Bốc xếp gạo xuất khẩu. (Ảnh: Đình Huệ/TTXVN) Kết thúc kế hoạch sáu tháng đầu năm, mặc dù các doanh nghiệp trong nước đã nỗ lực tìm kiếm thị trường, nhưng kết quả xuất khẩu gạo Việt Nam đạt được không như mong muốn khi giảm cả về số lượng và giá trị.
Tuy nhiên, với những tín hiệu xuất hiện vào tháng Năm, tháng Sáu vừa qua, một số doanh nghiệp chờ đợi sự trở lại của các thị trường truyền thống châu Á.
Sụt giảm ở nhiều thị trường
Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho biết trong sáu tháng đầu năm nay, xuất khẩu gạo cả nước đã đạt hơn 3 triệu tấn, trị giá FOB là hơn 1 tỷ USD. So với cùng kỳ năm ngoái, lượng gạo xuất khẩu giảm gần 14%, tương đương khoảng 482.000 tấn, giá trị FOB giảm 13,7%, tương đương 208 triệu USD.
Trong sáu tháng, Trung Quốc vẫn được coi là thị trường tiêu thụ lớn nhất các loại gạo của Việt Nam , nhất là ở cấc tháng Hai và tháng Ba. Tuy nhiên, sang tháng Tư xuất khẩu gạo sang thị trường này có sự sụt giảm, tháng Năm tiếp tục giảm trên 25% cả về lượng và kim ngạch so với tháng trước đó.
Ngược lại, với tình hình xuất khẩu gạo ở biên giới phía Bắc, xuất khẩu gạo sang Philippines - thị trường lớn thứ hai của gạo Việt Nam thì sau khi giảm mạnh liên tục từ đầu năm, đến giữa tháng Tư, Việt Nam đã ký được hợp đồng xuất khẩu sang thị trường này 800.000 tấn gạo trong 2014, trong đó Tổng công ty Lương thực miền Nam (Vinafood 2) giành hợp đồng cung cấp 600.000 tấn gạo và Tổng công ty Lương thực miền Bắc (Vinafood 1) giành được hợp đồng cung cấp 200.000 tấn gạo. Theo thỏa thuận, Vinafood 1 và Vinafood 2 sẽ thực hiện giao các lô hàng gạo hạt dài 15% tấm cho Philippines, từ tháng Năm đến tháng Tám.
Trong những tháng qua, nhiều thị trường quen thuộc khác của gạo Việt Nam cũng rơi vào tình trạng giảm như Singapore, Hong Kong, Malaysia, Cote d'Ivoire, Algeria, Indonesia...
Đánh giá của các chuyên gia kinh tế cho thấy, nguyên nhân khiến xuất khẩu gạo của Việt Nam giảm chủ yếu là do Thái Lan đẩy mạnh bán gạo tồn kho làm giá giảm quá sâu, khiến xuất khẩu gạo chính ngạch của Việt Nam gặp nhiều trắc trở. Trong khi đó, xuất khẩu gạo của Việt Nam giảm nhưng giá ổn định ở mức cao, do xuất khẩu biên giới Trung Quốc tăng làm nguồn cung hạn chế. Gạo Việt Nam thiếu cạnh tranh với gạo Thái Lan nên mất dần thị trường so với gạo Thái, nhất là thị trường châu Phi.
Các nhà kinh tế cũng cho rằng, việc chuyển đổi cơ cấu giống gạo cao cấp có khả năng cạnh tranh với gạo Thái Lan là một yêu cầu quan trọng.
Triển vọng từ những thị trường truyền thống
Sau sự trở lại của thị trường Philippines, những ngày cuối tháng Sáu, Vinafood 2 đã giành được hợp đồng xuất khẩu 200.000 tấn gạo sang Malaysia. Đây là con số không lớn nhưng cũng cho thấy sự quan tâm của nước này đối với gạo Việt Nam.
Những năm trước, Malaysia là thị trường xuất khẩu truyền thống của gạo Việt Nam, nhưng năm 2013, mặt hàng này của Việt Nam xuất khẩu sang Malaysia chỉ đạt 465.977 tấn, giảm 39% so với 764.692 tấn năm 2012.
Ông Huỳnh Thế Năng, Tổng giám đốc Vinafood 2 cho biết với động thái Malaysia nhập khẩu lần này cho thấy gạo Việt Nam đang dần quay lại được thị trường châu Á. Trước đó, các doanh nghiệp cũng đã ký hợp đồng xuất khẩu gạo sang Philippines, Banglades. Sự quay lại của các thị trường châu Á sẽ tạo sự chủ động cho ngành lúa gạo trong nước, khi thị trường Trung Quốc tiềm ẩn nhiều rủi ro.
