Ảnh minh họa. (Nguồn: pymnts.com) Tháng 10/2019, Giám đốc điều hành của tập đoàn công nghệ Facebook, Mark Zuckerberg, đã phải ra điều trần trước Ủy ban Dịch vụ Tài chính của Hạ viện Mỹ và buộc chấp nhận một loạt biện pháp giám sát đối với công ty.
Những nghi vấn căng thẳng đều tập trung vào kế hoạch phát hành một loại tiền tệ kỹ thuật số mới của Facebook, có tên gọi là Libra.
Đồng Libra, sau được đổi tên thành Diem, đã làm dấy lên mối quan ngại sâu sắc của các nhà quản lý chính phủ về cách mà đồng tiền này có thể chi phối hệ thống tài chính do các ngân hàng thống trị.
Nhưng vị CEO của Facebook đã kiên quyết bảo vệ cho dự án của mình.
Ông Mark Zuckerberg nói: "Ngay khi chúng tôi đưa ra sách trắng về đồng Libra, những gì mà chúng ta thấy được là Trung Quốc đang chạy đua để cố gắng nhanh chóng xây dựng một hệ thống giống như vậy, một đồng (Nhân dân tệ - nhân dân tệ) kỹ thuật số. Chúng ta không thể ngồi đây và cho rằng vì nước Mỹ hôm nay đang dẫn đầu thế giới, do đó sẽ luôn là người dẫn đầu kể cả khi chúng ta không đổi mới."
[Tỷ phú Elon Musk tiếp tục là lý do khiến Dogecoin tăng giá]
Trong bài viết đăng tải trên trang ABC Australia, hai nhà báo Dong Xing và Sean Mantesso tường thuật: tỷ phú Zuckerberg đã đưa ra cho các nhà quản lý Mỹ sự lựa chọn - theo cách của Facebook hoặc theo cách của Trung Quốc.
Giờ đây, sau 18 tháng bị đặt dưới sự kiểm soát, kế hoạch của Facebook đã bị đình trệ, trong khi Trung Quốc hoàn tất việc ra mắt đồng tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương mạnh nhất thế giới.
Các thử nghiệm đã được Bắc Kinh triển khai từ năm ngoái tại một vài thành phố chính trên khắp cả nước, thông qua một hệ thống "thanh toán điện tử tiền kỹ thuật số" (DC/EP) mới - một đồng nhân dân tệ kỹ thuật số do ngân hàng trung ương kiểm soát. Đồng nhân dân tệ kỹ thuật số không giống với hầu hết các đồng tiền kỹ thuật số khác.
Trên thực tế, nhiều chuyên gia cho rằng đồng nhân dân tệ kỹ thuật số là một "phản đề" của đồng tiền kỹ thuật số lớn nhất thế giới, đồng Bitcoin. Vì nó được dùng để tăng khả năng kiểm soát chặt chẽ hơn, trái ngược hoàn toàn với những chức năng mở của đồng Bitcoin.
Và hệ thống DC/EP có thể trở thành một công cụ mới để Chính phủ Trung Quốc giám sát và kiểm soát người dân, đi kèm với các quy định nặng nề của hệ thống tài chính vốn có, thậm chí còn nhiều hơn nữa.
Có một số gợi ý cho rằng thông qua dự án "non trẻ" này, như ông chủ của Facebook đã dự đoán, Trung Quốc đang cố gắng nới lỏng sự kìm kẹp của Mỹ đối với trật tự tài chính toàn cầu.
Chính phủ Trung Quốc đã bơm hàng triệu nhân dân tệ vào tiến trình thử nghiệm, đưa ra nhiều ưu đãi đặc biệt, thu hút người dùng.
Các hệ thống thanh toán điện tử của Trung Quốc từ lâu đã được coi là những hệ thống tiên tiến nhất hành tinh và ứng dụng WeChat và Alipay hiện đang thống trị trên thị trường thanh toán di động.
Cả hai hệ thống này đều cho phép người dùng thanh toán hàng hóa và dịch vụ thông qua ứng dụng trên điện thoại di động thông minh và DC/EP hoạt động theo một cách tương tự, nhưng sử dụng tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung ương Trung Quốc phát hành.
Nhà nghiên cứu về tiền kỹ thuật số David Gerard nhận định việc triển khai DC/EP đã được thúc đẩy một phần bởi sự lo lắng của Chính phủ Trung Quốc đối với tính chất độc quyền của WeChat và Alipay.
Ông cho rằng Trung Quốc dường như muốn thu hẹp sức ảnh hưởng của các ứng dụng này trong thời gian gần đây.
