Sau Quan họ Bắc Ninh đúng 1 ngày, hôm nay, Ca trù của Việt Nam được UNESCO ghidanh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp.
Lễ công bố diễn ra 14h45 giờ Việt Nam (tức 10h45 giờ địa phương) ngày1/10/2009, tại Abu Dhabi, Các Tiểu vương quốc A rập thống nhất.
Theo Công ước UNESCO 2003, các di sản văn hóa phi vật thể đại diện của các quốcgia sau khi được đề cử, công nhận sẽ đăng ký vào hai danh sách di sản của nhânloại đó là danh sách Đại diện và danh sách Cần bảo vệ khẩn cấp và được bảo vệ ởcấp độ quốc tế. Di sản từ danh sách này có thể chuyển sang danh sách khác căn cứvào hiện trạng, sức sống của di sản.
Có thể do chưa nhận thức được hết ý nghĩasâu sắc của điều 17 Công ước 2003 đối với việc thiết lập danh sách di sản vănhóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp mà hầu hết các quốc gia quan tâm nhiềuhơn đến danh sách dại diện.
Năm 2009, có tới 111 hồ sơ của 34 quốc gia là ứngviên của Danh sách Đại diện nhưng chỉ có 15 hồ sơ của 9 quốc gia đăng ký vàodanh sách khẩn cấp.
Năm nay, trong lần xét chọn đầu tiên kể từ khi Công ước có hiệu lực, Việt Nam đãquyết định đề cử Ca trù vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệkhẩn cấp bởi vì mặc dầu đã được phục hồi trong năm năm gần đây nhưng nguy cơthất truyền những bài bản, thể cách của Ca trù xưa đang đặt ra như là một tháchthức không dễ gì giải quyết.
Việt Nam đã được UNESCO đánh giá cao vì đã có tầmnhìn toàn diện đối với việc bảo vệ di sản. Đợt 1 đề cử Quan họ - đại diện; CaTrù - khẩn cấp và đợt sắp tới (2010-2011) Hội Gióng - đại diện và Hát Xoan -khẩn cấp.
12 ứng viên di sản phi vật thể đã lọt vào vòng chung kết trong đó có Ca Trù củaViệt Nam. Cũng như ở danh sách đại diện Trung Quốc lại dẫn đầu về số lượng đềcử có 4 di sản được công nhận; Mông cổ 3 và Mexico 2.
Truyền thống truyền khẩuvà các tập quán xã hội liên quan đến tín ngưỡng, tâm linh là những loại hình disản ưu tiên ở danh sách này. Sử thi và những di sản của các dân tộc thiểu sốđang là câu hỏi đặt ra cho Việt Nam.
Việc thẩm định di sản bảo vệ khẩn cấp khá khắt khe. Mỗi hồ sơ có một tổ chứcchuyên môn phi chính phủ và một chuyên gia đánh giá độc lập được UNESCO mời thẩmđịnh và "phản biện" kín.
Giáo sư Tiến sĩ Ngô ĐứcThịnh, thành viên Hội đồng di sản văn hóa quốc gia, người chủ trì công trìnhnghiên cứu cấp nhà nước về Sử thi Tây Nguyên được mời đánh giá hồ sơ Sử thi củaMông Cổ.
Hồ sơ Ca trù nhận được báo cáo đánh giá từ Hội đồng Âm nhạc quốc tế, bà GisaJanichen và ông Barley Norton, chuyên gia độc lập người Anh. Họ đã từng đến ViệtNam nghiên cứu Ca Trù trong nhiều năm.
Tại hội nghị của Ủy ban Liên Chính phủ, các chuyên gia đã trìnhbày báo cáo thẩm định và các thành viên ủy ban nhận xét, có ý kiến đánh giá từngdi sản. Hội nghị dành 3 tiếng đồng hồ cho 12 hồ sơ này.
Hồ sơ Ca trù được đánhgiá như sau: Ca trù đã trải qua một quá trình phát triển ít nhất từ thế kỷ 15 đến nay, đượcbiểu diễn trong không gian văn hóa đa dạng gắn liền, ở nhiều giai đoạn lịch sửkhác nhau. Ca trù thể hiện một ý thức về bản sắc và sự kế tục trong nghệ thuậtbiểu diễn, có tính sáng tạo, được chuyển giao từ thế hệ này sang thế hệ khácthông qua các tổ chức giáo phường.
Những giáo phường này đã duy trì các cộngđồng có quan hệ mật thiết, tạo nên nét đặc trưng cho Ca trù. Mặc dù trải quanhiều biến động lịch sử, xã hội những Ca trù vẫn có một sức sống riêng bởi giátrị của nghệ thuật đối với văn hóa Việt Nam.
