Mỗi tháng, nhiều bệnh nhân ung thư, bệnh hiếm và bệnh mạn tính trong tình trạng nặng phải chi hàng chục triệu đồng cho thuốc thế hệ mới. Không ít gia đình buộc dừng điều trị dù đang đáp ứng tốt, chỉ vì không còn khả năng chi trả.
Từ năm 2019, thông qua Chương trình hỗ trợ thuốc miễn phí một phần, hàng nghìn người bệnh ung thư và bệnh mãn tính nặng đã được tiếp cận với các loại thuốc đặc trị với giá thành “đắt đỏ.”
Cánh cửa mở ra cơ hội giúp người bệnh tiếp cận thuốc mới
Theo thống kê, giai đoạn từ năm 2019-2024, cả nước triển khai 20 chương trình hỗ trợ thuốc miễn phí một phần, đã có 10.652 người bệnh với tổng giá trị thuốc hơn 2.921 tỷ đồng. Đến cuối năm 2024 còn 5.765 bệnh nhân đang thụ hưởng. 19/20 chương trình là hỗ trợ một phần, người bệnh chỉ đồng chi trả một phần chi phí.
Trong bối cảnh gánh nặng kép bệnh tật và già hóa dân số, Chương trình hỗ trợ thuốc cho bệnh nhân đã trở thành một cơ chế tài chính bổ trợ, góp phần giúp người bệnh tiếp cận thuốc mới, giảm chi trả từ tiền túi, duy trì phác đồ và hy vọng kéo dài cuộc sống.
Tại Bệnh viện Phổi Trung ương, hàng trăm bệnh nhân ung thư phổi đang được điều trị bằng thuốc đích và liệu pháp miễn dịch thông qua Chương trình hỗ trợ thuốc cho bệnh nhân. Theo thống kê của bệnh viện, hiện có gần 800 bệnh nhân ung thư đang tham gia các chương trình hỗ trợ thuốc miễn phí một phần, với mức hỗ trợ tối thiểu từ 50% chi phí thuốc.
Trong bối cảnh gánh nặng kép bệnh tật và già hóa dân số, Chương trình hỗ trợ thuốc cho bệnh nhân đã trở thành một cơ chế tài chính bổ trợ, góp phần giúp người bệnh tiếp cận thuốc mới, giảm chi trả từ tiền túi.
Ông Nguyễn Thanh Giang (65 tuổi, Ninh Bình), bệnh nhân ung thư phổi giai đoạn IV, là một trong những trường hợp đang hưởng lợi từ chương trình hỗ trợ thuốc miễn dịch. Sau hơn 2 năm điều trị và 25 chu kỳ thuốc, sức khỏe của ông đáp ứng tốt, bệnh ổn định. Ông Giang chia sẻ: “Nếu điều trị đủ 35 chu kỳ, tổng chi phí thuốc lên tới hơn 4,3 tỷ đồng. Nhờ chương trình hỗ trợ, phần tôi phải chi trả chỉ còn khoảng 900 triệu đồng.”
Từ góc độ chuyên môn, bác sỹ Nguyễn Đức Hạnh - Trưởng Khoa Ung bướu 2, Bệnh viện Phổi Trung ương, khẳng định vai trò then chốt của các chương trình hỗ trợ thuốc trong điều trị ung thư hiện nay: “Thuốc đích và liệu pháp miễn dịch là những phương pháp điều trị mới, hiệu quả cao, giúp cải thiện rõ rệt tiên lượng sống còn của bệnh nhân. Tuy nhiên, chi phí rất lớn. Nếu không có các chương trình hỗ trợ thuốc, nhiều bệnh nhân khó có cơ hội tiếp cận điều trị chỉ vì rào cản tài chính."
Những con số thực tiễn tại Bệnh viện Phổi Trung ương cho thấy Chương trình hỗ trợ thuốc cho bệnh nhân không chỉ giúp giảm mạnh chi phí điều trị cho từng cá nhân, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì điều trị liên tục, nâng cao hiệu quả lâm sàng và giảm áp lực tài chính cho hệ thống y tế.
