Lãnh đạo phong trào Hamas Ismail Haniyeh (giữa) phát biểu trong cuộc họp báo tại Gaza ngày 19/9. (Nguồn: THX/TTXVN) Tuần báo Al-Ahram số ra ngày 22/11 có bài phân tích về tình hình Trung Đông, trong đó đề cập đến một loạt vấn đề đang nổi lên với vai trò chủ động và tích cực của Ai Cập, góp phần mở ra nhiều triển vọng tươi sáng cho các cuộc khủng hoảng trong khu vực.
Al-Ahram dẫn các nguồn tin từ các quan chức cấp cao của phong trào Hồi giáo Hamas và Fatah (Palestine) cho biết các cuộc gặp mới đây giữa hai phe phái này với một phái đoàn gồm các nhà trung gian hòa giải được chính quyền Cairo cử tới đã mở ra khả năng ký kết một thỏa thuận vào trước cuối năm nay.
Cơ sở của thỏa thuận giữa Hamas và Fatah, hai phe phái chủ chốt của Palestine, đã phần nào đạt được dựa trên văn kiện hòa giải do Ai Cập đề xuất lần đầu tiên vào tháng 10/2017. Các phái đoàn của hai nhóm này dự kiến sẽ sớm tới Cairo để tiến hành các cuộc đàm phán tiếp theo với các quan chức Ai Cập.
Tuy nhiên, một nguồn thạo tin từ Ai Cập đã từ chối nêu chính xác thời điểm thỏa thuận trên được ký kết, mặc dù quan chức này lưu ý rằng có “thái độ tích cực” từ cả Hamas và Fatah, điều “chưa từng có cho đến thời gian gần đây."
Theo nguồn tin này, Cairo đã thông tin cho Washington rằng “vào cuối năm nay hoặc đầu năm sau, ngay sau khi kết thúc đợt nghỉ lễ đầu năm mới của quốc tế," các phe phái Palestine sẽ có lập trường tương đối thống nhất.
Theo quan chức Ai Cập, chính quyền Washington đang có kế hoạch thông báo về các đề xuất hòa bình của Tổng thống Mỹ Donald Trump trước khi bắt đầu kỳ nghỉ lễ đón năm mới hoặc ngay sau khi kỳ nghỉ kết thúc. Ai Cập đang phối hợp chặt chẽ với Jordan, một đối tác chính, để “xử lý hồ sơ Palestine."
Ngăn chặn sự chia rẽ trong nội bộ Palestine và làm giảm căng thẳng giữa Gaza và Israel là ưu tiên hàng đầu của Cairo, vốn đang hy vọng sẽ đóng vai trò trung tâm và có thể sẽ đăng cai bất kỳ hội nghị hòa bình nào giữa Palestine và Israel một khi Trump đề xuất thỏa thuận mới.
Nguồn tin giấu tên này nói: “Không ai có thể đảm bảo rằng mọi thứ sẽ diễn ra như thế nào, nhưng tôi có thể chắc chắn rằng một thỏa thuận sẽ được đưa ra và các cuộc đàm phán sẽ diễn ra, một số cuộc sẽ được tổ chức ở Ai Cập."
Nỗ lực của Ai Cập nhằm thúc đẩy tiến trình hòa bình giữa Palestine và Israel là một phần của đường hướng ngoại giao rộng lớn hơn mà Cairo theo đuổi, vốn bao gồm cả việc xúc tiến khả năng về một “thỏa thuận cơ bản” ở Libya.
Trong cuộc gặp mới đây giữa Đặc phái viên Liên hợp quốc về Libya Ghassan Salamé với các quan chức Ai Cập, trong khuôn khổ chuyến công du tới quốc gia Bắc Phi này, Cairo đã hứa hẹn rằng sẽ tăng cường những nỗ lực để tập hợp và hình thành một lực lượng quân đội Libya thống nhất, dưới sự giám sát trực tiếp của ông Khalifa Haftar, trong khi ông Salamé cố gắng mở đường cho khả năng về các cuộc bầu cử ở Libya vào tháng 5/2019.
Theo một nguồn tin từ Rome (Italy), Tổng thống Ai Cập Abdel-Fattah Al-Sisi đã nói với các quan chức Italy, tại hội nghị về Libya diễn ra mới đây ở Palermo, rằng một lực lượng quân đội Libya thống nhất sẽ có thể đạt được trong vài tuần đầu tiên của năm mới.
