụ cho Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai tỉnh rà soát, lên kế hoạch ứng phó với các sự cố có thể xảy ra. Ngay sau cuộc họp này, Ủy ban Nhân dân tỉnh cần cử các đoàn xuống kiểm tra tới các địa bàn để nắm sát tình hình.
Hiện các hồ chứa trên địa bàn Kon Tum đang tích đầy nước, nếu xảy ra sự cố sẽ rất nguy hiểm. Do vậy, ông Hoài yêu cầu thủy điện Thượng Kon Tum cần dừng ngay việc tích nước vào thời điểm này. Các hồ chứa, hồ thủy lợi trên địa bàn tỉnh Kon Tum cũng phải thường xuyên kiểm tra, theo dõi các hoạt động, giảm tích nước đồng thời chủ động thông tin kịp thời cho người dân./.
