Nhằm thể hiện quyết tâm trong việc lập lại kỷ cương, trả lại đúng vị thế cho Di tích lịch sử-danh lam thắng cảnh quốc gia địa điểm khởi nghĩa Bà Triệu (gồm núi Nưa, đền Nưa, am Tiên), Ủy ban Nhân dân tỉnh Thanh Hóa vừa ban hành Kế hoạch quản lý toàn diện, bảo vệ, khai thác và phát huy giá trị di tích này.
Xử lý các tồn tại, vi phạm
Ủy ban Nhân dân tỉnh yêu cầu, các Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Tài chính, Tư pháp, Xây dựng, Nông nghiệp và Môi trường, Công an tỉnh, Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh, Ban Quản lý di sản Thành Nhà Hồ và các di tích trọng điểm tỉnh Thanh Hóa, chính quyền các xã trong vùng di tích (Ủy ban Nhân dân các xã Tân Ninh, Mậu Lâm, Trung Chính) tiếp tục tăng cường công tác quản lý, bảo vệ, khai thác và phát huy giá trị Di tích lịch sử-Danh lam thắng cảnh quốc gia địa điểm khởi nghĩa Bà Triệu (gồm núi Nưa, đền Nưa, am Tiên) đảm bảo tuân thủ nghiêm quy định của pháp luật về di sản văn hóa, tài sản công, ngân sách nhà nước và quy định có liên quan.
Từ đó, chấn chỉnh, khắc phục dứt điểm các tồn tại, hạn chế, đặc biệt trong quản lý đất rừng phòng hộ, xử lý vi phạm tồn đọng, việc lập hồ sơ khoa học, cắm mốc giới ngoài thực địa và cơ chế phối hợp giữa các địa phương trong khoanh vùng bảo vệ.
Trong đó, phải xử lý việc người cư trú bất hợp pháp tại di tích và yêu cầu trở về nơi thường trú; xử lý công trình ki-ốt kinh doanh trái phép tại di tích, trả lại không gian cảnh quan cho di tích Am Tiên; di dời mộ đá (mộ phong) xây dựng trái phép sát Giếng Tiên; dừng hoạt động công trình tín ngưỡng xây dựng trái phép cạnh Giếng Tiên; cắm mốc giới ngoài thực địa và cơ chế phối hợp giữa các địa phương trong khoanh vùng bảo vệ...
Ủy ban Nhân dân các xã Tân Ninh, Mậu Lâm, Trung Chính phối hợp với Sở Nông nghiệp và Môi trường Thanh Hóa quản lý đất rừng phòng hộ trong phạm vi di tích, đảm bảo quản lý theo đúng địa giới hành chính và quy định pháp luật.
Công tác lập hồ sơ khoa học di tích, cắm mốc giới ngoài thực địa và xây dựng cơ chế phối hợp giữa các địa phương trong khoanh vùng bảo vệ cũng được đẩy nhanh, phấn đấu hoàn thành trong quý 2/2026. Đây là những nhiệm vụ có ý nghĩa nền tảng, giúp xác lập rõ ràng ranh giới bảo vệ di tích, tránh tình trạng chồng lấn, buông lỏng quản lý như trước đây.
Đáng lưu ý, tới đây, Ủy ban Nhân dân tỉnh Thanh Hóa sẽ thành lập Tổ công tác của Ủy ban Nhân dân tỉnh (do một đồng chí lãnh đạo Ủy ban Nhân dân tỉnh làm Tổ trưởng; đại diện lãnh đạo sở, ngành, đơn vị, địa phương liên quan làm thành viên) chỉ đạo tập trung, thống nhất việc xử lý vi phạm, kiên quyết xử lý sai phạm theo đúng quy định của pháp luật, không hợp thức hóa sai phạm, bảo đảm hoàn thành việc xử lý tồn tại, vi phạm trong phạm vi di tích.