Về cơ bản, các ứng dụng trên đang phóng đại quá mức tham vọng tài chính và quyền kiểm soát đối với các thị trường theo những cách có thể trở thành một rủi ro đáng lo ngại, và chính phủ muốn đảm bảo rằng những nguy cơ đó không xảy ra.
Bắc Kinh đã phân phối hàng triệu nhân dân tệ trong một dự án thí điểm trên khắp các thành phố chính và mời chào ưu đãi giảm giá cho người dùng khi sử dụng loại tiền tệ mới này.
Phó Thống đốc Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC, ngân hàng trung ương) Li Bo còn đưa ra đề xuất đồng nhân dân tệ kỹ thuật số có thể được dùng cho các vận động viên và du khách trong Thế vận hội mùa Đông 2022.
Trả lời câu hỏi phỏng vấn của kênh truyền thông ABC Australia, bà Sissi Wang, chủ một cửa hàng bán thực phẩm tốt cho sức khỏe ở thành phố Đại Liên (Trung Quốc), nơi mà hệ thống DC/EP bắt đầu được thử nghiệm, cho biết bà vẫn chưa thử dùng hệ thống mới này.
Tuy nhiên, bà tin rằng người tiêu dùng sẽ không hề e ngại đối với việc sử dụng đồng nhân dân tệ kỹ thuật số của chính phủ. Bà nói: "Thanh toán điện tử đặc biệt phổ biến ở Trung Quốc."
Ông Yulin Sun, một nhà phân tích làm việc tại tổ chức tư vấn Zero2IPO có trụ sở ở Bắc Kinh, nói với ABC rằng DC/EP có thể không gặp nhiều khó khăn khi thách thức sự phổ biến của Alipay và WeChat.
Ông nói: "Nếu đồng nhân dân tệ kỹ thuật số hoạt động trên phạm vi rộng lớn, và đi kèm với nhiều ưu đãi tối ưu hơn Alipay và WeChat, thì người tiêu dùng sẽ chuyển sang sử dụng chúng thay vì các loại phương tiện thanh toán kia."
Đồng tiền kỹ thuật số sẽ mang lại quyền kiểm soát lớn hơn
Mặc dù đã có hệ thống tín dụng xã hội và chế độ kiểm duyệt gắt gao nhất thế giới, nhưng một loại tiền kỹ thuật số có ưu điểm vượt trội hơn đã hấp dẫn Chính phủ Trung Quốc.
Phó Giáo sư Chris Berg, đồng Giám đốc của Trung tâm Đổi mới sáng tạo Blockchain thuộc Đại học RMIT, cho biết đây có thể là một vũ khí mới của chính phủ.
Ông nói: "Họ có thể sử dụng chúng để kiểm soát người dân chặt chẽ hơn nữa, họ cũng có thể dùng chúng vào việc ngăn chặn một số người hoặc một vài nhóm người có khả năng chiếm lợi thế trong hệ thống tài chính theo cách mà họ muốn."
Vào tuần trước, Trưởng Khu hành chính đặc biệt Macau (Trung Quốc) Hạ Nhất Thành đã nói với các nhà lập pháp địa phương rằng Macau nên "theo kịp tốc độ" của Trung Quốc Đại lục bằng cách "tung" ra đồng nhân dân tệ kỹ thuật số.
Động thái này được kỳ vọng sẽ giúp Bắc Kinh hạn chế hoạt động rửa tiền và các giao dịch bất hợp pháp trong nền công nghiệp trò chơi cá cược.
Mặc dù bất kỳ biện pháp thắt chặt kiểm soát nào ở Trung Quốc đều tạo ra sự chú ý, nhưng những lo ngại này sẽ mất rất nhiều thời gian nữa mới có thể thực hiện được. Và cuộc sống hàng ngày của người dân Trung Quốc - vốn đã bị đặt dưới hàng loạt các sự kiểm soát khác nhau - hầu như không có nhiều thay đổi.
Bà Wang nói: "Với hệ thống DC/EP, nhà nước biết tiền sẽ đi về đâu, đây không phải là điều tốt để tránh tham nhũng và trấn áp những kẻ buôn ma túy hay sao?"
Một bài báo đăng tải trên tờ Wall Street Journal của Mỹ cho rằng ngân hàng trung ương Trung Quốc có thể sẽ đặt ra thời điểm hết hạn của đồng tiền kỹ thuật số để khuyến khích người tiêu dùng chi tiêu nhanh chóng hơn, trong thời điểm nền kinh tế đang "căng thẳng" như hiện nay.
DC/EP sẽ là giải pháp chống lại sự trừng phạt của Mỹ?
Trung Quốc cũng đã báo hiệu về tham vọng xuyên biên giới đối với đồng nhân dân tệ kỹ thuật số.
