Trong số 51 dự thảo luật, 39 nghị quyết được Quốc hội thảo luận, xem xét thông qua tại Kỳ họp thứ 10, có 9 dự thảo luật, nghị quyết liên quan đến lĩnh vực giáo dục, y tế. Các dự thảo luật, nghị quyết này đã nhận được sự quan tâm lớn nhất của các đại biểu với hàng trăm ý kiến thảo luận, tranh luận khiến các phiên thảo luận liên tục “cháy giờ” khi hết giờ nhưng vẫn còn nhiều đại biểu chưa được phát biểu, phải gửi góp ý bằng văn bản.
“Việc tham gia sôi nổi cho thấy sự thống nhất, sự quan tâm sâu sắc của các đại biểu Quốc hội với chủ trương nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, mong muốn các dự thảo luật, nghị quyết khi đi vào cuộc sống phải thực sự khả thi, hiệu quả, thiết thực,” Đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí (đoàn Hà Nội) nhận xét.
Điều chỉnh phân bổ vốn để đảm bảo tính khả thi
Thảo luận về lĩnh vực giáo dục, thống nhất quan điểm cần sửa đổi 3 luật cũng như sự cần thiết của 2 nghị quyết, các đại biểu đã có nhiều góp ý để các luật, nghị quyết khi ban hành đảm bảo tính khả thi.
Về nguồn vốn, đại biểu Chu Thị Hồng Thái (đoàn Quốc hội tỉnh Lạng Sơn) cho rằng cơ cấu phân kỳ vốn của chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa và nâng cao chất lượng giáo dục đang dồn quá lớn vào giai đoạn 2031-2035 với hơn 405.000 tỷ đồng, chiếm tới hơn 70% tổng nguồn lực, trong khi giai đoạn 2026-2030 chỉ bố trí trên 174.000 tỷ đồng, tương đương 30%.
Theo đại biểu Thái, giai đoạn 5 năm đầu ít vốn nhưng phải hoàn thành các mục tiêu mang tính nền tảng như kiên cố hóa 100% phòng học, bảo đảm nhà công vụ cho giáo viên; đầu tư trọng điểm cho 18 trường cao đẳng, phấn đấu 50% cơ sở giáo dục đại học đạt chuẩn, ít nhất 30% cơ sở giáo dục được đầu tư hiện đại… Việc này làm tăng nguy cơ dồn việc, dồn chỉ tiêu khiến tiến độ thực hiện không bám sát yêu cầu nghị quyết của Quốc hội, đặc biệt trong bối cảnh khả năng cân đối ngân sách sau năm 2030 còn nhiều yếu tố khó dự đoán.
Theo đó, bà đề nghị Chính phủ nghiên cứu cơ cấu lại phân kỳ vốn theo hướng tăng tỷ trọng cho giai đoạn 2026-2030. Bên cạnh đó cần quy định rõ thứ tự ưu tiên vốn, trong đó ưu tiên vốn bố trí trước cho vùng dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới và các xã nghèo, nhằm tạo chuyển biến thực chất ngay từ giai đoạn đầu.
Đại biểu Trần Khánh Thu (đoàn Quốc hội tỉnh Hưng Yên) cho rằng để đẩy nhanh tiến độ giải ngân nên nghiên cứu cân nhắc giao tổng số vốn của cả chương trình cho các địa phương để ủy ban nhân dân cấp tỉnh căn cứ vào số vốn được giao xây dựng kế hoạch và dự toán chi tiết, hoàn thành nhiệm vụ và chủ động trình hội đồng nhân dân phê duyệt dự toán.
Cùng quan điểm này, đại biểu Lò Thị Luyến (đoàn Quốc hội tỉnh Điện Biên) nêu dẫn chứng từ ba chương trình mục tiêu quốc gia đã triển khai trong giai đoạn 2021-2025, chương trình nông thôn mới giao tổng vốn sự nghiệp cho địa phương nên đã tạo thuận lợi trong thực hiện trong khi chương trình giảm nghèo và chương trình phát triển dân tộc thiểu số lại do Trung ương phân bổ đến từng dự án thành phần, khiến địa phương rất khó triển khai.
Nhiều đại biểu cũng kiến nghị không yêu cầu vốn đối ứng với các tỉnh vùng khó. Bà Luyến cho hay thực tế các chương trình mục tiêu quốc gia đã triển khai cho thấy các địa phương này nguồn lực hạn chế nên việc yêu cầu đối ứng gây rào cản trong thực hiện.
