Ngày mai (28/11), Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992.
Trao đổi với phóng viên Vietnam+ về vấn đề lần đầu tiên Kiểm toán Nhà nước có mặt trong Hiến pháp với tư cách là một chế định độc lập, bà Lê Thị Nga, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc cho biết: “Đây là điểm tiến bộ, nhất là trong tình hình tăng cường phòng, chống tham nhũng và kiểm tra việc quản lý, sử dụng tài sản tài chính, tài sản công thì đây là một việc rất quan trọng.”
- Thưa bà, lần đầu tiên Kiểm toán Nhà nước có mặt trong Hiến pháp với tư cách là một chế định độc lập. Vậy vị trí của Kiểm toán trong dự thảo Hiến pháp sửa đổi được qui định như thế nào?
Bà Lê Thị Nga: Trong Hiến pháp lần này đưa kiểm toán vào là một chế định độc lập. Hiện nay chế định độc lập có Hội đồng bầu cử và Kiểm toán. Trước đây, kiểm toán là cơ quan hoạt động theo Luật kiểm toán, nhưng Kiểm toán chưa có mặt trong Hiến pháp.
Hiến pháp đưa vào một điều mới là điều 118 xác định Kiểm toán Nhà nước là cơ quan do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, thực hiện việc kiểm toán quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công.
Tổng Kiểm toán là người đứng đầu kiểm toán Nhà nước do Quốc hội bầu. Nhiệm kỳ của Tổng Kiểm toán do luật định.
Đây là một thay đổi lớn, Hiến pháp hóa địa vị pháp lý, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Kiểm toán Nhà nước.
Theo tôi, đây là điểm tiến bộ, nhất là trong tình hình tăng cường phòng, chống tham nhũng và kiểm tra việc quản lý, sử dụng tài sản tài chính, tài sản công thì đây là một việc rất quan trọng.
Hy vọng, sau khi có bản Hiến pháp mới, hoạt động của Kiểm toán Nhà nước sẽ tốt hơn.
- Việc hiến định Tổng kiểm toán là do Quốc hội bầu có ý nghĩa gì, thưa bà?
Bà Lê Thị Nga: Trước đây, trong Luật kiểm toán cũng qui đinh điều này, nhưng đưa vào Hiến pháp là khẳng định được vị trí quan trọng, là thiết chế độc lập.
Trước đây, Tổng Kiểm toán cũng do Quốc hội bầu nhưng khi thỏa thuận về nhân sự thì phải có sự thống nhất của Thủ tướng, trong Hiến pháp sửa đổi lần này không nói cụ thể nữa. Có thể cách làm này sẽ làm cho ông Tổng kiểm toán có vị thế độc lập với Chính phủ. Còn cụ thể, sau này quy trình, thủ tục nhân sự Tổng kiểm toán như thế nào phải đợi việc sửa Luật Kiểm toán.
Nhiệm kỳ kiểm toán trước đây có ý kiến nói rằng theo nhiệm kỳ Quốc hội nhưng hiện nay trong luật Kiểm toán là nhiệm kỳ 7 năm, lệch so với nhiệm kỳ Quốc hội. Nhưng hiện nay đang thả lỏng vấn đề này trong Hiến pháp để do luật định. Tới đây sẽ xem xét nhiệm kỳ của Tổng kiểm toán là 7 năm hay 5 năm.
- Việc thực hiện kết luận kiểm toán giờ chưa được nghiêm. Vậy trong dự thảo Hiến pháp có trang bị thêm quyền năng gì hơn cho Kiểm toán không thưa bà?
Bà Lê Thị Nga: Chế tài của việc thực hiện hay không thực hiện kết luận, kiến nghị của kiểm toán mới là quan trọng. Điều này cần được giải quyết bằng Luật chứ không thể giải quyết trong Hiến pháp. Nhưng hoàn toàn chúng ta có thể làm được.
Phải quy định giá trị pháp lý của báo cáo kiểm toán, kết luận, kiến nghị của kiểm toán Nhà nước. Ví dụ, từ nhiều năm, trong kiến nghị chi không đúng, ghi thu - ghi chi chưa đúng... việc thực hiện kết luận này của kiểm toán không riêng gì địa phương mà các cơ quan trung ương cũng chưa nghiêm. Có năm, kết quả thực hiện kết luận, kiến nghị của Kiểm toán chỉ đạt 60-65%. Đó là do kỷ luật của chúng ta không nghiêm.
Anh chi không đúng, chưa nói chuyện có tham nhũng ở đây không, chi sai chế độ, chính sách thực hiện không đúng thì phải có người kiểm soát việc này, yêu cầu thực hiện cho đúng. Trường hợp không thực hiện kiến nghị, kết luận của kiểm toán thì phải có chế tài.
Cho nên, trong Luật phải quy định giá trị pháp lý của kết luận, kiến nghị của kiểm toán. Trong trường hợp không phải thi hành thì phải có chế tài chứ không thể dùng ngân sách, tài sản công không đúng mục đích, bị phát hiện mà không thực hiện lại không sao cả. Đó là do kỷ luật không nghiêm.
Tình hình sẽ không thể tốt lên nếu người làm tốt không được biểu dương, người làm sai không bị xử lý.
- Theo bà, cách bầu Tổng kiểm toán nên được tiến hành như thế nào?
Bà Lê Thị Nga: Việc này phải đợi vì chưa qui định trong Luật. Về địa vị pháp lý vẫn là Hiến pháp hóa luật hiện hành. Trước đây, quy trình này do Thường vụ Quốc hội thống nhất với Thủ tướng để tìm ra nhân sự Tổng kiểm toán.
Tôi cho rằng, quy định đó không hợp lý ở chỗ, về lý thuyết khu vực dùng nhiều tiền của Nhà nước nhất là khu vực hành pháp mà lại tham gia vào việc chọn lựa nhân sự Tổng kiểm toán.
Dư luận cũng đặt ra vấn đề, Kiểm toán càng tìm ra được nhiều lỗi, phát hiện ra được nhiều sai phạm thì liệu Chính phủ và người đứng đầu Chính phủ có thể tin tưởng giới thiệu ông ấy trong cả một khóa để luôn tìm ra sai phạm của mình?
Theo tôi, để Kiểm toán hoạt động được độc lập thì phải độc lập cả về tổ chức, cách hình thành nên ông Tổng Kiểm toán. Điều này phải được giải quyết trong Luật Kiểm toán. Hiến pháp không quy định quy trình cụ thể để bổ nhiệm một Tổng kiểm toán mà chỉ nói là Quốc hội bầu.
Xin cảm ơn bà!
