Phát huy phẩm chất bộ đội cụ Hồ, cựu chiến binh Phan Trọng Điền (xã Xuân Trường, tỉnh Ninh Bình) đã chọn nghề đúc đồng truyền thống làm hướng đi phát triển kinh tế gia đình.
Bằng ý chí của người lính và sự nhạy bén trong kinh doanh, ông không chỉ vươn lên làm giàu chính đáng mà còn tạo việc làm cho nhiều lao động, đóng góp tích cực vào công tác an sinh, xây dựng quê hương đất nước.
Năm 2025, ông là một trong 170 cá nhân điển hình tiên tiến, có thành tích xuất sắc trong các phong trào thi đua yêu nước của tỉnh Ninh Bình giai đoạn 2020-2025. Đồng thời, ông là một trong những đại diện của Ninh Bình tham dự Đại hội thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ 11.
Ở tuổi 57, cựu chiến binh Phan Trọng Điền vẫn giữ cho mình tinh thần người lính quyết đoán, vượt khó và vô cùng gần gũi. Hằng ngày, hết thiết kế bản vẽ các bức tượng trên máy tính, ông lại ra xưởng đúc, tỉ mỉ quan sát từng thao tác của công nhân, tận tình chỉ dẫn công việc đảm bảo sản phẩm hoàn thành đạt chất lượng.
Ngắm nghía bức tượng đồng chân dung Đại tướng Võ Nguyên Giáp do chính mình dành tâm huyết sáng tạo, ông Điền chia sẻ ông bén duyên với nghề đúc đồng một cách tình cờ.
Sau 3 năm làm nhiệm vụ quốc tế ở nước bạn Lào, ông bị thương với tỷ lệ thương tật 4/4. Cuối năm 1987, ông xuất ngũ trở về quê hương, làm việc tại Công ty Bia ong Xuân Thủy.
Trong quá trình làm việc tại đây, ông thấy nhiều người tìm đến công ty để mua sáp ong. Tò mò về việc này, ông tìm hiểu và được biết sáp ong được sử dụng trong công đoạn tạo hoa văn trên các sản phẩm đồ đồng.
Trong những lần vận chuyển sáp ong cho các đơn vị đặt mua, ông lân la hỏi chuyện, tìm hiểu quy trình đúc đồng. Vốn có sở thích về các sản phẩm từ đồng, càng tìm hiểu, ông càng đam mê.
Nhận thấy sự cầu thị của ông, một số người làm nghề đúc đồng ở làng nghề Kiên Lao (xã Xuân Trường) đã truyền cho ông kinh nghiệm đúc đồng.
Ông tâm sự thời gian đầu học nghề rất vất vả. Hằng ngày phải khiêng nặng, chịu hơi nóng cả nghìn độ hắt ra từ các lò nung, dù mùa đông hay ngày hè đều có cảm giác “cháy da cháy thịt”. Tuy nhiên, với người lính trở về từ chiến trường, những khó khăn này không làm ông nhụt chí.
Sau thời gian học nghề, làm quen với quy trình làm nghề, năm 1990, ông quyết định nghỉ việc tại công ty và nghiên cứu mở lò đúc đồng tại gia đình.
Thời gian đầu với ông có vô vàn khó khăn. Làm ra sản phẩm đã khó, việc tiêu thụ sản phẩm còn khó gấp nhiều lần. Ông phải mang sản phẩm của gia đình đi các tỉnh như Thanh Hóa, Hải Phòng, Bắc Ninh cũ gõ cửa từng ngôi đền, chùa để giới thiệu sản phẩm.
Cùng với việc tìm kiếm bạn hàng, ông vừa nghiên cứu, học hỏi các kỹ thuật chế tác, hoa văn cổ để nâng cao chất lượng sản phẩm đáp ứng yêu cầu của thị trường.
Ông không quản ngại thời gian, đường sá, đến các làng nghề đúc đồng truyền thống, học hỏi, trao đổi kinh nghiệm đúc đồng với nghệ nhân ở khắp nơi trên cả nước như làng nghề Đại Bái (Bắc Ninh), làng Tống Xá (Ý Yên, Nam Định cũ), làng Chè (huyện Thiệu Hóa cũ của tỉnh Thanh Hóa).