Quốc hội làm việc về cơ chế chính sách đặc thù thực hiện Nghị quyết 71, 72
Sáng nay, Quốc hội sẽ thảo luận về dự thảo nghị quyết của Quốc hội về những cơ chế, chính sách đặc thù để thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW và Nghị quyết số 72-NQ/TW.
Các đại biểu cũng đánh giá việc phân bổ vốn cho các dự án thành phần chưa phù hợp. Đầu tư cơ sở vật chất nguồn vốn rất lớn nhưng phân bổ còn thấp. Theo đó, các đại biểu kiến nghị nên tập trung vào các vấn đề cốt lõi, đặc biệt là đầu tư cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên.
Bên cạnh vấn đề vốn, đại biểu Nguyễn Thị Lan Anh (đoàn Quốc hội tỉnh Lào Cai) bày tỏ băn khoăn về chỉ tiêu đến năm 2030 có ít nhất 30% cơ sở giáo dục có đủ điều kiện dạy học bằng tiếng Anh. Bà Lan Anh cho rằng không nên cào bằng tỷ lệ này mà nên chia theo khu vực, giảm ở khu vực khó khăn và có thể tăng ở khu vực thuận lợi để đảm bảo khả thi.
Cần nghiên cứu, tính toán kỹ lưỡng điều kiện đảm bảo tính khả thi để cân nhắc các chỉ tiêu 30% (đến năm 2030) và 100% (đến năm 2035) số cơ sở giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông đủ điều kiện đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học cũng là vấn đề được Ủy ban Văn hóa Xã hội của Quốc hội đặt ra trong báo cáo thẩm tra dự thảo Chương trình mục tiêu quốc gia hiện đại hóa và nâng cao chất lượng giáo dục.
Tiếp thu ý kiến của các đại biểu và cơ quan thẩm tra, Chính phủ đã có những điều chỉnh phù hợp. Về vốn giai đoạn 2026-2030, ngoài số vốn ấn định hơn 174.000 tỷ như dự thảo ban đầu, Nghị quyết bổ sung nội dung: Trong quá trình điều hành Chính phủ tiếp tục rà soát, cân đối, bố trí thêm nguồn lực. Đối với giai đoạn 2031-2035, Nghị quyết bỏ quy định con số cụ thể với hơn 405.000 tỷ, thay bằng quy định: Chính phủ sẽ căn cứ kết quả thực hiện của Chương trình giai đoạn 2026-2030 để trình Quốc hội quyết định nguồn lực. Tổng nguồn lực của dự án vẫn yêu cầu đảm bảo khoảng 580.133 tỷ đồng.
Ban soạn thảo Nghị quyết cũng bỏ quy định chi tiết các dự án thành phần, thay bằng các vấn đề cấp thiết cần tập trung nguồn lực, trong đó đặc biệt là đầu tư cơ sở vật chất cho tất cả các cấp, từ mầm non đến đại học.
Nghị quyết cũng thống nhất cơ chế Thủ tướng Chính phủ giao dự toán ngân sách nhà nước, kế hoạch đầu tư công cho các địa phương theo tổng chương trình. Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định hoặc phân cấp cho hội đồng nhân dân cấp xã quyết định phân bổ chi tiết đến nội dung, hoạt động, lĩnh vực chi, dự án thành phần. Thủ tướng Chính phủ cũng sẽ quy định nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn ngân sách Trung ương và tỷ lệ đối ứng của ngân sách địa phương.
Về việc đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai, tiếp thu ý kiến các đại biểu Quốc hội, Chính phủ cho biết việc phân loại các mô hình “tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai” phù hợp với từng vùng sẽ được nghiên cứu, quy định chi tiết trong các văn bản hướng dẫn, gắn với Đề án Ngoại ngữ Quốc gia và các chuẩn kiểm định chất lượng.
Nâng chất lượng y tế cơ sở để không “vỡ trận”
Góp ý cho dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đột phá cho công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân, đại biểu Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long) nhấn mạnh việc tăng mức hưởng và tiến tới miễn viện phí giai đoạn 2026-2030 là chủ trương nhân văn. Tuy nhiên, nhưng thực tiễn cho thấy còn nhiều điểm nghẽn có thể làm chính sách không phát huy hiệu quả.
Phân tích kỹ hơn, đại biểu cho hay tuyến cơ sở hiện còn rất yếu, 30% trạm y tế không có bác sỹ, 35% trạm y tế xuống cấp, thiếu thuốc, thiếu vật tư, chất lượng dịch vụ chưa tạo được niềm tin nên người dân vẫn vượt tuyến. Nếu mở rộng quyền lợi bảo hiểm y tế trong khi tuyến dưới chưa được củng cố, người dân sẽ tiếp tục đổ lên tuyến trên, làm tăng chi từ quỹ bảo hiểm y tế, tăng quá tải và đi ngược với mục tiêu giảm gánh nặng tài chính cho người dân.
