Riêng kết quả kiểm toán tại 8 doanh nghiệp Nhà nước đã cho thấy những khoản vênh tới hàng nghìn tỷ đồng trong xác định giá trị doanh nghiệp. Vấn đề không chỉ nằm ở quy định hiện tại mà sự méo mó có thể xuất phát từ sự vun vén lợi ích của doanh nghiệp hay đơn vị thẩm định giá.
Vênh hơn 8.000 tỷ đồng
Đây là những vấn đề được nêu lên tại hội thảo: “Xác định giá trị doanh nghiệp trước khi cổ phần hóa và vai trò của Kiểm toán Nhà nước” được tổ chức tại Hà Nội sáng 21/8.
[Bộ Tài chính: Tâm lý "cố thủ" nhà đất còn tồn tại ở nhiều bộ ngành]
Đưa ra một vài con số, ông Nguyễn Anh Tuấn, Kiểm toán trưởng, Kiểm toán Nhà nước chuyên ngành 6 cho hay, qua kiểm toán 8 doanh nghiệp Nhà nước trong năm 2016, cơ quan chức năng đã kiến nghị điều chỉnh tăng thêm vốn Nhà nước hơn 8.000 tỷ đồng.
Đứng đầu trong nhóm này là Công ty trách nhiệm hữu hạn Lọc hóa dầu Bình Sơn. Giá trị thực tế phần vốn Nhà nước tại doanh nghiệp theo báo cáo là hơn 40.342 tỷ đồng tuy nhiên, sau kiểm toán, con số này lên tới hơn 44.900 tỷ đồng.
Tương tự, Công ty mẹ - Tổng công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam cũng có con số báo cáo giá trị thực tế phần vốn Nhà nước tại doanh nghiệp là hơn 31.500 tỷ đồng. Tuy vậy, con số trên sau kiểm toán lại lên tới hơn 33.500 tỷ đồng (chênh lệch trên 2.000 tỷ đồng).
Không có số chênh lệch lớn như vậy nhưng 6 doanh nghiệp còn lại đều có chung tình trạng trên. Ví dụ như: Công ty mẹ - Tổng công ty Dầu Việt Nam (chênh 512 tỷ đồng), Công ty mẹ - Tập đoàn Cao su Việt Nam (chênh 440 tỷ đồng), Công ty mẹ - Tổng công ty Xuất nhập khẩu Thanh Lễ (chênh lệch 72 tỷ đồng),…
Chỉ ra cụ thể hơn, ông Nguyễn Anh Tuấn cho rằng, thực tế có tình trạng kiểm kê sót tài sản hoặc phân loại tài sản để xử lý chưa đầy đủ. Một số đơn vị theo ông không xử lý các khoản tài chính như doanh thu, thu nhập khác, nợ phải thu, nợ phải trả, nợ không phải trả,…
“Các doanh nghiệp có xu hướng muốn để lại và hạch toán vào thu nhập sau thời điểm xác định giá trị doanh nghiệp nhưng cơ quan thanh kiểm tra và tổ chức tư vấn định giá không phát hiện ra,” ông Tuấn nói.
Riêng về trường hợp này, báo cáo của ông Tuấn chỉ ra ví dụ về một số khoản chưa đưa vào tính toán như nợ phải trả nhưng chủ nợ từ chối và nợ không phải trả của Công ty mẹ - Vinafood 2, Công ty mẹ PV Power hay nợ phải thu của Công ty mẹ - Tập đoàn Cao su Việt Nam,…
Ông Nguyễn Quang Thành, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước bổ sung thêm tình trạng không tính toán tài sản của các ban quản lý dự án chuyển giao giữa các giai đoạn. Những giá trị này có thể không lớn nhưng ông nhấn mạnh, đó là dấu hiệu buông lỏng trong quản lý của các đơn vị.
Ảnh minh họa. (Nguồn: TTXVN) Áp dụng cả văn bản chưa có hiệu lực?
Nguyên nhân khác được đại diện Kiểm toán Nhà nước nêu lên là tình trạng kê khai thiếu giá trị lợi thế kinh doanh. Các loại chi phí liên quan tới hạng mục này như chi phí tạo dựng và bảo vệ nhãn hiệu, tên thương mại,… theo ông Nguyễn Anh Tuấn chưa được các đơn vị tập hợp, xác định đầy đủ.
Đặc biệt, ông Tuấn chỉ ra trường hợp, có đơn vị còn áp dụng văn bản chưa có hiệu lực thi hành để tính toán, xác định giá trị doanh nghiệp. Cụ thể, đó là thực tế đã xảy ra tại Vinafood 2. Nghị định 116/2015/NĐ-CP có hiệu lực từ 11/11/2015 nhưng tổ chức tư vấn đã áp dụng tại thời điểm 30/3/2015 trong xác định các khoản đầu tư tài chính dài hạn của Vinafood 2.
Tuy nhiên, vấn đề không chỉ nằm ở doanh nghiệp. Ông Nguyễn Ngọc Tuấn, Chủ tịch Hội thẩm định giá Việt Nam thừa nhận, vẫn có công ty thẩm định giá chạy theo lợi ích, bóp méo giá trị thẩm định giá.
“Không ít chuyên gia có lợi ích cá nhân, không vượt qua được những hấp dẫn, làm sai lệch kết quả vì lý do này, lý do khác,” ông Tuấn thừa nhận.
Từ đó, ông Nguyễn Ngọc Tuấn cảnh báo, cơ quan chỉ đạo cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước nên chọn các doanh nghiệp thẩm định giá thực sự có trình độ, chuyên sâu, chất lượng và uy tín để giao nhiêm vụ.
Ông cũng cho rằng, nên có cơ chế khuyến khích việc sử dụng kết hợp nhiều phương pháp xác định giá khac nhau để xác định giá trị doanh nghiệp.
“Cần thiết quy định khi xác định giá trị doanh nghiệp phải áp dụng ít nhất 2 phương pháp, một phương pháp chính và một phương pháp có tính chất kiểm tra, đối chiếu,” vị đại diện Hội thẩm định giá Việt Nam lên tiếng.
Về phần mình, ông Phạm Văn Đức, Phó Cục trưởng Cục Tài chính doanh nghiệp, Bộ Tài chính cho hay, Bộ Tài chính đang dự tính bổ sung một số đối tượng phải thực hiện kiểm toán trước khi công bố giá trị doanh nghiệp.
Cụ thể, những đối tượng này là: Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước nắm 100% vốn điều lệ là công ty mẹ của tập đoàn kinh tế và công ty mẹ của tổng công ty Nhà nước, kể cả Ngân hàng thương mại Nhà nước, doanh nghiệp Nhà nước có vốn tại thời điểm xác định giá trị doanh nghiệp từ 1.800 tỷ đồng trở lên,…/.
