Những mảnh ruộng ven đê, chân đê, những mảnh vườn thậm chí cả con đê bao lầnlượt bị dòng sông nuốt chửng đó là một trong những hậu quả nghiêm trọng do nạnkhai thác cát trái phép gây ra.
Lộng hành cát “tặc”
Hải Dương là tỉnh có nhiều dòng sông đi qua như Kinh Thầy, Thái Bình, Kinh Môn,đây là một trong những địa điểm lý tưởng cho cát “tặc” lộng hành. Khai thác cáttrái phép ngang nhiên trên các dòng sông đã và đang khiến dư luận bức xúc. Hậuquả của khai thác cát trái phép không chỉ gây ô nhiễm và thay đổi dòng chảy, làmảnh hưởng đến luồng chạy tàu mà nghiêm trọng hơn, “cát tặc” cùng việc khai thác,tập kết, trung chuyển cát, sỏi đã uy hiếp nghiêm trọng đến sự an toàn của hệthống đê điều và công tác phòng chống lụt.
Nhiều công trình dọc theo các tuyến sông như Kinh Môn, Kinh Thầy, Thái Bình,hoạt động khai thác cát, sỏi đã làm hư hại nhiều công trình kè, thay đổi dòngchảy, làm sạt lở nhiều diện tích đất canh tác ven sông.
Một số hệ thống phao báohiệu đã bị trôi, biển báo hiệu đã bị nghiêng hoặc đổ sập khiến công tác tu bổgặp nhiều khó khăn. Cùng với đó, hàng nghìn hecta diện tích đất nông nghiệp vensông tại một số địa phương như Cẩm Giàng, Tứ Kỳ, Kim Thành, Kinh Môn…. cũng bịdòng sông nuốt chửng làm ảnh hưởng đến hoạt động canh tác và đời sống mà connông dân, gây nên những bức xúc trong dư luận...
Theo như một báo cáo gần đây nhất của Ban chỉ đạo Phòng, chống khai thác cáttrái phép lòng sông Hải Dương, nhiều phương tiện khai thác gần bờ gây ảnh hưởnglớn đến hệ thống đê, kè như khu vực: ngã ba kèo (Sông Kinh Thầy) thuộc địa phậnthị xã Chí Linh, sông Thái Bình thuộc Huyện Cẩm Giàng, xã Thanh Hải, huyện ThanhHà, xã Đại Đồng huyện Tứ Kỳ, khu vực sông Luộc. Việc khai thác cát trái phép đãlàm sạt lở khoảng 14,6ha đất bãi sông….
Mới đây nhất, theo phản ánh của người dân thì việc khai thác cát trái phép đãkhiến gần 40m của Đê bối ngăn nước sông Văn Úc thuộc xã Vĩnh Lập, huyện Thanh Hàtràn vào đồng ruộng đã bị sạt vào ngày 16/10 vừa qua khiến nhiều diện tích lúa,vải của người dân bị trôi xuống sông... Hiện nhiều diện tích bãi bồi đã bị dòngsông “nuốt chửng,” nước sông đã tràn vào sát chân ruộng khiến một số diện tíchlúa bị đổ. Sự cố sạt lở để cũng đang đe dọa trực tiếp đến hơn 40 mẫu ruộng đanggần đến ngày thu hoạch của người dân thôn Tú Y.
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng khai thác cát trái phép rất khó dẹp bỏ và ngàycàng gây bức xúc trong dư luận là bởi chỉ trong vòng vài tiếng đồng hồ, mộtchiếc thuyền loại vừa, với công suất hút cát trung bình, có thể “móc” từ dướilòng sông lên khoảng 200-300m3 cát. Chi phí dành cho 1m3 cát khi khai thác tráiphép thấp nhưng khi cập bến, bán đến tay người tiêu dùng có thể kiếm lời gấp 3-4lần. Đầu tư ít, lợi nhuận cao nên những đối tượng khai thác cát trái phép rấtmanh động và liều lĩnh.
Cát từ đáy sông được đưa lên đổ trực tiếp vào khoang thuyền vừa để tận thucát lại vừa dễ dàng và nhanh chóng rút lui cũng như chạy trốn nếu bị người dânvà các cơ quan chức năng phát hiện. Đặc biệt, trong nhiều trường hợp, đối tượngvi phạm sẵn sàng chống đối hoặc sẵn sàng nộp phạt rồi sau đó lại ngang nhiên táiphạm bởi luôn có những thế lực đứng đằng sau bao che; nhiều đối tượng còn chốngđối, không xuất trình giấy tờ, đóng cửa tàu không cho lực lượng chức năng vàotàu kiểm tra….
Và cứ thế, cát tặc vẫn cứ ngang nhiên lộng hành trước sự bất lực của các cấpchính quyền. Ngay cả khi có đầy đủ lực lượng chức năng ở trên bờ thì cát “tặc”vẫn ngang nhiên hoạt động dưới sông và chỉ khi có lực lượng liên ngành với đầyđủ phương tiện, công cụ hỗ trợ thì mới ngăn cản được. Và phương tiện chỉ dừnglại khi biết có sự can thiệp của lực lượng liên ngành với đầy đủ phương tiện vàcông cụ hỗ trợ. Thực tế này đã khiến nhiều địa phương có tâm lý e ngại xử lýphương tiện tàu, thuyền khai thác cát trái phép….
Liệu có phải đá ném ao bèo!?