Bên cạnh đó, hệ thống mua sắm, đấu thầu còn bất cập, thiếu thống nhất hướng dẫn, gây đứt gãy nguồn cung cấp, nhiều bệnh viện bị xuất toán vượt quỹ, nợ đọng bảo hiểm y tế lên tới 7.000 tỷ đồng trong giai đoạn 2018-2021.
Từ những bất cập trên, đại biểu Thạch Phước Bình đề nghị bổ sung điều kiện tiên quyết tiền kiểm trước khi mở rộng quyền lợi bảo hiểm y tế. Cụ thể, trước năm 2026 phải hoàn thành chuẩn hóa tối thiểu 70% trạm y tế xã về cơ sở vật chất, trang thiết bị, danh mục thuốc thiết yếu và bảo đảm mỗi trạm y tế có ít nhất 1 bác sỹ.
Bên cạnh đó, cần triển khai gói dịch vụ y tế cơ bản quốc gia, nâng cao chất lượng tuyến y tế cơ sở để người dân khám tại chỗ, giảm vượt tuyến, giảm chi phí bảo hiểm y tế. Đại biểu cũng đề nghị hoàn thiện toàn bộ khung pháp lý về đấu thầu mua sắm trước năm 2026; xây dựng hệ thống giá thuốc, vật tư quốc gia nhằm hạn chế chênh lệch giá, giảm xuất toán, bảo đảm quyền lợi bảo hiểm y tế tăng thêm được thực hiện một cách thực chất.
Cùng góp ý cho dự thảo Nghị quyết, đại biểu Lê Thị Ngọc Linh (đoàn Cà Mau) cho rằng việc khám sức khỏe định kỳ cho số lượng lớn người dân sẽ tạo áp lực rất lớn lên quỹ bảo hiểm y tế, hệ thống y tế cơ sở và nhân lực y tế ở các tuyến. Bà Linh kiến nghị có đánh giá tác động, dự báo chi phí và hướng dẫn phân bổ nguồn lực rõ ràng đồng thời tăng cường ứng dụng công nghệ số và quản lý hồ sơ sức khỏe điện tử để giảm tải cho các cơ sở y tế khi triển khai chính sách này.
Đầu tư đột phá vào y tế cơ sở cũng là kiến nghị của đại biểu Phạm Trọng Nhân (đoàn Thành phố Hồ Chí Minh). “Không có tuyến xã mạnh thì khó đảm bảo sức khỏe cộng đồng và tuyến xã khó mạnh nếu 53.000 nhân viên y tế tuyến xã không được đào tạo liên tục để thích ứng với mô hình bệnh tật mới và áp lực khối lượng công việc sau sáp nhập,” đại biểu Phạm Trọng Nhân nói.
Cùng quan điểm, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh cần nâng cao năng lực trạm y tế xã, phường, cung cấp trang thiết bị chẩn đoán cơ bản như siêu âm, xét nghiệm nhanh và thuốc thiết yếu để người dân tin tưởng khám, chữa bệnh tại trạm y tế, không lên bệnh viện tuyến trên. Bên cạnh đó cần đẩy mạnh y tế dự phòng, bao gồm kiểm soát bệnh không lây nhiễm, tiêm chủng mở rộng, giáo dục lối sống vệ sinh môi trường, nâng cao sức khỏe nhân dân trên tinh thần "phòng bệnh hơn chữa bệnh." “Đây là nguyên tắc cốt lõi để giảm gánh nặng bệnh tật,” Chủ tịch Quốc hội nhận định.
Chủ tịch Quốc hội cũng yêu cầu ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số, đột phá là phát triển nguồn nhân lực y tế bởi con người là yếu tố quyết định chất lượng dịch vụ y tế, bao gồm đào tạo, chuyển giao kỹ thuật, chế độ đãi ngộ, nâng cao y đức, tài chính.
Trình bày báo cáo tóm tắt báo cáo thẩm tra dự thảo Nghị quyết, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cũng cho rằng quy định về khám sức khỏe định kỳ hoặc khám sàng lọc miễn phí ít nhất mỗi năm 1 lần từ năm 2026 cần làm rõ nguyên tắc về cơ chế tài chính, đối tượng áp dụng, lộ trình ưu tiên, thời điểm thực hiện và giao Chính phủ quy định chi tiết.
