Giữa những dãy núi đá vôi trùng điệp của xã Pà Cò, tỉnh Phú Thọ, đồng bào Mông nơi đây đang từng ngày gìn giữ những cánh rừng nguyên sinh như "lá phổi xanh" của bản.
Giữ rừng không chỉ bảo vệ môi trường, giữ nguồn nước, đất đai, mà còn mở ra hướng phát triển du lịch cộng đồng, tạo sinh kế bền vững cho người dân.
Giữ rừng từ ý thức cộng đồng
Xã Pà Cò có khí hậu mát mẻ, diện tích rừng nguyên sinh lớn với thảm thực vật phong phú. Trước kia, tình trạng chặt gỗ, mở nương từng khiến rừng bị thu hẹp.
Nhờ chính sách giao khoán rừng, sự đồng thuận của cộng đồng cùng hoạt động tuyên truyền bảo vệ, rừng nơi đây dần được hồi sinh.
Gia đình ông Khà A Lứ là một trong những hộ đầu tiên được Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên xã Hang Kia - Pà Cò giao quản lý hàng trăm ha rừng. Ông coi rừng như tài sản quý, đi từng nhà vận động, giải thích để người dân không khai thác bừa bãi.
Từ sự bền bỉ đó, nhận thức cộng đồng dần thay đổi, người dân cùng tham gia giữ rừng.
Khi tìm hướng phát triển kinh tế, vợ chồng ông Lứ được gợi ý làm du lịch trải nghiệm. Những cánh rừng nguyên sinh, cây cổ thụ, phong lan, đỗ quyên, thông Pà Cò… trở thành tài nguyên du lịch hấp dẫn, thu hút khách trekking, chụp ảnh, khám phá thiên nhiên.
Gia đình ông mở đường mòn, dựng lán nghỉ, tổ chức tour dẫn khách, vừa bảo vệ rừng vừa có thêm thu nhập.
Ông Khà A Lứ chia sẻ: "Muốn có du lịch thì phải giữ rừng cho xanh. Khách thích khí hậu mát, cảnh rừng tự nhiên. Dân và kiểm lâm phải cùng bảo vệ thì rừng mới còn lâu dài."
Sự thay đổi trong nhận thức không chỉ ở gia đình ông Lứ mà lan tỏa ra cả bản. Ông Hàng A Páo, người uy tín trong cộng đồng cho biết, trước đây, nhiều khoảnh rừng trên đỉnh Pà Cò thường bị xâm hại, nay được quản lý chặt chẽ. Tổ kiểm lâm cùng người dân tuần tra thường xuyên. Hộ được giao rừng tự giám sát lẫn nhau; điểm nào nguy cơ cao được vận động tuyên truyền ngay.
"Nói điều đúng thì mình phải nghe. Con cháu phá rừng phải nhắc. Giữ rừng hôm nay để đời sau còn rừng", ông Páo nói.
Khu Bảo tồn thiên nhiên Hang Kia - Pà Cò, tỉnh Phú Thọ hiện quản lý hơn 5.300 ha rừng; trong đó, ghi nhận 283 loài động vật có xương sống, 963 loài thực vật bậc cao, với 313 loài quý hiếm (60 loài ghi trong Sách đỏ Việt Nam, 243 loài trong Danh lục đỏ IUCN).
Hệ sinh thái đa dạng, cảnh quan hoang sơ, khí hậu mát lạnh quanh năm là lợi thế để phát triển du lịch sinh thái, nghiên cứu khoa học.
Hướng tới sinh kế lâu dài
Phó trưởng Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Hang Kia- Pà Cò Sùng A Vàng cho biết: Công tác bảo vệ rừng được cải thiện rõ rệt. Cán bộ phối hợp các tổ chức trồng dặm cây bản địa trên diện tích trống, tuyên truyền nâng cao trách nhiệm cộng đồng.
"Người dân hiểu muốn có du lịch thì rừng phải xanh, môi trường phải sạch, an ninh đảm bảo. Nhờ vậy, việc xâm hại rừng giảm nhiều so với trước," ông Vàng khẳng định.
Những năm gần đây, du lịch đến xã Pà Cò bắt đầu sôi động hơn. Du khách, nhiếp ảnh gia, nhóm trekking tìm đến trải nghiệm leo núi, khám phá rừng, nghe người Mông kể chuyện rừng, thưởng thức món ăn truyền thống.
Homestay, dịch vụ trải nghiệm văn hóa được mở rộng. Khách quốc tế thích thú khi được ngủ nhà gỗ, ăn cơm lam, uống rượu ngô, nghe tiếng khèn trong đêm lửa trại.
Bí thư Đảng ủy xã Pà Cò Sùng A Chênh cho biết: Mỗi tháng, điểm du lịch sinh thái của gia đình anh Khà A Lứ đón hàng trăm lượt khách. Người dân địa phương cũng đến tham quan để học hỏi mô hình làm du lịch dựa vào rừng.
Nhiều hộ bắt đầu triển khai homestay, làm sản phẩm thổ cẩm, bán đặc sản vùng cao.Chính quyền xã Pà Cò đã và đang định hướng phát triển du lịch sinh thái gắn với bảo tồn rừng và văn hóa Mông.
Các tuyến trekking được khảo sát, đặt biển chỉ dẫn; bãi rác tập trung được bố trí để giữ môi trường sạch. Người dân giảm đốt nương, chuyển sang trồng cây dược liệu, hoa đào, mận tạo cảnh quan phục vụ du lịch.
Cùng với đó, các tour trải nghiệm văn hóa như dệt lanh, học thổi khèn, nấu món truyền thống được mở rộng. Việc đưa văn hóa bản địa vào du lịch giúp giữ gìn nét sống cổ truyền và tạo thu nhập bền vững.
Theo ông Sùng A Chênh, xã Pà Cò đang hướng đến mô hình du lịch xanh - du lịch có trách nhiệm, trong đó, rừng là trung tâm bảo tồn và cũng là nguồn lực phát triển. Người dân hiểu rằng, rừng xanh là nguồn sống hôm nay và tương lai của con cháu mai sau.
Những cánh rừng được giữ bằng tâm thức cộng đồng, bằng trách nhiệm và niềm tin vào sự phát triển lâu dài.
Từ nhận thức đến hành động cụ thể đó, người Mông xã Pà Cò đang chứng minh việc giữ rừng là giữ sinh kế và là con đường phát triển du lịch cộng đồng bền vững./.
Xã Kim Anh - định vị thương hiệu 'thủ phủ' du lịch sinh thái mới của Hà Nội
Theo các chuyên gia du lịch, điểm mạnh lớn nhất của Kim Anh nằm ở hệ sinh thái rừng-hồ-núi đặc biệt phong phú, gần Hà Nội, thuận lợi cho tour 1 ngày, 2 ngày 1 đêm hoặc du lịch cuối tuần.