Bảo tồn bền vững, phát huy giá trị gắn với du lịch văn hóa
Để phục vụ công tác chỉnh trang, tu bổ, vệ sinh môi trường tại Di tích lịch sử-danh lam thắng cảnh quốc gia địa điểm khởi nghĩa Bà Triệu, Ủy ban Nhân dân tỉnh Thanh Hóa quyết định tạm dừng hoạt động tham quan và thực hành tín ngưỡng tại di tích Am Tiên từ ngày 30/12/2025 đến ngày 1/2/2026.
Việc tạm dừng này nhằm tạo điều kiện triển khai các hạng mục cần thiết, chuẩn bị tốt hơn cho việc đón nhân dân và du khách dịp Tết Nguyên đán 2026 và mùa lễ hội tiếp theo.
Không chỉ dừng lại ở việc siết chặt quản lý và xử lý dứt điểm vi phạm, Ủy ban Nhân dân tỉnh Thanh Hóa còn hướng tới mục tiêu lâu dài là bảo tồn và phát huy giá trị Di tích lịch sử-danh lam thắng cảnh quốc gia địa điểm khởi nghĩa Bà Triệu (gồm núi Nưa, đền Nưa, am Tiên) theo hướng bền vững, hài hòa giữa bảo tồn di sản và phát triển kinh tế-xã hội.
Toàn bộ tài sản, hiện vật, hạng mục công trình, cơ sở vật chất, trang thiết bị tại di tích sẽ được rà soát, kiểm kê đầy đủ, làm rõ hiện trạng, giá trị và tình trạng pháp lý, từ đó, lập hồ sơ quản lý thống nhất, chặt chẽ, ngăn ngừa thất thoát, hư hỏng, sử dụng sai mục đích.
Các nội dung liên quan đến việc tiếp nhận, bàn giao di tích theo hiện trạng tại đền Nưa và am Tiên cũng được yêu cầu hoàn thành trước ngày 5/1/2026.
Đặc biệt, tỉnh Thanh Hóa yêu cầu các địa phương, đơn vị liên quan tăng cường quản lý tài chính, minh bạch hóa hoạt động thu, chi tại di tích, bao gồm các khoản thu từ du khách, dịch vụ, công đức và nguồn thu hợp pháp khác.
Công an tỉnh được giao nhiệm vụ xác minh toàn bộ khoản thu, chi của các cá nhân liên quan tại đền Nưa và Am Tiên trong giai đoạn từ năm 2010 đến năm 2025, đồng thời, Sở Tài chính chủ trì xây dựng phương án xác lập tài sản công đối với di tích, trình Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh xem xét, quyết định, hoàn thành trong quý 1 năm 2026.
Về định hướng lâu dài, Ban Quản lý Di sản Thành Nhà Hồ và các di tích trọng điểm tỉnh Thanh Hóa khẩn trương hoàn thiện phương án quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị Di tích lịch sử-danh lam thắng cảnh quốc gia địa điểm khởi nghĩa Bà Triệu (gồm núi Nưa, đền Nưa, am Tiên) theo hướng gắn bảo tồn với khai thác hợp lý, phục vụ giáo dục truyền thống, phát triển văn hóa, du lịch.
Di tích lịch sử-danh lam thắng cảnh quốc gia địa điểm khởi nghĩa Bà Triệu trải rộng trên địa bàn các xã Tân Ninh, Trung Chính và Mậu Lâm (tỉnh Thanh Hóa). Đây là không gian lịch sử, văn hóa, tâm linh đặc biệt, gắn với cuộc khởi nghĩa oanh liệt của Anh hùng dân tộc Triệu Thị Trinh năm 248, biểu tượng cho tinh thần quật cường, khát vọng độc lập của dân tộc Việt Nam trong thời kỳ Bắc thuộc.
Với giá trị nổi bật đó, năm 2009, di tích đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh cấp quốc gia.
Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, công tác quản lý di tích còn bộc lộ không ít bất cập như tình trạng xây dựng trái phép, lấn chiếm không gian di tích, vi phạm trong quản lý đất rừng phòng hộ, cơ chế phối hợp giữa các địa phương chưa chặt chẽ, việc quản lý tài sản, hiện vật, nguồn thu chi thiếu đồng bộ, minh bạch… làm ảnh hưởng đến cảnh quan, giá trị nguyên gốc của di tích./.