Nhà máy điện hạt nhân Sendai. (Nguồn: japanengnews.wordpress.com) Nhật Bản ngày 11/8 đã chính thức tái khởi động lò phản ứng hạt nhân đầu tiên ở nước này sau gần hai năm tạm ngừng hoạt động bất chấp những lo ngại của dư luận về độ an toàn sau thảm hoạ hạt nhân tại tổ hợp Fukushima số 1 do thảm họa kép gây ra hồi năm 2011.
Lò phản ứng số 1 tại tổ hợp hạt nhân Sendai của Công ty điện lực Kyushu (Kyuden) tọa lạc ở Tây Nam Nhật Bản, trở thành tổ hợp đầu tiên hoạt động trở lại theo gói các tiêu chuẩn mới được áp đặt sau khi xảy ra sự cố nóng chảy nhiên liệu tại ba lò phản ứng ở nhà máy Fukushima.
Việc tái khởi động lò phản ứng trên là cú hích quan trọng cho chính sách của Thủ tướng Shinzo Abe, vốn khẳng định rằng năng lượng hạt nhân là thiết yếu để hạ giá thành điện và vực dậy nền kinh tế. Tuy nhiên, động thái trên có thể sẽ gây tổn hại hơn nữa tỷ lệ ủng hộ đối với Nội các của Thủ tướng Abe, hiện đang lao dốc do những tranh cãi xung quanh dự luật an ninh.
Với việc nhà máy điện Fukushima đang trong quá trình tháo dỡ và hiện tượng rò rỉ nước nhiễm xạ vẫn tái diễn, tâm lý phản đối hạt nhân vẫn còn khá mạnh mẽ trong dư luận Nhật Bản. Một cuộc điều tra dư luận do Kyodo tiến hành hồi tháng 7/2015 cho thấy gần 6 trong số 10 người ở Nhật Bản phản đối tái khởi động các lò phản ứng hạt nhân.
Hơn 4 năm kể từ khi xảy ra sự cố điện hạt nhân tồi tệ nhất thế giới sau thảm hoạ Chernobyl năm 1986, một số khu vực gần nhà máy điện hạt nhân này vẫn không có bóng người với hơn 110.000 người vẫn phải lánh nạn ở trong hoặc ngoài tỉnh Fukushima. Sáng 11/8, hàng chục người biểu tình đã tụ tập trước Văn phòng Thủ tướng để phản đối việc tái khởi động lò phản ứng.
Trận động đất và sóng thần ngày 11/3/2011 đã gây ra cuộc khủng hoảng hạt nhân kéo theo việc tất cả các lò phản ứng thương mại ở Nhật Bản bị ngừng hoạt động tính đến tháng 9/2013. Coi năng lượng hạt nhân là nguồn điện năng chủ chốt trong chính sách năng lượng dài hạn bất chấp sự cố nêu trên, Chính phủ Nhật Bản hiện đang tìm cách thúc đẩy tái khởi động 42 lò phản ứng thương mại đang “ngủ yên.”
Các công ty năng lượng cố gắng tìm kiếm cơ hội tái khởi động các nhà máy trong vô vọng để phục hồi tình hình kinh doanh vốn bị tác động nặng nề bởi chi phí nhiên liệu cao khi phải sản xuất điện bằng các phương pháp khác. Tuy nhiên, triển vọng vẫn chưa rõ ràng do những trở ngại về mặt pháp lý, quy định và chính sách.
Hai lò phản ứng của nhà máy Takahama của Điện lực Kansai (KEPCO) được cho là các ứng cử viên tiếp theo cho nỗ lực tái khởi động sau khi nhận được chứng thực an toàn từ Cơ quan pháp quy hạt nhân (NRA) hồi tháng Hai. Tuy nhiên, một toà án hồi tháng 4/2015 đã cấm KEPCO khởi động nhà máy này do lo ngại về độ an toàn, khiến kế hoạch tái khởi động có thể sẽ phải lùi lại sang tháng 11/2015.
Triển vọng cho các lò phản ứng khác cũng không rõ ràng do quá trình tái thẩm định độ an toàn của NRA dựa trên các quy định hậu Fukushima - vốn được coi là điều kiện tiên quyết cho khả năng tái khởi động - sẽ phải mất nhiều thời gian hơn so với dự kiến. Tính đến nay mới chỉ có 5 lò phản ứng được chứng nhận đáp ứng các tiêu chuẩn mới.
Ngày 11/8, các công nhân tại nhà máy Sendai ở tỉnh Kagoshima đã rút các thanh kiểm soát dùng để ngăn phản ứng phân hạch của nhiên liệu, và tái khởi động Lò phản ứng số 1 lần đầu tiên kể từ tháng 5/2011, thời điểm lò phản ứng này tạm ngưng hoạt động để kiểm tra định kỳ.
Lò phản ứng trên được cho là sẽ đạt công suất tới hạn vào đêm 11/8. Trong khi đó, Kyuden dự kiến sẽ bắt đầu phát điện và hoà vào lưới điện ngày 12/8. Việc nối lại hoạt động của tổ máy số 2 nhà máy Sendai có thể sẽ diễn ra trong tháng 10/2015.
Chính phủ Nhật Bản đưa ra các quy định mới, trong đó phản ánh những bài học thu được từ sự cố Fukushima, vốn được cho là “khắt khe nhất thế giới” và cho rằng độ an toàn của các lò phản ứng đã được khẳng định. Tuy nhiên, lo ngại vẫn hiện hữu liên quan đến việc sử dụng năng lượng hạt nhân.
Việc tái khởi động hạt nhân không nhận được sự ủng hộ của công chúng bất chấp hoá đơn tiền điện gia tăng do chi phí nhiên liệu nhập khẩu dùng cho sản xuất điện như than đá và các nhiên liệu hoá thạch khác tăng vọt.
Theo dữ liệu của Chính phủ Nhật Bản, hoá đơn điện của hộ gia đình ở Nhật Bản đã tăng 25,2% trong vòng 4 năm qua tính đến tháng 3/2015 trong khi giá điện dùng cho các nhà máy và công ty tăng tới 38,2%. Tokyo dự kiến sẽ nâng tỷ trọng năng lượng hạt nhân trong gói điện năng tổng thể từ 20% lên 22% trong năm 2030, so với mức gần 30% trước cuộc khủng hoảng./.