Cũng nói về sự trở lại của thị trường truyền thống, ông Nguyễn Hùng Linh, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), cho rằng những thị trường nhập khẩu gạo Việt Nam đang có tín hiệu tốt. a
Malaysia ngoài hợp đồng đã ký 200.000 tấn, từ nay đến cuối năm khả năng nước này có thể sẽ nhập tiếp. Tương tự, Indonesia cũng đang cân đối để nhập gạo Việt Nam. Riêng Philippines thì ngoài hợp đồng 800.000 tấn đã ký, khả năng nước này sẽ tiếp tục nhập khẩu thêm gạo từ Việt Nam.
Cũng theo ông Nguyễn Hùng Linh, Trung Quốc vẫn luôn được các nhà xuất khẩu gạo Việt Nam coi là một thị trường khó lường, rủi ro cao, nhất là khi giữa 2 nước đang căng thẳng trên Biển Đông.
Bởi vậy, bên cạnh việc cung ứng tốt cho thị trường còn nhu cầu lớn này, hơn lúc nào hết, các doanh nghiệp trong nước luôn nỗ lực để vẫn giữ được những thị trường lớn khác của gạo Việt Nam và mở thêm những thị trường khác ở châu Phi.
Nhằm chủ động không phụ thuộc vào một thị trường nào, là người đứng dầu doanh nghiệp lương thực lớn nhất cả nước, ông Huỳnh Thế Năng cho hay, Vinafood 2 sẽ đổi mới tư duy về chiến lược thị trường.
Cùng với việc chú ý đến thị trường tập trung, Tổng công ty sẽ tập trung cho các thị trường thương mại bằng nhiều hình thức xúc tiến, tiếp cận; đồng thời, doanh nghiệp cũng sẽ tổ chức lại sản xuất, xây dựng liên kết cánh đồng mẫu lớn để có chất lượng gạo ngày một cao hơn, đủ sức cạnh tranh với các nước khác.
Dự báo thị trường những tháng cuối năm, thông tin tổng hợp của VFA từ nhiều nguồn cho thấy, tình hình thị trường gạo thế giới, nhất là châu Á đang chịu tác động bởi biến động chính trị tại Thái Lan, do chính phủ quân sự tạm dừng cung cấp gạo tồn kho để kiểm kê và dự báo thời tiết không thuận lợi cho vụ mùa sắp tới, nhất là lượng mưa tại Ấn Độ được dự báo dưới mức bình thường cũng như khả năng ảnh hưởng chung của hiện tượng El Nino.
Theo Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn), dự kiến năm 2014 sản lượng lúa của cả nước sẽ đạt gần 25 triệu tấn, trong đó lúa tiêu thụ trong nước khoảng hơn 7 triệu tấn; gạo hàng hóa xuất khẩu sẽ đạt khoảng gần 9 triệu tấn.
Riêng tình hình sản xuất, thu hoạch lúa gạo vụ Hè Thu năm năm nay, theo số liệu của Cục Trồng trọt, các tỉnh, thành phố vùng Đồng bằng sông Cửu Long đã xuống giống gần xong 1,7 triệu ha diện tích kế hoạch, đồng thời đã thu hoạch được khoảng 350.000ha, năng suất khoảng 5,6 tấn/ha, sản lượng 1,96 triệu tấn lúa.
Giám đốc một doanh nghiệp chuyên cung ứng lúa, gạo cho các doanh nghiệp xuất khẩu cho biết, không giống như tình trạng lúa giảm giá thấp của các năm, vụ Hè Thu năm nay dự báo giá lúa tại các tỉnh Đồng bằng Sông Cửu Long sẽ đạt mức khá, các doanh nghiệp đã có kế hoạch thu mua nhằm cung ứng cho các hợp đồng xuất khẩu.
Bên cạnh đó, năm nay không có tình trạng lúa từ Campuchia đưa sang Việt Nam nên đã giảm sức ép khá nhiều với lúa vụ Hè Thu các tỉnh, thành trong khu vực. Vì vậy, có thể nói, vụ Hè Thu năm nay bà con nông dân sẽ bớt lo lắng bởi bán lúa giá rẻ, thua lỗ do ảnh hưởng từ sự đình trệ trong xuất khẩu./.