Vào tháng 6/2020, cựu quan chức Ban Liên lạc Quốc tế Trung Quốc Zhou Li đã nói rằng: "Chúng ta cần phải chuẩn bị để thoát khỏi quyền bá chủ của đồng USD."
Một số quan chức khác của Trung Quốc, những người đã lên tiếng phàn nàn về quyền lực của đồng USD trong các giao dịch quốc tế và nền kinh tế toàn cầu, cũng thể hiện thái độ tương tự.
Có tới 75% dự trữ ngoại hối của Trung Quốc được cho là tài sản có mệnh giá là đồng USD.
Theo một báo cáo của cơ quan nghiên cứu thuộc Quốc hội Mỹ vào năm ngoái, đồng USD chiếm tới 90% các giao dịch ngoại hối của Trung Quốc. Điều này giúp Mỹ áp dụng các lệnh trừng phạt đối với cá nhân và doanh nghiệp Trung Quốc một cách dễ dàng hơn.
Theo Viện Tài chính và Phát triển Quốc gia Trung Quốc, hệ thống DC/EP có thể giúp bảo vệ Trung Quốc khỏi những tác động từ trật tự tài chính toàn cầu do Mỹ dẫn đầu, nếu đồng nhân dân tệ đạt được vị thế trở thành một đồng tiền thương mại có quy mô lớn. Điều này có thể được thúc đẩy thông qua sáng kiến "Vành đai và Con đường" (BRI).
Nhưng có một số ý kiến chỉ ra rằng bất kỳ tham vọng nào của Trung Quốc nhằm nâng cao trật tự tài chính toàn cầu, bằng một loại tiền kỹ thuật số được quản lý và giám sát chặt chẽ hơn, đều là phi thực tế và tệ hơn nữa là điều viển vông.
Nhà nghiên cứu tiền kỹ thuật số David Gerard nhận xét, nếu Trung Quốc thực sự muốn đồng nhân dân tệ trở thành đồng tiền dự trữ quốc tế, nước này sẽ phải mở cửa hơn nữa, và bãi bỏ các biện pháp kiểm soát vốn, làm cho dòng vốn được chảy tự do trên toàn thế giới.
Triển vọng của các đồng tiền kỹ thuật số của ngân hàng trung ương
Trong một dấu hiệu thu hút sự chú ý của cả thế giới, Bộ trưởng Tài chính Anh Rishi Sunak, vào đầu tuần trước, đã thông báo rằng cơ quan này sẽ tiến hành đánh giá việc thiết lập một đồng tiền kỹ thuật số quốc gia.
Ảnh minh họa. (Nguồn: lodivalleynews.com) Trên trang mạng xã hội Twitter, ông Sunak gọi đồng tiền kỹ thuật số mới này là "Britcoin" và ngụ ý rằng động thái của Bộ Tài chính được thiết kế nhằm bảo vệ cho đồng bảng Anh chống lại sự ảnh hưởng của các đồng tiền kỹ thuật số và thúc đẩy hệ thống thanh toán của Anh.
Rất nhiều ngân hàng trung ương, bao gồm cả Ngân hàng Dự trữ Australia (RBA), cũng đang cân nhắc về một đồng tiền điện tử của họ, sẽ được phát hành cùng với các đồng tiền chính danh thông thường khác.
Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã tham gia vào một dự án chung với Viện công nghệ Massachusetts để tìm hiểu về lĩnh vực mới này, nhưng ở thời điểm hiện tại Trung Quốc đang vượt lên dẫn đầu trên toàn thế giới.
Phó Giáo sư Chris Berg nói: "Có một số ý tưởng trên toàn thế giới… nhưng Trung Quốc vẫn là quốc gia duy nhất đã phát hành đồng tiền kỹ thuật số từ giữa năm ngoái. Đó là bởi vì họ nghĩ rằng điều này cho phép họ kiểm soát nhiều hơn đối với các khoản thanh toán bán lẻ, tham gia vào hoạt động bán lẻ và trong lĩnh vực tài chính."
Nhưng ông Berg tin rằng đến cuối cùng các đồng tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung ương phát hành sẽ không bao giờ có khả năng cạnh tranh với các loại tiền điện tử chính thống, do bản chất của những đồng tiền này không bị ràng buộc bởi các thể chế tài chính truyền thống.
Ông nói: "Trên quan điểm cá nhân, tôi cho rằng các đồng tiền kỹ thuật số do ngân hàng trung ương phát hành sẽ sớm đi vào ngõ cụt, trừ trường hợp chúng thực sự được tích hợp một cách chặt chẽ và tương thích với hệ sinh thái của tiền điện tử"./.