Ông Nguyễn Bá Tĩnh - Phó giám đốc Quỹ Ngày mai tươi sáng (Bộ Y tế), Trưởng phòng Công tác xã hội (Bệnh viện K) cho hay tại Bệnh viện K và Quỹ ngày mai tươi sáng nhiều năm nay triển khai các chương trình hỗ trợ thuốc cho hàng nghìn bệnh nhân. Các chương trình mang lại nhiều quyền lợi và hỗ trợ nhiều chi phí cho người bệnh trong quá trình điều trị. Với người bệnh, khi được tham gia vào các chương trình hỗ trợ một phần chi phí thuốc, đồng nghĩa với việc người bệnh không phải bỏ điều trị, có thể tiếp tục công việc, giữ vai trò trong gia đình và đặc biệt là duy trì được niềm tin vào khả năng hồi phục.
Rà soát để đảm bảo quyền lợi cho người bệnh
Theo các chuyên gia, hiệu quả của các chương trình trên thấy rõ ở cả người bệnh lẫn hệ thống. Khi ngưỡng chi trả phù hợp, bệnh nhân duy trì điều trị ổn định, tăng tuân thủ, giảm bỏ dở giữa chừng, chất lượng sống và khả năng lao động được giữ vững. Về phía hệ thống, các chương trình hỗ trợ thuốc cho thấy khả năng huy động nguồn lực xã hội để mở rộng tiếp cận thuốc mới mà vẫn bảo đảm giám sát, minh bạch.
Nhưng từ giữa năm 2025, việc tạm dừng phê duyệt các chương trình hỗ trợ một phần khiến nguy cơ mất đi cơ hội tiếp cận thuốc trở nên hiện hữu. Hệ quả trực tiếp là gián đoạn điều trị ở các bệnh mạn tính nghiêm trọng: phác đồ mất tác dụng, bệnh tiến triển nhanh, chi phí can thiệp sau đó cao hơn và phức tạp hơn.
Trong nhiều năm qua, mặc dù các Chương trình hỗ trợ thuốc cho bệnh nhân đã chứng minh hiệu quả rõ rệt, trở thành một phần không thể thiếu trong hệ thống chăm sóc sức khỏe, tuy nhiên trong điều 42 của Luật Dược hiện chỉ nêu “hỗ trợ thuốc miễn phí”, chưa công nhận rõ hình thức hỗ trợ một phần - vốn chiếm tới 95% trong tổng số các chương trình đang triển khai. Điều này dẫn đến sự không thống nhất với Thông tư 31/2018/TT-BYT, văn bản quy định chi tiết việc thực hiện các chương trình hỗ trợ thuốc toàn phần và một phần.
Trên cơ sở rà soát pháp lý, ngày 26/6/2025, Bộ Y tế ban hành Quyết định 2123/QĐ-BYT, tạm dừng tiếp nhận và phê duyệt các chương trình hỗ trợ thuốc miễn phí một phần không thuộc diện viện trợ phi chính phủ nước ngoài. Kể từ 1/7/2025, việc phê duyệt chính thức bị ngừng, dẫn đến 31/3/2026, đã có ba chương trình phải dừng tiếp nhận bệnh nhân mới, và nhiều chương trình khác có nguy cơ tương tự.
Trước thông tin về việc tạm dừng một số chương trình hỗ trợ một phần thuốc cho bệnh nhân, bà Trần Thị Trang - Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm Y tế (Bộ Y tế) cho hay hiện nay tất cả các chương trình hỗ trợ một phần tiền thuốc cho bệnh nhân mà Bộ Y tế đã phê duyệt vẫn đang tiếp tục, bệnh nhân vẫn đang có các quyền lợi hỗ trợ một cách đầy đủ. Tuy nhiên, để bảo đảm cho một chương trình tổng thể sau khi cập nhật danh mục thuốc bảo hiểm y tế lần này thì một số các thuốc trong chương trình hỗ trợ sẽ được đưa vào danh mục bảo hiểm y tế chi trả. Như vậy, quyền lợi của bệnh nhân vẫn được nối tiếp.