Với quy định chính sách miễn viện phí, Ủy ban Văn hóa Xã hội đề nghị Chính phủ làm rõ nội dung “miễn viện phí ở mức cơ bản” trong phạm vi quyền lợi bảo hiểm y tế; việc tăng mức hưởng trong phạm vi quyền lợi bảo hiểm y tế.
Xác định rõ lộ trình và đối tượng ưu tiên cũng là kiến nghị của nhiều đại biểu. Đại biểu Lê Thị Ngọc Linh đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu làm rõ nhóm đối tượng được ưu tiên khám miễn phí trước, chẳng hạn như người cao tuổi, người khuyết tật, người nghèo, cận nghèo, trẻ em dưới 16 tuổi; các nhóm lao động nặng nhọc, độc hại hoặc có nguy cơ bệnh nghề nghiệp. Cần xác định lộ trình triển khai thực hiện theo từng giai đoạn, ưu tiên những nhóm có nguy cơ sức khỏe cao hoặc có khả năng tiếp cận dịch vụ y tế thấp. Việc quy định rõ như vậy sẽ giúp các bộ, ngành, đặc biệt là các địa phương chủ động xây dựng kế hoạch, bố trí nguồn lực và tránh tình trạng chậm trễ, lúng túng khi triển khai.
Đại biểu Nguyễn Anh Trí (đoàn Hà Nội) cho rằng miễn viện phí cần có lộ trình hợp lý, đến năm 2030 miễn viện phí toàn dân. “Tôi đề nghị thực hiện miễn phí sớm cho những người đang điều trị các bệnh khó chữa, mãn tính, những bệnh nhân đang chạy thận nhân tạo, những bệnh nhân bị ung thư đang điều trị thuốc nhắm đích rất đắt, rất mong giúp ngay những bệnh nhân đó, không đợi đến năm 2030,” ông nói.
Tiếp thu ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho hay trong quá trình hướng dẫn triển khai Luật Phòng bệnh, từ đối tượng đến lộ trình và việc triển khai cụ thể, Chính phủ sẽ có văn bản hướng dẫn.
Cần cuộc cách mạng về tư duy
Bên cạnh góp ý cho nội dung cụ thể của các dự thảo luật, nghị quyết, các đại biểu cho rằng ở tầm tổng quan, các luật, nghị quyết được Quốc hội thông qua phải thể hiện được cuộc cách mạng trong tư duy, nhận thức về vai trò của giáo dục, y tế đối với sự phát triển chất lượng nhân lực, sự hưng thịnh quốc gia, đúng với tinh thần các Nghị quyết quan trọng của Bộ Chính trị.
Theo các đại biểu, Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phát phát triển giáo dục và đào tạo không chỉ nhất quán quan điểm “giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu” mà còn khẳng định vai trò, sứ mệnh của giáo dục là “quyết định tương lai của đất nước.” Đây là một cuộc cải cách, cuộc cách mạng trong tư duy về giáo dục, là điểm mấu chốt trong đổi mới về nhận thức. Vì vậy, khi thể chế hóa Nghị quyết 71, các luật, nghị quyết phải thể hiện được tinh thần, quan điểm này.
Đại biểu Trần Văn Khải (đoàn Quốc hội tỉnh Ninh Bình) nhấn mạnh: “Giáo dục và khoa học, công nghệ chỉ trở thành động lực then chốt và phát triển đất nước khi rào cản thể chế được tháo gỡ bằng tư duy đột phá và khi luật phản ánh đầy đủ nghị quyết, chúng ta mới biến được định hướng thành hành động hiệu quả, đưa đất nước tiến nhanh, tiến vững chắc trên con đường chuyển đổi số.”
Các đại biểu cũng nhấn mạnh thực trạng quan điểm “giáo dục là quốc sách hàng đầu” được Đảng, Nhà nước khẳng định từ hàng chục năm qua nhưng chưa thực sự thấm nhuần trong tư duy, nhận thức, đặc biệt là của lãnh đạo các địa phương. Điều này thể hiện qua việc chủ trương đầu tư 20% ngân sách cho giáo dục theo quy định của Luật Giáo dục đã không được thực thi, các địa phương chưa năm nào đạt đầu tư cho giáo dục đủ chỉ tiêu này, thậm chí thấp hơn nhiều so với dự toán do trung ương giao. Chỉ tiêu biên chế giáo viên được giao cho các địa phương nhưng thay vì tuyển dụng nhà giáo để đáp ứng yêu cầu dạy và học, các địa phương để dành chỉ tiêu này để trừ dần vào tỷ lệ tinh giản biên chế hàng năm.
