Phải đánh giá đúng thực trạng để tìm giải pháp khảthi cao trong việc quản lý, bảo vệ và phát triển rừng. Đó là đề nghị củanhiều Ủy viên tại Phiên họp thứ ba của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cho ýkiến vào báo cáo tổng kết Dự án trồng mới 5 triệu ha rừng, sáng 11/10.
Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệpvà Phát triển nông thôn Nguyễn Đăng Khoa, Chính phủ đã chỉ đạo quyếtliệt việc giảm sản lượng khai thác đối với rừng tự nhiên.
Trên cơ sởtriển khai Đề án “phát triển mạnh trồng rừng phủ xanh đất trống, đồi núitrọc, hướng tới đóng cửa rừng tự nhiên” đã giảm số tỉnh khai thác từ 36xuống còn 20 tỉnh và số lâm trường từ 241 xuống còn 134, sản lượng khaithác gỗ tự nhiên hàng năm giảm từ 1,2 triệu m3 xuống còn 300.000m3,trong đó khai thác chính hàng năm là 150.000m3.
Hàng năm, dự án đã dành khoảng 150-200 tỷ đồng đểkhoán bảo vệ hơn 2 triệu ha rừng tập trung tại các địa bàn cần ưu tiênđể các địa phương chủ động giao khoán bảo vệ rừng. Do vậy, số vụ vi phạmnăm 2010 chỉ còn trên 33.800 vụ, giảm 46% so với năm 1998. Diện tíchrừng mất đi do các hành vi vi phạm lâm luật tuy vẫn còn lớn, nhưng cũngđã có xu hướng giảm nhiều, đến năm 2010 là trên 7.400ha, giảm 60% so vớinăm 1998. Diện tích rừng tăng lên năm 2010 là gần 13,4 triệu ha, trongđó rừng tự nhiên là hơn 10,3 triệu ha.
Từ năm 1998-2010, tổng diện tích đã trồng và khoanh nuôi tái sinhrừng là trên 4,67 triệu ha, đạt 93,5% kế hoạch. Trong đó, trồng rừng đạt2,45 triệu ha/3 triệu ha, đạt 81% kế hoạch; khoanh nuôi tái sinh rừngphòng hộ, đặc dụng là 1,28 triệu ha/1 triệu ha, đạt 128% kế hoạch; trồngcây công nghiệp, cây ăn quả 941 ngàn ha/1 triệu ha, đạt 94% kế hoạch.Tổng số vốn dự án đã huy động được là trên 31.800 tỷ đồng, trong đó vốndo các hộ gia đình tự bỏ ra gần 15.800 tỷ đồng, chiếm 50%.
Độ che phủ rừng năm 1998 là 32%, năm 2010 là 39,5%. Nếutính cả diện tích cây cao su, điều, cây ăn quả có tán che như cây rừngvà diện tích rừng mới trồng năm 2009-2010 thì độ che phủ rừng của nướcta đến năm 2010 đạt 46,4%. Trữ lượng gỗ cả nước năm 2010 là 935,3 triệum3, tăng 183,8 triệu m3 (24,4%) so với năm 1998. Sinh trưởng rừngtrồng đạt 15 m3/ha/năm, có nơi lên trên 20 m3/ha/năm vào năm 2010.Đã có gần 1,25 triệu hộ gia đình với 4,6 triệu lao động tham gia Dự án,trong đó có gần 485 ngàn hộ nghèo.
Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Khoa học-Công nghệ và Môi trườngnhìn nhận dự án đã tạo sự chuyển biến lớn trong nhận thức về hiệu quảkinh tế-xã hội của việc bảo vệ và phát triển rừng; độ che phủ rừngtăng dần, bước đầu hình thành vùng nguyên liệu cho phát triển côngnghiệp chế biến gỗ và lâm sản.
Bên cạnh đó, dự án đã huy động đượcnguồn vốn của toàn xã hội cho công tác trồng mới và bảo vệ rừng, gópphần phát triển kinh tế-xã hội, tạo sự thay đổi trong cơ cấu kinhtế nông nghiệp; góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập cho nhân dân; gópphần xóa đói giảm nghèo, phát triển sản xuất, ổn định đời sốngnhân dân, bảo đảm quốc phòng, an ninh khu vực nông thôn, miền núi đồng thời, dự án đã góp phần giảm nhẹ thiên tai, bảo vệ hệ sinh thái,đa dạng sinh học.
Đồng tình với một số mụctiêu dự án đã đạt được sau 13 năm triển khai, song cũng không ít ý kiếncho rằng báo cáo đề cập chưa đầy đủ, đánh giá chưa sát với thực trạng,đặc biệt là đối với diện tích rừng đầu nguồn, rừng đặc dụng.
Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng-An ninh Nguyễn Kim Khoa cho rằnggiữa báo cáo của Chính phủ với tình hình thực tế trong việc quản lý, bảovệ rừng hiện nay có những vấn đề cần xem xét lại. Hiện chúng ta chưa cóbiện pháp hữu hiệu ngăn chặn phá rừng, đốt rừng. Trong khi báo cáo nêura là đã tạo được vùng nguyên liệu cho công nghiệp chế biến gỗ, giấy,ván nhân tạo, đáp ứng nhu cầu gỗ, củi trong nước, góp phần đưa kim ngạchxuất khẩu đồ gỗ tăng nhanh thì có đến 80% nguyên liệu phải nhập khẩu đểphục vụ cho công nghiệp chế biến hàng xuất khẩu, đây là vấn đề cần phảixem lại.
Qua chuyến khảo sát toàn bộ tuyếnbiên giới trên đất liền vào năm 2010, Chủ nhiệm Ủy ban này đánh giárừng tự nhiên, rừng đặc dụng, rừng đầu nguồn ngày càng mất đi, chỉ córừng sản xuất là tăng lên.
Bên cạnh đó, vấn đề giải quyết việc làm, tăngthu nhập, xóa đói giảm nghèo cho đồng bào khu vực vùng sâu, vùng xa, ởnơi có rừng tự nhiên chưa có gì lớn. Người dân khu vực biên giới TâyBắc, Tây Nguyên không thể sống bằng rừng mà phải chặt rừng đi để làmnương mới sống được.
Cùng quan điểm này, Chủtịch Hội đồng Dân tộc Kso Phước hoài nghi không biết con số rừng tựnhiên tăng ở chỗ nào vì những nơi Hội đồng Dân tộc đi giám sát trongthời gian qua, đều thấy giảm, nhất là ở Thanh Hóa và Nghệ An, dân đi tớiđâu là mất rừng tới đó.
Không đồng tình với việc gộp cả diện tích điều,cao su để tính là diện tích che phủ rừng, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc đềnghị báo cáo làm rõ hơn nội hàm của nội dung chất lượng rừng, bao gồm đủ4 yếu tố đất, nước, động vật, thực vật.
Dựatrên quan điểm rừng phải đảm bảo tính cân bằng về môi trường, tính đadạng sinh học, ông Kso Phước cho rằng không nên lẫn lộn trồng cây côngnghiệp là trồng rừng. Cây cao su dù có giá trị về kinh tế, nhưng chỉmang tính chất phủ xanh đất trống, đồi núi trọc, còn về nghĩa rừng thìphải xem lại, bởi dưới gốc cây này không có động vật nào sống được, trêncây cũng không có con chim nào làm tổ.
Cũng như vậy, Trưởng Ban côngtác đại biểu Nguyễn Thị Nương băn khoăn việc tính độ che phủ thế nào làđúng, việc gộp cả diện tích cây công nghiệp để tính độ che phủ rừng đãphù hợp chưa?
Nhiều ý kiến trong Ủy banThường vụ đề nghị Chính phủ báo cáo rõ bài toán kinh tế về quản lý bảovệ rừng như thế nào, nhà nước chi hết bao nhiêu, thu được bao nhiêu, đặcbiệt là khâu nuôi bộ máy quản lý bảo vệ rừng. Các ý kiến cũng đề cậpphải làm rõ việc phát triển thủy điện ảnh hưởng đến rừng như thế nào,chính sách giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo ra sao, vấn đề giaođất, giao rừng, cho thuê đất trồng rừng…
Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng-An ninh đề nghị có tổng kết đánh giá xác đáng về thực trạng, tình hìnhthực hiện mục tiêu 5 triệu ha rừng để có giải pháp định hướng trongthời gian tới. Phải dựa vào dân, mang lại quyền lợi cho dân, thì nhândân mới bảo vệ rừng.
Ông Nguyễn Kim Khoa không đồng tình với quan điểmbố trí biên chế kiểm lâm trên diện tích rừng mà phải xã hội hóa, huyđộng nhân dân, để chính nhân dân tham gia bảo vệ rừng, kiểm lâm chỉ làlực lượng nòng cốt.
Chủtịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đề nghị xem lại các giải pháp bảo vệ,phát triển rừng đã phù hợp chưa, vì sao rừng nhiều nhưng vẫn phải nhậpkhẩu nguyên liệu, biện pháp gì để có đủ nguyên liệu phát triển kinh tếtừ rừng, không phải nhập khẩu mà thậm chí còn xuất khẩu. Giao đất giaorừng là cách làm hay, rừng có chủ, cần đánh giá mô hình này để tiếp tụcthực hiện trong công tác quy hoạch về sau.
Tại phiên họp, nhiều ý kiến nghiêng về quan điểm nên kết thúc dự án theotiến độ Quốc hội cho phép để chuyển sang giai đoạn bảo vệ, phát triểnvốn rừng theo tiến độ chiến lược phát triển kinh tế xã hội đến năm2020./.
Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệpvà Phát triển nông thôn Nguyễn Đăng Khoa, Chính phủ đã chỉ đạo quyếtliệt việc giảm sản lượng khai thác đối với rừng tự nhiên.
Trên cơ sởtriển khai Đề án “phát triển mạnh trồng rừng phủ xanh đất trống, đồi núitrọc, hướng tới đóng cửa rừng tự nhiên” đã giảm số tỉnh khai thác từ 36xuống còn 20 tỉnh và số lâm trường từ 241 xuống còn 134, sản lượng khaithác gỗ tự nhiên hàng năm giảm từ 1,2 triệu m3 xuống còn 300.000m3,trong đó khai thác chính hàng năm là 150.000m3.
Hàng năm, dự án đã dành khoảng 150-200 tỷ đồng đểkhoán bảo vệ hơn 2 triệu ha rừng tập trung tại các địa bàn cần ưu tiênđể các địa phương chủ động giao khoán bảo vệ rừng. Do vậy, số vụ vi phạmnăm 2010 chỉ còn trên 33.800 vụ, giảm 46% so với năm 1998. Diện tíchrừng mất đi do các hành vi vi phạm lâm luật tuy vẫn còn lớn, nhưng cũngđã có xu hướng giảm nhiều, đến năm 2010 là trên 7.400ha, giảm 60% so vớinăm 1998. Diện tích rừng tăng lên năm 2010 là gần 13,4 triệu ha, trongđó rừng tự nhiên là hơn 10,3 triệu ha.
Từ năm 1998-2010, tổng diện tích đã trồng và khoanh nuôi tái sinhrừng là trên 4,67 triệu ha, đạt 93,5% kế hoạch. Trong đó, trồng rừng đạt2,45 triệu ha/3 triệu ha, đạt 81% kế hoạch; khoanh nuôi tái sinh rừngphòng hộ, đặc dụng là 1,28 triệu ha/1 triệu ha, đạt 128% kế hoạch; trồngcây công nghiệp, cây ăn quả 941 ngàn ha/1 triệu ha, đạt 94% kế hoạch.Tổng số vốn dự án đã huy động được là trên 31.800 tỷ đồng, trong đó vốndo các hộ gia đình tự bỏ ra gần 15.800 tỷ đồng, chiếm 50%.
Độ che phủ rừng năm 1998 là 32%, năm 2010 là 39,5%. Nếutính cả diện tích cây cao su, điều, cây ăn quả có tán che như cây rừngvà diện tích rừng mới trồng năm 2009-2010 thì độ che phủ rừng của nướcta đến năm 2010 đạt 46,4%. Trữ lượng gỗ cả nước năm 2010 là 935,3 triệum3, tăng 183,8 triệu m3 (24,4%) so với năm 1998. Sinh trưởng rừngtrồng đạt 15 m3/ha/năm, có nơi lên trên 20 m3/ha/năm vào năm 2010.Đã có gần 1,25 triệu hộ gia đình với 4,6 triệu lao động tham gia Dự án,trong đó có gần 485 ngàn hộ nghèo.
Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Khoa học-Công nghệ và Môi trườngnhìn nhận dự án đã tạo sự chuyển biến lớn trong nhận thức về hiệu quảkinh tế-xã hội của việc bảo vệ và phát triển rừng; độ che phủ rừngtăng dần, bước đầu hình thành vùng nguyên liệu cho phát triển côngnghiệp chế biến gỗ và lâm sản.
Bên cạnh đó, dự án đã huy động đượcnguồn vốn của toàn xã hội cho công tác trồng mới và bảo vệ rừng, gópphần phát triển kinh tế-xã hội, tạo sự thay đổi trong cơ cấu kinhtế nông nghiệp; góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập cho nhân dân; gópphần xóa đói giảm nghèo, phát triển sản xuất, ổn định đời sốngnhân dân, bảo đảm quốc phòng, an ninh khu vực nông thôn, miền núi đồng thời, dự án đã góp phần giảm nhẹ thiên tai, bảo vệ hệ sinh thái,đa dạng sinh học.
Đồng tình với một số mụctiêu dự án đã đạt được sau 13 năm triển khai, song cũng không ít ý kiếncho rằng báo cáo đề cập chưa đầy đủ, đánh giá chưa sát với thực trạng,đặc biệt là đối với diện tích rừng đầu nguồn, rừng đặc dụng.
Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng-An ninh Nguyễn Kim Khoa cho rằnggiữa báo cáo của Chính phủ với tình hình thực tế trong việc quản lý, bảovệ rừng hiện nay có những vấn đề cần xem xét lại. Hiện chúng ta chưa cóbiện pháp hữu hiệu ngăn chặn phá rừng, đốt rừng. Trong khi báo cáo nêura là đã tạo được vùng nguyên liệu cho công nghiệp chế biến gỗ, giấy,ván nhân tạo, đáp ứng nhu cầu gỗ, củi trong nước, góp phần đưa kim ngạchxuất khẩu đồ gỗ tăng nhanh thì có đến 80% nguyên liệu phải nhập khẩu đểphục vụ cho công nghiệp chế biến hàng xuất khẩu, đây là vấn đề cần phảixem lại.
Qua chuyến khảo sát toàn bộ tuyếnbiên giới trên đất liền vào năm 2010, Chủ nhiệm Ủy ban này đánh giárừng tự nhiên, rừng đặc dụng, rừng đầu nguồn ngày càng mất đi, chỉ córừng sản xuất là tăng lên.
Bên cạnh đó, vấn đề giải quyết việc làm, tăngthu nhập, xóa đói giảm nghèo cho đồng bào khu vực vùng sâu, vùng xa, ởnơi có rừng tự nhiên chưa có gì lớn. Người dân khu vực biên giới TâyBắc, Tây Nguyên không thể sống bằng rừng mà phải chặt rừng đi để làmnương mới sống được.
Cùng quan điểm này, Chủtịch Hội đồng Dân tộc Kso Phước hoài nghi không biết con số rừng tựnhiên tăng ở chỗ nào vì những nơi Hội đồng Dân tộc đi giám sát trongthời gian qua, đều thấy giảm, nhất là ở Thanh Hóa và Nghệ An, dân đi tớiđâu là mất rừng tới đó.
Không đồng tình với việc gộp cả diện tích điều,cao su để tính là diện tích che phủ rừng, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc đềnghị báo cáo làm rõ hơn nội hàm của nội dung chất lượng rừng, bao gồm đủ4 yếu tố đất, nước, động vật, thực vật.
Dựatrên quan điểm rừng phải đảm bảo tính cân bằng về môi trường, tính đadạng sinh học, ông Kso Phước cho rằng không nên lẫn lộn trồng cây côngnghiệp là trồng rừng. Cây cao su dù có giá trị về kinh tế, nhưng chỉmang tính chất phủ xanh đất trống, đồi núi trọc, còn về nghĩa rừng thìphải xem lại, bởi dưới gốc cây này không có động vật nào sống được, trêncây cũng không có con chim nào làm tổ.
Cũng như vậy, Trưởng Ban côngtác đại biểu Nguyễn Thị Nương băn khoăn việc tính độ che phủ thế nào làđúng, việc gộp cả diện tích cây công nghiệp để tính độ che phủ rừng đãphù hợp chưa?
Nhiều ý kiến trong Ủy banThường vụ đề nghị Chính phủ báo cáo rõ bài toán kinh tế về quản lý bảovệ rừng như thế nào, nhà nước chi hết bao nhiêu, thu được bao nhiêu, đặcbiệt là khâu nuôi bộ máy quản lý bảo vệ rừng. Các ý kiến cũng đề cậpphải làm rõ việc phát triển thủy điện ảnh hưởng đến rừng như thế nào,chính sách giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo ra sao, vấn đề giaođất, giao rừng, cho thuê đất trồng rừng…
Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng-An ninh đề nghị có tổng kết đánh giá xác đáng về thực trạng, tình hìnhthực hiện mục tiêu 5 triệu ha rừng để có giải pháp định hướng trongthời gian tới. Phải dựa vào dân, mang lại quyền lợi cho dân, thì nhândân mới bảo vệ rừng.
Ông Nguyễn Kim Khoa không đồng tình với quan điểmbố trí biên chế kiểm lâm trên diện tích rừng mà phải xã hội hóa, huyđộng nhân dân, để chính nhân dân tham gia bảo vệ rừng, kiểm lâm chỉ làlực lượng nòng cốt.
Chủtịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng đề nghị xem lại các giải pháp bảo vệ,phát triển rừng đã phù hợp chưa, vì sao rừng nhiều nhưng vẫn phải nhậpkhẩu nguyên liệu, biện pháp gì để có đủ nguyên liệu phát triển kinh tếtừ rừng, không phải nhập khẩu mà thậm chí còn xuất khẩu. Giao đất giaorừng là cách làm hay, rừng có chủ, cần đánh giá mô hình này để tiếp tụcthực hiện trong công tác quy hoạch về sau.
Tại phiên họp, nhiều ý kiến nghiêng về quan điểm nên kết thúc dự án theotiến độ Quốc hội cho phép để chuyển sang giai đoạn bảo vệ, phát triểnvốn rừng theo tiến độ chiến lược phát triển kinh tế xã hội đến năm2020./.
Chu Thanh Vân (TTXVN/Vietnam+)