Mặc dù Việt Nam đã có nhiều cố gắng và có sự hỗ trợ của một số tổ chức quốc tếtrong việc bảo vệ Ca trù song sức sống của Ca trù hiện nay vẫn chưa phải ở mứccao và vẫn cần phải được bảo vệ hơn nữa để phát triển khả năng tồn tại. Việc duytrì thường xuyên và chất lượng nghệ thuật là vấn đề đặt ra đối với công việc bảovệ Ca trù.
Cần phải nâng cao nhận thức về Ca trù để Ca trù có thêm nhiều côngchúng, có vị thế trong xã hội bởi vì đã từng bị quên lãng từ những năm 1950 - 1980.Cần hỗ trợ các nghệ nhân lớn tuổi truyền dạy và khuyến khích những ca nương, képđàn trẻ học hỏi và tham gia truyền dạy.
Kế hoạch hành động để bảo vệ trong hồ sơ được trình bày khá tổng thể và cótính khả thi. Các báo cáo thẩm định cũng chỉ ra cho chúng ta nhiều biện pháp cụthể, nhỏ mà hữu ích. Sự ủng hộ và hỗ trợ của các cơ quan nhà nước cũng góp phầnđảm bảo sức sống của Ca trù ở các thành phố và những vùng nông thôn.
Hồ sơ đã có sự tham gia đề cử của nhiều bên liên quan cũng như việc có bằngchứng đầy đủ về sự đồng thuận, tự nguyện và có hiểu biết đầy đủ của các cộngđồng.
Ca Trù đã được kiểm kê và thuộc lĩnh vực quản lý chuyên môn của Viện Âm nhạc,Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, điều này cho thấy trách nhiệm và cam kết củaquốc gia đối với việc bảo vệ di sản.
Như vậy là, sau 4 năm chờ đợi, kể từ khi Chính phủ cho quyết định sẽ đệ trìnhUNESCO công nhận di sản Quan họ và Ca trù (khi đó còn danh hiệu là Kiệt tác) nayđiều mong đợi đã trở thành hiện thực. Hai di sản văn hóa phi vật thể của ViệtNam đã được toàn thế giới công nhận là Di sản của Nhân loại.
Nhận vinh dự tự hàonày càng nhận thức sâu sắc hơn lợi ích, trách nhiệm và nghĩa vụ của mỗi người,của toàn xã hội trong việc bảo vệ tài sản văn hóa quý báu mà cha ông ta đã đểlại./.
Lễ công bố diễn ra 14h45 giờ Việt Nam (tức 10h45 giờ địa phương) ngày1/10/2009, tại Abu Dhabi, Các Tiểu vương quốc A rập thống nhất.
Theo Công ước UNESCO 2003, các di sản văn hóa phi vật thể đại diện của các quốcgia sau khi được đề cử, công nhận sẽ đăng ký vào hai danh sách di sản của nhânloại đó là danh sách Đại diện và danh sách Cần bảo vệ khẩn cấp và được bảo vệ ởcấp độ quốc tế. Di sản từ danh sách này có thể chuyển sang danh sách khác căn cứvào hiện trạng, sức sống của di sản.
Có thể do chưa nhận thức được hết ý nghĩasâu sắc của điều 17 Công ước 2003 đối với việc thiết lập danh sách di sản vănhóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp mà hầu hết các quốc gia quan tâm nhiềuhơn đến danh sách dại diện.
Năm 2009, có tới 111 hồ sơ của 34 quốc gia là ứngviên của Danh sách Đại diện nhưng chỉ có 15 hồ sơ của 9 quốc gia đăng ký vàodanh sách khẩn cấp.
Năm nay, trong lần xét chọn đầu tiên kể từ khi Công ước có hiệu lực, Việt Nam đãquyết định đề cử Ca trù vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệkhẩn cấp bởi vì mặc dầu đã được phục hồi trong năm năm gần đây nhưng nguy cơthất truyền những bài bản, thể cách của Ca trù xưa đang đặt ra như là một tháchthức không dễ gì giải quyết.
Việt Nam đã được UNESCO đánh giá cao vì đã có tầmnhìn toàn diện đối với việc bảo vệ di sản. Đợt 1 đề cử Quan họ - đại diện; CaTrù - khẩn cấp và đợt sắp tới (2010-2011) Hội Gióng - đại diện và Hát Xoan -khẩn cấp.
12 ứng viên di sản phi vật thể đã lọt vào vòng chung kết trong đó có Ca Trù củaViệt Nam. Cũng như ở danh sách đại diện Trung Quốc lại dẫn đầu về số lượng đềcử có 4 di sản được công nhận; Mông cổ 3 và Mexico 2.