Trước thực trạng việc khai thác, tập kết vận chuyển, mua, bán cát trái phép trênđịa bàn tỉnh vẫn đang diễn biến phức tạp và có chiều hướng gia tăng gây mất anninh trật tự ở địa phương, mới đây, Hải Dương đã triển khai tháng cao điểmphòng, chống khai thác cát trái phép trên địa nhằm chấn chỉnh, lập lại trật tựviệc khai thác, tập kết cát sỏi, nguyên vật liệu xây dựng đúng nơi, đúng chỗ,đúng quy định.
Đồng thời, Hải Dương cũng xử lý nghiêm minh các trường hợp cố tình trây ỳ, vi phạm; thành lập Ban chỉ đạo phòng chống khai thác cát trái phép do đích thân Chủtịch Ủy ban Nhân dân tỉnh làm Trưởng ban và Ban chỉ đạo các địa phương do Chủtịch Ủy ban Nhân dân địa phương đó làm trưởng ban. Lãnh đạo tỉnh Hải Dương giaocho chính quyền các địa phương tập trung thành lập các đoàn liên ngành để tăngcường kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Lãnh đạo tỉnh cũng giao chocác đoàn liên ngành nếu phát hiện các tàu vi phạm mà bỏ chạy thì phải truy đuổiđến cùng để xử lý thật nghiêm.
Tỉnh Hải Dương cũng quyết định trích 100% số tiền xử phạt để tăng cường chứcnăng, khả năng tài chính cho các lực lượng làm công tác thanh kiểm tra, xử phạtcác đối tượng khai thác cát trái phép. Tỉnh Hải Dương cũng chỉ đạo Sở Giao thôngvận tải phối hợp với lực lượng công an tăng cường kiểm tra đăng ký, đăng kiểmcủa các phương tiện thủy hoạt động trên sông; nếu phát hiện khai thác cát tráiphép thì phải xử lý nghiêm, thu hồi giấy phép hoạt động.
Hải Dương chỉ đạo chính quyền các cấp tăng cường rà soát, chấn chỉnh hoạtđộng của các bến bãi kinh doanh vật liệu xây dựng trên địa bàn. Lãnh đạo tỉnhcũng yêu cầu các cơ quan chức năng kiểm tra việc thu mua cát của các chủ bếnbãi, nếu không mua từ nguồn hợp pháp có hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc,phải xử lý thật nghiêm, để ngăn chặn tình trạng khai thác cát trái phép từ gốc.
Tuy nhiên, trước thực trạng hiện nay, theo thống kê chưa đầy đủ trên địa bàntỉnh Hải Dương vẫn còn trên 200 bến chứa vật liệu xây dựng, trong đó chỉ có 44bến bãi có giấy tờ hợp lệ. Do đó việc thu gom, mua bán cát trái phép rất khókiểm soát, xử lý vi phạm… Lãnh đạo tỉnh cũng thẳng thắn thừa nhận do khai tháccát đem lại lợi nhuận lớn nên vẫn có quá nhiều hiện tượng khai thác cát tráiphép ngang nhiên, nhiều bến bãi không có phép vẫn hoạt động bình thường.
Công tác xử lý cũng gặp nhiều khó khăn bởi nhiều đối tượng lợi dụng địa bàngiáp ranh để thực hiện việc khai thác cát trái phép rồi chuyển bỏ chạy sang địabàn khác. Việc xử lý các đối tượng khai thác cát trái phép còn chưa nghiêm; vẫncòn hiện tượng người dân bán đất cho các đối tượng để thành lập các bến bãi tráiphép.
Giám đốc Sở Giao thông vận tải Hải Dương Lê Đình Long nói: “Việc kiểm trađăng ký, đăng kiểm cũng gặp rất nhiều khó khăn bởi nhiều khi lực lượng chức năngđến kiểm tra, chủ tàu thường trốn tránh để lại một người trông tàu và khi hỏi gìthì bảo cũng không biết.”
Lãnh đạo tỉnh Hải Dương cũng thẳng thắn cho rằng khai thác cát theo quy hoạchvà chịu sự quản lý trực tiếp của các cơ quan chức năng phục vụ cho nhu cầu sanlấp và xây dựng là cần thiết. Khai thác cát không những nạo vét được dòng chảymà còn tận thu được nguồn khoáng sản phục vụ cho nhu cầu phát triển. Tuy nhiên,do lợi nhuận cao, do không phải nộp bất kì một khoản nghĩa vụ nào cho ngân sáchNhà nước và do sự buông lỏng trong công tác quản lý nên tình trạng khai thác cáttrái phép vẫn ngang nhiên diễn ra với mức độ và diễn biến ngày một phức tạp.
Trong cuộc họp trực tuyến với lãnh đạo các xã, phường, thị trấn có bến bãi,dòng sông đi qua, tổ chức vào ngày 2/11 vừa qua, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnhHải Dương Nguyễn Mạnh Hiển đã chỉ đạo các cơ quan chức năng phải kiên quyết xửlý nghiêm để ngăn chặn tình trạng khai thác cát trái phép trong năm 2013.
Để làm được điều này, ngoài việc tuyên truyền nâng cao nhận thức cho ngườidân, các cơ quan chức năng Hải Dương phải xử lý được tận gốc việc các bến bãichứa vật liệu xây dựng hoạt động trái phép, các chủ bến bãi phải ký cam kếtkhông thu mua cát không có nguồn gốc và nếu phát hiện được thì cần xử lý thậtnghiêm; tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chức năng với chính quyền các địaphương và phối hợp giữa các địa phương với nhau thì việc ngăn chặn tình trạngkhai thác cát, sỏi lòng sông trái phép không phải chỉ là việc “ném đá aobèo.”./.
Mạnh Tú (TTXVN)