“Chúng tôi đang rà soát tổng thể lại để kiến nghị và báo cáo Chính phủ, nhằm có một chính sách thí điểm mang tính đồng bộ hơn và có thể triển khai thực hiện các điểm mới của các chính sách về quyền lợi của người bệnh hiện nay trong Nghị quyết 72 cũng như trong Chỉ thị 52. Chính vì vậy, Bộ Y tế đang xây dựng đề án và sẽ trình Chính phủ một nghị quyết thí điểm để thực hiện các chương trình hỗ trợ thuốc cho bệnh nhân làm sao để mang tính khái quát, đồng bộ và bao phủ được nhiều đối tượng,” bà Trang nhấn mạnh.
Theo các chuyên gia, hoàn thiện hành lang pháp lý cho Chương trình hỗ trợ thuốc cho bệnh nhân không đơn thuần là yêu cầu mang tính kỹ thuật, mà là điều kiện tiên quyết để mọi giải pháp chuyên môn có điểm tựa pháp lý ổn định. Khi đó, các cơ sở y tế, doanh nghiệp dược và các tổ chức trung gian mới có thể yên tâm phối hợp triển khai, qua đó bảo đảm người bệnh không bị gián đoạn điều trị hoặc bị bỏ lại phía sau chỉ vì những khoảng trống chính sách.
Bộ Y tế đang rà soát tổng thể lại để kiến nghị và báo cáo Chính phủ, nhằm có một chính sách thí điểm mang tính đồng bộ hơn và có thể triển khai thực hiện các điểm mới của các chính sách về quyền lợi của người bệnh hiện nay trong Nghị quyết 72 cũng như trong Chỉ thị 52.
Ở góc nhìn rộng hơn, nhiều chuyên gia cho rằng cần đặt Chương trình hỗ trợ thuốc cho bệnh nhân trong bức tranh tổng thể các mô hình tài chính y tế, thay vì chỉ nhìn đây như một giải pháp đơn lẻ.
Theo Tiến sỹ Chang Liu - Nhà sáng lập kiêm Giám đốc điều hành ASKHealth Asia, trong hệ thống tài chính y tế hiện nay có thể nhận diện 5 nhóm mô hình chính, bao gồm: Bảo hiểm y tế; Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các sản phẩm có hại cho sức khỏe; Các loại hình Chương trình hỗ trợ thuốc cho bệnh nhân; Các thỏa thuận tiếp cận thuốc có điều kiện hoặc bảo mật giá; Tài khoản tiết kiệm y tế.
Công nghệ hình ảnh siêu nhạy giúp phát hiện ung thư sớm
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Optica, giới thiệu một phương pháp tiếp cận mới có thể đưa các công cụ hình ảnh phân tử tiên tiến từ phòng thí nghiệm vào ứng dụng lâm sàng thực tế.
Khi được đặt trong khung tổng thể này, Chương trình hỗ trợ thuốc cho bệnh nhân không tách rời mà đóng vai trò đồng hành, bổ trợ cho bảo hiểm y tế và các công cụ tài chính y tế khác. Đây là giải pháp mang tính chuyển tiếp, giúp người bệnh tiếp cận thuốc điều trị chi phí cao trong giai đoạn bảo hiểm y tế và các cơ chế khác chưa bao phủ đầy đủ.
Theo các chuyên gia, việc thể chế hóa đầy đủ mô hình hỗ trợ thuốc cho bệnh nhân, làm rõ trách nhiệm, điều kiện, cơ chế giám sát và phương thức huy động nguồn lực xã hội hóa, là nền tảng để bảo đảm quyền lợi người bệnh một cách liên tục, minh bạch và công bằng. Một khung pháp lý đồng bộ, phù hợp với định hướng trong Nghị quyết 72 và Chỉ thị 52, sẽ giúp duy trì hiệu quả các chương trình hiện có, đồng thời tạo điều kiện mở rộng tiếp cận thuốc mới cho người dân trong bối cảnh già hóa dân số và gia tăng bệnh mạn tính, góp phần hoàn chỉnh hệ sinh thái tài chính y tế theo hướng công bằng, bền vững và lấy người bệnh làm trung tâm./.