Truyền thống truyền khẩuvà các tập quán xã hội liên quan đến tín ngưỡng, tâm linh là những loại hình disản ưu tiên ở danh sách này. Sử thi và những di sản của các dân tộc thiểu sốđang là câu hỏi đặt ra cho Việt Nam.
Việc thẩm định di sản bảo vệ khẩn cấp khá khắt khe. Mỗi hồ sơ có một tổ chứcchuyên môn phi chính phủ và một chuyên gia đánh giá độc lập được UNESCO mời thẩmđịnh và "phản biện" kín.
Giáo sư Tiến sĩ Ngô ĐứcThịnh, thành viên Hội đồng di sản văn hóa quốc gia, người chủ trì công trìnhnghiên cứu cấp nhà nước về Sử thi Tây Nguyên được mời đánh giá hồ sơ Sử thi củaMông Cổ.
Hồ sơ Ca trù nhận được báo cáo đánh giá từ Hội đồng Âm nhạc quốc tế, bà GisaJanichen và ông Barley Norton, chuyên gia độc lập người Anh. Họ đã từng đến ViệtNam nghiên cứu Ca Trù trong nhiều năm.
Tại hội nghị của Ủy ban Liên Chính phủ, các chuyên gia đã trìnhbày báo cáo thẩm định và các thành viên ủy ban nhận xét, có ý kiến đánh giá từngdi sản. Hội nghị dành 3 tiếng đồng hồ cho 12 hồ sơ này.
Hồ sơ Ca trù được đánhgiá như sau: Ca trù đã trải qua một quá trình phát triển ít nhất từ thế kỷ 15 đến nay, đượcbiểu diễn trong không gian văn hóa đa dạng gắn liền, ở nhiều giai đoạn lịch sửkhác nhau. Ca trù thể hiện một ý thức về bản sắc và sự kế tục trong nghệ thuậtbiểu diễn, có tính sáng tạo, được chuyển giao từ thế hệ này sang thế hệ khácthông qua các tổ chức giáo phường.
Những giáo phường này đã duy trì các cộngđồng có quan hệ mật thiết, tạo nên nét đặc trưng cho Ca trù. Mặc dù trải quanhiều biến động lịch sử, xã hội những Ca trù vẫn có một sức sống riêng bởi giátrị của nghệ thuật đối với văn hóa Việt Nam.
Mặc dù Việt Nam đã có nhiều cố gắng và có sự hỗ trợ của một số tổ chức quốc tếtrong việc bảo vệ Ca trù song sức sống của Ca trù hiện nay vẫn chưa phải ở mứccao và vẫn cần phải được bảo vệ hơn nữa để phát triển khả năng tồn tại. Việc duytrì thường xuyên và chất lượng nghệ thuật là vấn đề đặt ra đối với công việc bảovệ Ca trù.
Cần phải nâng cao nhận thức về Ca trù để Ca trù có thêm nhiều côngchúng, có vị thế trong xã hội bởi vì đã từng bị quên lãng từ những năm 1950 - 1980.Cần hỗ trợ các nghệ nhân lớn tuổi truyền dạy và khuyến khích những ca nương, képđàn trẻ học hỏi và tham gia truyền dạy.
Kế hoạch hành động để bảo vệ trong hồ sơ được trình bày khá tổng thể và cótính khả thi. Các báo cáo thẩm định cũng chỉ ra cho chúng ta nhiều biện pháp cụthể, nhỏ mà hữu ích. Sự ủng hộ và hỗ trợ của các cơ quan nhà nước cũng góp phầnđảm bảo sức sống của Ca trù ở các thành phố và những vùng nông thôn.
Hồ sơ đã có sự tham gia đề cử của nhiều bên liên quan cũng như việc có bằngchứng đầy đủ về sự đồng thuận, tự nguyện và có hiểu biết đầy đủ của các cộngđồng.
Ca Trù đã được kiểm kê và thuộc lĩnh vực quản lý chuyên môn của Viện Âm nhạc,Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, điều này cho thấy trách nhiệm và cam kết củaquốc gia đối với việc bảo vệ di sản.
Như vậy là, sau 4 năm chờ đợi, kể từ khi Chính phủ cho quyết định sẽ đệ trìnhUNESCO công nhận di sản Quan họ và Ca trù (khi đó còn danh hiệu là Kiệt tác) nayđiều mong đợi đã trở thành hiện thực. Hai di sản văn hóa phi vật thể của ViệtNam đã được toàn thế giới công nhận là Di sản của Nhân loại.
Nhận vinh dự tự hàonày càng nhận thức sâu sắc hơn lợi ích, trách nhiệm và nghĩa vụ của mỗi người,của toàn xã hội trong việc bảo vệ tài sản văn hóa quý báu mà cha ông ta đã đểlại./.
(TT&VH/Vietnam+)