[Ai Cập thúc đẩy tiến trình hòa giải giữa Hamas và Fatah]
Một nguồn tin Ai Cập cho hay: “Chúng tôi sẽ thực hiện phần việc của chúng tôi và chúng tôi hy vọng rằng ông Ghassan Salamé có thể đảm đương tiến trình chính trị theo hướng đặt nền tảng cho các cuộc bầu cử. Tình hình ở Libya có thể được cải thiện, kể cả khi chưa có một thỏa thuận nhằm ổn định tình hình ngay lập tức. Chúng tôi đang thảo luận về việc đề ra những điều khoản cơ bản của thỏa thuận hòa giải giữa miền Đông và miền Tây Libya. Khu vực miền Nam còn hỗn loạn lại là một câu chuyện khác."
Trong khi đó, Ai Cập có thể sớm đăng cai các hội nghị quy tụ nhiều nhân vật chính trị Syria như một tiền đề cho việc thành lập ủy ban soạn thảo hiến pháp mới của quốc gia Trung Đông nhiều bất ổn này.
Nguồn tin Ai Cập trên cho biết: “Đó vẫn mới chỉ là một ý tưởng. Tuy nhiên, chúng tôi đã tổ chức nhiều cuộc gặp trước đó với sự tham dự của nhiều nhân vật ở Syria, những người có thể hợp tác với nhau và với chính quyền Syria."
Nguồn tin khẳng định Ai Cập “sẵn sàng chìa tay giúp đỡ Syria," và “Cairo rõ ràng không thoải mái với nhiều biểu hiện can thiệp từ nước ngoài vào một quốc gia vốn có vai trò then chốt đối với những lợi ích chiến lược của Ai Cập."
Theo quan chức trên, Ai Cập đặc biệt quan ngại về sự hiện diện của Thổ Nhĩ Kỳ/Iran tại “một nước Arab quan trọng." Cairo cũng sẵn sàng giúp đỡ Syria quay trở lại Liên đoàn Arab (AL) và không giấu diếm mong muốn củng cố khả năng chính quyền của Tổng thống Syria Bashar al-Assad làm đồng minh của mình.
Quan chức Ai Cập tiết lộ: “Chúng tôi đã thử khả năng vài lần và sẽ thử lại lần nữa." Mục tiêu của Cairo là để đảm bảo rằng bất kỳ bản hiến pháp mới nào của Syria sẽ không mở cửa cho việc “thay đổi đột ngột cán cân sức mạnh chính trị ở Syria." Ai Cập đã tính tới các đồng minh của mình là Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) và Saudi Arabia để thúc đẩy sự cân bằng này ở Syria. Vẫn nguồn tin này tiết lộ: “Vấn đề này đã được thảo luận kỹ lưỡng với phía Nga và các bạn bè của chúng tôi ở vùng Vịnh."
Bên cạnh đó, Cairo cũng hy vọng Hội nghị cấp cao Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) ở Kuwait sắp tới sẽ góp phần thúc đẩy thỏa thuận chính trị nhằm chấm dứt cuộc chiến tranh kéo dài bốn năm qua ở Yemen.
Nguồn tin từ quan chức Ai Cập nhận định: “Đây là cuộc chiến tranh bị chi phối và chúng tôi đã từng nhiều lần đưa ra đề nghị giúp đỡ để chấm dứt chiến tranh. Rốt cuộc, dường như đã có được sự quan tâm đầy đủ của cả khu vực và quốc tế để thúc đẩy thỏa thuận chính trị… cho phép tất các nhóm của Yemen, kể cả lực lượng Houthi, tham gia vào việc chia sẻ quyền lực một cách công bằng." Cairo đã bày tỏ lập trường thận trọng, mặc dù hy vọng rằng những diễn biến gần đây ở Yemen có thể chí ít góp phần củng cố thỏa thuận ngừng bắn được các bên đảm bảo và có thể dẫn tới thỏa thuận hòa bình tạm thời.
Theo giới quan sát khu vực, Ai Cập đã và đang thể hiện vai trò trụ cột trong tiến trình xây dựng hòa bình và duy trì sự ổn định ở Trung Đông và Bắc Phi. Cairo nhận thức và hiểu rõ về những hậu quả, tác động tiêu cực của các cuộc khủng hoảng, xung đột đang diễn ra ở các nước láng giềng.
Trong khi đó, Ai Cập đang hướng tới lộ trình xây dựng và phát triển đất nước, với mong muốn trở thành trung tâm khí đốt của khu vực, thúc đẩy phát triển ngành du lịch giàu tiềm năng, qua đó góp phần vực dậy nền kinh tế nước này sau giai đoạn bất ổn do chính biến. Do đó, hơn lúc nào hết, Cairo ý thức được ý nghĩa và tầm quan trọng của việc giảm xung đột leo thang, hướng tới duy trì hòa bình và ổn định ở khu vực, và nói cách khác “giúp người, thực ra cũng là giúp mình”./.
