Chiều 10/12, Quốc hội đã biểu quyết thông qua: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ; Luật Công nghệ cao (sửa đổi); Luật Trí tuệ nhân tạo.
Theo đó, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ (gồm 3 điều) có 432/438 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, chiếm 91,33% tổng số đại biểu Quốc hội; Luật Công nghệ cao (sửa đổi) (gồm 6 chương, 27 điều) có 437/441 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, chiếm 92,39% tổng số đại biểu Quốc hội; các số liệu tương ứng đối với Luật Trí tuệ nhân tạo (gồm 8 chương, 35 điều) là 429/434 đại biểu và 90,70%.
Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, về sự cần thiết và quan điểm xây dựng Luật, đại đa số ý kiến nhất trí cao về tính cấp thiết.
Tuy nhiên có ý kiến băn khoăn về trùng lặp với Luật Công nghiệp công nghệ số, lo ngại “vội vàng” và đề nghị thông qua tại 2 kỳ họp.
Tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Chính phủ đã giải trình về một số nội dung. Theo đó, đối với ý kiến về sự cần thiết, ban hành Luật AI là yêu cầu cấp bách để thể chế hóa Nghị quyết của Bộ Chính trị.
Để giải quyết lo ngại về trùng lặp, dự thảo Luật quy định bãi bỏ toàn bộ Chương IV về trí tuệ nhân tạo của Luật Công nghiệp công nghệ số tại Điều 33, khẳng định Luật Trí tuệ nhân tạo (AI) là văn bản pháp lý chuyên ngành duy nhất.
Dự thảo Luật được xây dựng theo hướng luật khung, tập trung quy định nguyên tắc cốt lõi (Điều 4), hành vi bị nghiêm cấm (Điều 7) và khung quản trị rủi ro (Chương II). Quan điểm xây dựng luật là kế thừa kinh nghiệm quản lý trí tuệ của nhân loại: quản lý đầu vào thông qua dữ liệu; quản lý khuôn khổ sử dụng thông qua pháp luật, đạo đức; và quản lý hậu quả thông qua cơ chế trách nhiệm.
Về cân bằng quản lý và phát triển, dự thảo Luật được thiết kế hài hòa giữa quản lý và thúc đẩy phát triển AI, bảo đảm an toàn cao đối với rủi ro trọng yếu (tiếp thu kinh nghiệm EU, Hàn Quốc) nhưng có chính sách thúc đẩy phát triển mạnh mẽ (như Nhật Bản).
Cụ thể, hoạt động AI được hưởng ưu đãi cao nhất (Điều 20); cơ chế thử nghiệm có kiểm soát cho phép miễn, giảm nghĩa vụ tuân thủ (Điều 21); Quỹ Phát triển AI Quốc gia với cơ chế tài chính đặc thù (Điều 22); cơ chế phiếu hỗ trợ cho doanh nghiệp khởi nghiệp (Điều 25).
Đối với ý kiến cho rằng “vội vàng” và đề nghị thông qua tại 2 kỳ họp, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, công nghệ AI phát triển theo cấp số nhân với nhiều rủi ro mới (deepfake, lừa đảo, thao túng thông tin) trong khi pháp luật hiện hành chưa đủ để quản lý.
Một số nội dung như danh mục AI bị cấm, trách nhiệm giải trình, chính sách ưu đãi tài chính-thuế liên quan trực tiếp đến quyền, nghĩa vụ công dân và ngân sách nhà nước, chỉ có thể quy định bằng Luật theo yêu cầu của Hiến pháp.
Giải trình thêm về tính thống nhất pháp luật và khả thi của Luật, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, có ý kiến đại biểu bày tỏ lo ngại chồng chéo với khoảng 50 văn bản hiện hành; sandbox (Điều 21) mâu thuẫn luật khác; phạt theo % doanh thu không thống nhất Luật Xử lý vi phạm hành chính; đề nghị nội luật hóa Công ước Hà Nội.
Liên quan đến nội dung này, tiếp thu ý kiến về tinh gọn bộ máy, dự thảo Luật đã bãi bỏ hoàn toàn quy định về Ủy ban Quốc gia về Trí tuệ nhân tạo. Chức năng quản lý nhà nước được giao thống nhất cho Chính phủ, trong đó Bộ Khoa học và Công nghệ làm đầu mối chủ trì (Điều 30).
Về tiêu chuẩn kỹ thuật, việc đánh giá sự phù hợp chỉ bắt buộc đối với hệ thống AI rủi ro cao nằm trong Danh mục do Thủ tướng Chính phủ ban hành (khoản 4 Điều 13). Quy định này tạo “van điều tiết” linh hoạt: trong trường hợp chưa ban hành được tiêu chuẩn kỹ thuật, Thủ tướng chưa đưa hệ thống đó vào danh mục bắt buộc tiền kiểm, tránh gây ách tắc.
Để tránh Luật bị lỗi thời, dự thảo không quy định cứng các danh mục công nghệ hay mức độ rủi ro cụ thể. Khoản 4 Điều 13 giao Thủ tướng Chính phủ ban hành và cập nhật Danh mục hệ thống AI rủi ro cao, cho phép cập nhật “theo thời gian thực” mà không cần sửa Luật.
Luật Trí tuệ nhân tạo có hiệu lực thi hành từ ngày 1/3/2026./.
Luật Trí tuệ nhân tạo: Đặt nền móng cho hạ tầng trí tuệ quốc gia
Việc Quốc hội xem xét thông qua Luật Trí tuệ nhân tạo được đánh giá là bước tiến quan trọng, tạo khung pháp lý đầu tiên cho lĩnh vực đang phát triển bùng nổ và tác động sâu rộng đến mọi mặt đời sống.