Năm 2010, ông thành lập Công ty Trách nhiệm hữu hạn Một thành viên đúc đồng Nam Thiên (Công ty Nam Thiên) với diện tích nhà xưởng trên 2.000m2. Sản phẩm chủ yếu là chuông, tượng, tranh đồng, đồ thờ các loại. Với việc đi theo hướng đúc đồng truyền thống, các họa tiết được chế tác tinh xảo, tỉ mỉ, sản phẩm đồng của công ty ông được khách hàng đánh giá cao.
Bên cạnh sản xuất các sản phẩm đồng, công ty của ông tham gia phục dựng, tu sửa các công trình tiêu biểu như công trình đúc đồng chùa Phật Tích (Bắc Ninh cũ), đền Quốc Mẫu Âu Cơ (Phú Thọ), tượng Bác Hồ, trống Đại Pháp cổ... tại đền Chung Sơn thờ gia tiên Chủ tịch Hồ Chí Minh (tỉnh Nghệ An).
Tiếng lành đồn xa, ngoài các đơn hàng trong nước, hiện nay, sản phẩm của Công ty Nam Thiên đã có mặt ở nhiều công trình, địa điểm văn hóa lịch sử các nước Lào, Campuchia, Singapore, Thái Lan… , được đánh giá cao về chất lượng và độ tinh xảo.
Ông Điền tâm sự, nghề đúc đa phần liên quan đến văn hóa, tín ngưỡng tâm linh. Vì vậy, người làm nghề trước hết phải có đạo đức, có tâm. Với bất kể đơn hàng nào, đặc biệt là đơn hàng nước ngoài, ông luôn tỉ mỉ, cẩn trọng từng chi tiết.
Ở mỗi nước, nền văn hóa, tín ngưỡng lại khác nhau. Vì vậy, ông dành nhiều thời gian để nghiên cứu văn hóa vùng của nước bạn, đúc rút những nét cơ bản nhất trong văn hóa của họ để từ đó lên ý tưởng thiết kế sản phẩm. Hầu hết những ý tưởng ông đưa ra, phía đối tác đều rất hài lòng và tin tưởng.
Với doanh thu hằng năm đạt khoảng 10 tỷ đồng, công ty tạo việc làm ổn định cho gần 40 lao động địa phương với mức lương khoảng 9 triệu đồng/người/tháng.
Điều đáng nói, những công nhân làm việc tại đây đa phần là con, cháu của các cựu chiến binh tại địa phương.
Ông Nguyễn Văn Thực, công nhân công ty cho hay ông làm việc tại đây gần 10 năm và rất yên tâm với chế độ lương thưởng.
Đối với công nhân, Giám đốc Điền luôn luôn quan tâm, động viên kịp thời, giúp người lao động cảm nhận đây như là ngôi nhà thứ hai của mình từ đó thi đua làm việc, sáng tạo, gắn bó lâu dài với công ty.
Song song với việc phát triển kinh tế, cựu chiến binh Phan Trọng Điền tích cực tham gia các hoạt động từ thiện xã hội, đóng góp xây dựng quê hương như, tu sửa Nghĩa trang liệt sỹ, ủng hộ quỹ khuyến học, quỹ vì người nghèo, vận động hội viên cựu chiến binh ủng hộ sửa chữa nhà cho hộ dân có hoàn cảnh khó khăn trong và ngoài xã.
Hơn 30 năm bôn ba với nghề, gìn giữ, phát triển nghề đúc đồng truyền thống và những cống hiến cho cộng đồng, năm 2019, cựu chiến binh Phan Trọng Điền được Hiệp hội Làng nghề Việt Nam ghi nhận, phong tặng danh hiệu Nghệ nhân nhân dân, Nghệ nhân tiêu biểu Đông Nam Á.
Ông Đinh Quang Lại, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh xã Xuân Trường, tỉnh Ninh Bình nhìn nhận, cựu chiến binh Phan Trọng Điền không chỉ là điển hình, phát huy phẩm chất người lính Cụ Hồ, tiên phong trong phát triển kinh tế, tạo việc làm cho lao động địa phương mà ông còn có nhiều đóng góp cho cộng đồng, xã hội bằng những việc làm thiết thực, được nhân dân mến mộ, tin yêu.
Cựu chiến binh Phan Trọng Điền trở thành tấm gương cho thế hệ trẻ học tập noi theo về tinh thần dám nghĩ dám làm, khởi nghiệp, sáng tạo, khai thác hiệu quả tiềm năng, thế mạnh, phát huy làng nghề truyền thống của địa phương để khởi nghiệp, làm giàu, cống hiến, góp sức xây dựng quê hương, đất nước./.