Tài nguyên khoáng sản là vấn đề “sống còn” của quốc gia, không đơn thuần chỉ là khai thác để phục vụ cho các mục đích phát triển kinh tế, mà đó còn là tiềm năng “có khi đắt cũng không nên bán!” Vì thế, nguồn thu từ khoáng sản phải được tái đầu tư, biến tiềm năng thành động năng và phát triển du lịch theo hướng bền vững.
Đây là một trong những đề xuất vừa được giới chuyên gia khoáng sản đưa ra tại buổi Tọa đàm “Quản lý, sử dụng nguồn tài nguyên khoáng sản hợp lý” do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức ngày 25/2, tại thành phố Hà Nội.
Theo phó giáo sư, tiến sỹ Nguyễn Thế Chinh - Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường, khoáng sản là loại đầu vào rất quan trọng của các ngành kinh tế. Nếu tháo gỡ được những nút thắt của cơ chế còn vướng mắc thì sẽ đảm bảo được nguồn lực, chi phí trong bối cảnh thị trường cạnh tranh.
[Công bố “danh sách đen” doanh nghiệp khai thác đá làm ximăng]
Mặt khác, khoáng sản là tài sản chung thuộc sở hữu toàn dân, nên khi đưa vào phát triển kinh tế cần đảm bảo thu lại vốn của thiên nhiên, bởi khoáng sản là hữu hạn.
“Vì thế trong bài toán kinh tế thị trường, chúng ta cần cân nhắc loại khoáng sản nào có tính chất chiến lược cần phải khai thác sử dụng, nếu rẻ thì có thể mua, loại khoáng sản nào quan trọng thì đắt cũng không nên bán,” ông Chinh nhấn mạnh.
Diễn giải rõ hơn, ông Chinh dẫn thị trường khoáng sản là đá vôi. Nguyên liệu làm đường cũng từ đá vôi, ximăng cũng từ đá vôi, phát triển cho du lịch từ các hang động cũng từ đá vôi. “Vậy trong 3 thị trường này, chúng ta nên chọn thị trường nào để phát triển hiệu quả?,” ông Chinh đặt câu hỏi và cho rằng phát triển du lịch là hướng phát triển bền vững nhất, cũng là cơ hội để biến tiềm năng thành động năng.
Ngoài ra cũng có những cách tiếp cận mới hiện nay như vẫn khai thác mỏ nhưng sau khai thác có thể biến những khu mỏ lộ thiên thành hồ tích trữ nước mưa để sử dụng và phát triển du lịch, chứ không nhất thiết phải lấp lại.
Có chung quan điểm, ông Lại Hồng Thanh, Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam cho rằng chỉ nên cân đối khai thác đủ dùng và nên phát huy nguồn lực này vào tái đầu tư. Bởi lẽ tài nguyên khoáng sản không đơn thuần là phục vụ cho mục đích khai thác, mà còn là tiềm năng phát triển du lịch bền vững như Cao nguyên đá Đồng Văn, hay không gian non nước Cao Bằng...
Hơn nữa, các mỏ khoáng sản rồi cũng sẽ cạn kiệt, lúc đó sẽ phải đóng cửa. Vì thế, sau khi đóng cửa mỏ cần chuyển sang bước tiếp theo, ví dụ như phát triển du lịch. Hiện nay, một số khu vực đã chuyển khai thác mỏ sau khi đóng cửa sang phát triển du lịch rất hiệu quả như khu du lịch Bửu Long, tỉnh Đồng Nai...
“Đây cũng là một trong những hướng để thời gian tới chúng ta sử dụng tài nguyên khoáng sản hiệu quả hơn, không chỉ khai thác, mà chính việc gìn giữ cũng là phục vụ cho phát triển du lịch và các nguồn lực khác,” ông Thanh chia sẻ và cho biết hiện Bộ Tài nguyên và Môi trường đang phối hợp với các cơ quan liên quan đang đề xuất khu vực Đắc Nông và đảo Lý Sơn là di sản địa chất để phát triển du lịch.
Chính vì thế, ông Thanh nhận định trong thời gian tới phát triển du lịch vẫn là hướng đi bảo vệ và sử dụng tài nguyên khoáng sản hợp lý và hiệu quả nhất.
Ngoài ra, để thực hiện đúng lộ trình đến năm 2050 Việt Nam trở thành quốc gia khai thác, sử dụng tài nguyên hợp lý, hiệu quả và bền vững, ông Thanh bày tỏ quan điểm cần phải có đánh giá dài hạn hơn trong việc tiếp cận, sử dụng, hướng tới giải pháp dự trữ lâu dài. Hiện Việt Nam cũng đã dự trữ hơn 10 loại khoáng sản khác nhau, có những loại về mặt chiến lược lâu dài có giá cao cũng không bán./.