Tác phẩm "Chim ưng và chàng đan sọt" được trao giải C hạng mục Sách hay - Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ nhất. Liên quan đến những tranh cãi xung quanh việc tác phẩm “Chim ưng và chàng đan sọt” (Bùi Việt Sỹ) có nội dung phản cảm nhưng vẫn được trao Giải C Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ nhất, ông Nguyễn Phan Hách - Trưởng tiểu ban Sách Văn học của Hội đồng Giải thưởng Sách Quốc gia cho biết: “Mặc dù tác phẩm có một số chi tiết nhạy cảm nhưng trong quá trình chấm giải, chúng tôi đã làm việc nghiêm túc, cân nhắc kỹ lưỡng và có những đánh giá tổng thể trước khi đưa ra quyết định cuối cùng.”
Cách miêu tả gây "sốc"
“Chim ưng và chàng đan sọt” là tiểu thuyết lịch sử viết về nhân vật Phạm Ngũ Lão và một số nhân vật lịch sử khác như Trần Khánh Dư, Trần Hưng Đạo… trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông.
Theo đánh giá của Hội đồng Giải thưởng Sách Quốc gia 2018, cuốn sách gọn gàng, sinh động, không sa đà vào tư liệu mà khá thanh thoát, bay bổng.
Tuy nhiên, tại trang 37 của cuốn tiểu thuyết “Chim ưng và chàng đan sọt” (Nhà xuất bản Hội Nhà Văn), tác giả Bùi Việt Sỹ miêu tả cảnh quan hệ nam nữ giữa hai nhân vật Trần Khánh Dư và công chúa Thiên Thụy - vợ của Hưng Võ Vương Trần Quốc Nghiễn (con trai cả Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn).
Nhiều độc giả cho rằng, tác giả đã sử dụng những từ ngữ suồng sã để miêu tả một cách dung tục. “Thực sự, tôi không thể tin rằng, đây lại là một cuốn tiểu thuyết lịch sử. Nếu các cháu nhỏ đọc được những dòng chữ phản cảm ấy thì thật đáng ngại,” chị Thu Hương (ngõ 464 Âu Cơ, Tây Hồ, Hà Nội) chia sẻ.
Có cùng quan điểm trên, anh Nguyễn Văn Nam (ngõ 1 Cầu Vồng, Bắc Từ Liêm, Hà Nội) cho rằng: “Khi sách đã được trao Giải thưởng Sách Quốc gia thì sức lan tỏa sẽ tăng lên rất nhiều; nhiều người sẽ tìm đọc những cuốn sách này vì tin vào bộ lọc giải thưởng tầm quốc gia. Tuy nhiên, tôi thật thất vọng khi giải thưởng lại được trao cho một tác phẩm có những câu chữ mô tả tục tĩu, suồng sã như vậy.”
[35 tác phẩm được trao Giải thưởng Sách Quốc gia lần thứ nhất]
Chia sẻ cụ thể hơn về vấn đề này, anh Nguyễn Văn Nam cho biết, thực tế, vấn đề tính dục không phải là “vùng cấm” trong các tác phẩm nghệ thuật. Nhiều bộ phim hay tác phẩm văn học cũng đề cập đến vấn đề này.
Tuy nhiên, ranh giới giữa nghệ thuật và sự dung tục là rất mong manh. “Nếu tác giả không xử lý một cách tế nhị thì sẽ vô cùng phảm cảm; đâu cứ phải miêu tả một cách trần trụi, thô thiển như vậy thì người đọc mới hiểu tác giả đang muốn nói đến chuyện gì,” anh Trần Văn Nam chia sẻ.
Tin vào “màng lọc” trước đó
Trao đổi về lý do lựa chọn tác phẩm “Chim ưng và chàng đan sọt” để vinh danh tại Giải thưởng Sách Quốc gia 2018, ông Nguyễn Phan Hách cho rằng: Đây là cuốn sách có chủ đề rõ ràng, ca ngợi truyền thống anh hùng chống giặc ngoại xâm của cha ông, không có những vi phạm về mặt chính trị, tư tưởng.
“Hơn nữa, bản thân tôi thấy, xét trong mặt bằng chung của văn học Việt Nam hiện nay, đây chưa phải là tác phẩm quá xuất sắc, nổi trội nhưng khá dễ đọc, trơn tru. Một vài chi tiết miêu tả cảnh ân ái nam nữ không làm ảnh hưởng đến chủ đề tư tưởng chung, nội dung tổng thể của cuốn sách. Chúng tôi đã xem xét, cân nhắc kỹ lưỡng trước khi quyết định trao giải,” ông Nguyễn Phan Hách nói.
Phân tích sâu hơn về vấn đề này, Trưởng tiểu ban Sách Văn học của Hội đồng Giải thưởng Sách Quốc gia cho biết, thực tế, trong lịch sử, Trần Khánh Dư cũng là một nhân vật có đời tư khá phóng túng.
“Từ trước đến nay, người đọc vẫn thường hình dung về các nhân vật anh hùng từ góc độ những chiến công ghi dấu lịch sử mà ít tiếp cận ở góc độ đời tư. Bởi vậy, việc độc giả phản ứng trước những chi tiết miêu tả như trong cuốn sách cũng là điều dễ hiểu. Hơn nữa, truyền thống văn hóa của người Á Đông vốn khá e dè trước những vấn đề liên quan đến sex, tình dục. Tuy nhiên, ở một cuốn sách viết về các nhân vật lịch sử mà sử dụng nhiều chi tiết tả thực cảnh ân ái như ở cuốn tiểu thuyết này cũng là điều không nên,” ông Nguyễn Phan Hách nói.
Ở một góc độ khác, Trưởng tiểu ban Sách Văn học của Hội đồng Giải thưởng Sách Quốc gia cho biết, trước khi được vinh danh lần này, tác phẩm “Chim ưng và chàng đan sọt” đã từng trao giải B cuộc thi viết tiểu thuyết giai đoạn 2011-2015 của Hội Nhà văn Việt Nam. “Đó là một giải thưởng uy tín và chúng tôi tin tưởng vào ‘màng lọc’ này,” ông Hách bày tỏ./.