“Khi chính sách đủ mạnh, đủ linh hoạt và đủ tầm nhìn, giáo dục sẽ trở thành động lực cốt lõi cho sự phát triển bền vững, đóng góp trực tiếp vào mục tiêu xây dựng một Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc,” đại biểu Nguyễn Thị Huế (đoàn Thái Nguyên) nói.
Cần thay đổi về tư duy, nhận thức cũng là kiến nghị của đại biểu Phạm Trọng Nhân (Đoàn đại biểu Thành phố Hồ Chí Minh) trong lĩnh vực y tế. “Điều Nhân dân mong đợi ở một Chương trình mục tiêu quốc gia không chỉ là một chương trình mới mà là một tư duy đúng hơn về sức khỏe, tư duy giúp người Việt không chỉ sống thọ mà sống thọ khỏe mạnh, có chất lượng và có ích. Muốn vậy phải nhìn thẳng vào một thực trạng hôm nay và tự hỏi liệu chúng ta đang phòng ngừa bệnh tật đúng hướng hay vẫn để hệ thống y tế chạy theo chữa bệnh, trong khi nguy cơ ngoài xã hội vẫn tiếp tục tạo bệnh mỗi ngày.”
Vị đại biểu này kiến nghị chương trình phải được thiết kế theo hướng chặn đúng, chỉ đúng và đánh thẳng vào gốc rễ của nguy cơ, trước hết phải đặt phòng bệnh làm trục xương sống của an ninh sức khỏe quốc gia. Ông cho rằng việc nếu tiếp tục đầu tư mở rộng bệnh viện nhưng không kiểm soát nguyên nhân gây bệnh, người dân sẽ sống lâu nhưng sống bệnh, còn ngân sách và bảo hiểm y tế sẽ luôn chịu áp lực tăng chi. Vì vậy, mọi chỉ tiêu dự án và kinh phí của chương trình phải quy chiếu về mục tiêu giảm bệnh không lây nhiễm trong bối cảnh già hóa dân số.
“Một quốc gia văn minh không chỉ đo sức mạnh bằng GDP mà bằng tuổi thọ khỏe mạnh và chất lượng sống của từng người dân. Chương trình mục tiêu quốc gia lần này chỉ thật sự có ý nghĩa nếu chúng ta chuyển từ tư duy chữa bệnh sang tư duy phòng bệnh, từ chi tiêu y tế sang đầu tư cho sức khỏe từ gốc, từ việc quy trách nhiệm cá nhân sang trách nhiệm hệ thống trong bảo vệ người dân khỏi rủi ro môi trường và lối sống. Nếu làm được, tuổi thọ khỏe mạnh của người Việt mới tăng thực chất, bệnh viện sẽ giảm tải, ngân sách y tế được cân bằng, bền vững và người cao tuổi sẽ sống vui, sống khỏe, sống có ích. Mỗi đồng đầu tư cho chương trình hôm nay sẽ trở thành đồng vốn sinh lời lớn nhất cho người dân và cho tương lai của quốc gia,” đại biểu Phạm Trọng Nhân thẳng thắn nói.
Theo Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh, đây là các dự thảo luật, nghị quyết được cử tri đặc biệt quan tâm, là vấn đề quan trọng của đất nước. Vì vậy, cần được xem xét, thảo luận kỹ lưỡng, đánh giá đa chiều trên tinh thần cởi mở và cầu thị.
“Những ý kiến tâm huyết, sâu sắc của các đại biểu Quốc hội là cơ sở quan trọng để các cơ quan soạn thảo hoàn thiện các dự án luật và dự thảo nghị quyết bảo đảm cả về nội dung, chính sách và kỹ thuật lập pháp, tăng cường tính đồng bộ trong hệ thống pháp luật và nâng cao khả năng thực thi sau khi được Quốc hội xem xét, thông qua,” Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh nói./.
Mời độc giả đón đọc toàn bộ loạt bài:
Nâng chất lượng nhân lực Việt: Điều kiện tiên quyết để đất nước vươn mình
Trong suốt chiều dài lịch sử, Đảng, Nhà nước luôn chú trọng tới việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao để đưa đất nước vững bước trong kỷ nguyên mới.
Nghị trường liên tục “cháy giờ” vì mục tiêu Việt Nam khỏe mạnh, hùng cường
Các dự thảo luật, nghị quyết liên quan đến giáo dục và y tế đã nhận được sự quan tâm lớn của các đại biểu với hàng trăm ý kiến thảo luận, tranh luận khiến các phiên thảo luận.
