Một đất nước có nhiều làng nghề truyền thống, nhiều loại hình sản xuất thủ công như gốm sứ, dệt may, mây tre đan, chế tác gỗ, kim hoàn... như Việt Nam đã không chỉ trở thành nơi lưu giữ kho tàng kỹ năng thủ công, tri thức bản địa và nếp sống cộng đồng, mà những giá trị đó chính là tài nguyên du lịch mang giá trị nhận diện sâu sắc cho văn hóa dân tộc.
Nhờ đa dạng làng nghề, điểm đến Việt Nam có thêm nhiều trải nghiệm cho khách du lịch trong và ngoài nước. Tuy nhiên, để du lịch làng nghề có thể thực sự phát triển và bền vững trong bối cảnh hiện nay, chúng ta cần sáng tạo sản phẩm trúng thị hiếu, thích ứng nhanh nhạy với chuyển đổi số…
Những "lỗ hổng" đầy thách thức
Phó Cục trưởng Cục Du lịch Quốc gia, ông Hà Văn Siêu nhận định xu hướng tiêu dùng du lịch hiện đang dịch chuyển mạnh mẽ từ “tham quan - mua sắm” sang “đa dạng trải nghiệm - sáng tạo - hướng tới các giá trị bản địa.”
“Du khách không chỉ muốn tìm hiểu mà còn trực tiếp tham gia vào quá trình sáng tạo với các xu hướng tiêu dùng ‘xanh’, ứng dụng công nghệ số trong tiêu dùng… Đây chính là cơ hội nhưng cũng là thách thức để du lịch làng nghề Việt Nam chuyển mình từ mô hình truyền thống sang du lịch sáng tạo, du lịch xanh, bắt nhịp với các xu hướng toàn cầu như phát triển bền vững (SDGs), kinh tế tuần hoàn và du lịch Net Zero,” ông Hà Văn Siêu chia sẻ.
Năm 2025, toàn ngành du lịch Việt chứng kiến sự phục hồi và tăng trưởng ấn tượng với hơn 100 triệu lượt khách nội địa, và hơn 20 triệu lượt khách quốc tế. Trong đó, tính đến hết tháng 11/2025, du lịch Việt Nam đã đón 19,2 triệu lượt khách quốc tế, cao nhất từ trước đến nay.
Quy mô thị trường ngày càng lớn với nhu cầu đa dạng, đòi hỏi những sản phẩm, dịch vụ có chất lượng và tính chuyên biệt hóa cao, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đổi mới, sáng tạo sản phẩm du lịch làng nghề, thay đổi cách thức tiếp cận thị trường du lịch, thích ứng với chuyển đổi số, nâng cao chất lượng trải nghiệm du lịch nhưng vẫn giữ được bản sắc văn hóa, phát triển sinh kế bền vững cho cộng đồng địa phương.
Theo thống kê, cả nước có 5.400 làng nghề và làng có nghề; gần 2.000 làng nghề, làng nghề truyền thống đã được công nhận. Hàng trăm điểm làng nghề trên cả nước hiện thường xuyên đón khách, trở thành sản phẩm không thể thiếu trong nhiều tour của các hãng lữ hành. Các nhóm nghề thủ công, mỹ nghệ; dệt may, thêu; nông nghiệp; ẩm thực… đang đóng góp tích cực vào bức tranh phong phú của sản phẩm du lịch nước nhà.
Mặc dù giàu tiềm năng phát triển với số lượng làng nghề phong phú, độc đáo trải dài khắp cả nước, nhưng để phát triển du lịch làng nghề đúng nghĩa, các chuyên gia cho rằng “lỗ hổng” vẫn còn đó: chưa hình thành được các sản phẩm du lịch làng nghề có tính đặc trưng cao, nổi trội, có thương hiệu cạnh tranh tầm quốc gia; thiếu tính sáng tạo sản phẩm và cách tiếp cận thị trường du lịch; chưa thích ứng với chuyển đổi số cũng như gia tăng dịch vụ trải nghiệm và tính chuyên nghiệp… Điểm yếu này khiến khách không mặn mà ở lâu và mức chi tiêu còn thấp khi đến các làng nghề.
Giải pháp cho du lịch làng nghề bền vững
Bàn về giải pháp cho những “điểm nghẽn” để phát triển du lịch làng nghề, Phó Trưởng phòng Phòng Lữ hành (Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam), ông Hoàng Hoa Quân cho rằng công tác quy hoạch, đầu tư hạ tầng, cơ sở vật chất cho các làng nghề gắn với phát triển du lịch cần được tích hợp đồng bộ; xây dựng thương hiệu làng nghề theo đặc trưng sản xuất, văn hóa, sinh thái của từng làng nghề; đổi mới cách tiếp cận sản phẩm du lịch làng nghề theo hướng xây dựng chuỗi giá trị trải nghiệm - văn hóa - sáng tạo - du lịch…
Đặc biệt, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trong quảng bá; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và năng lực cộng đồng phục vụ phát triển du lịch làng nghề; tiếp tục hoàn thiện, bổ sung và ban hành cơ chế, chính sách phát triển du lịch nông thôn nói chung và du lịch làng nghề nói riêng…
Các chuyên gia cho rằng để hấp dẫn du khách, mỗi sản phẩm làng nghề cần được kể bằng một câu chuyện riêng, thổi hồn nét văn hóa đặc trưng của từng vùng mới khiến du khách không thể đứng nhìn mà thôi thúc mong muốn trải nghiệm ngay, và sau đó là chi tiền mua sản phẩm mang về làm quà.
Trải nghiệm du khách cần đổi mới theo hướng nhập vai, đa giác quan, giúp họ trực tiếp tham gia vào từng công đoạn thủ công như làm gốm, làm bánh dân gian, chăm sóc hoa kiểng, trồng trọt hay thu hoạch nông sản…
Từ góc nhìn doanh nghiệp, theo đại diện công ty du lịch Vietravel, đổi mới du lịch làng nghề hãy bắt đầu từ việc tổ chức lại không gian và thiết kế tour theo mô hình liên kết vùng “đô thị trung tâm - nông nghiệp - làng nghề - sinh thái,” tạo hành trình liền mạch và phát huy thế mạnh từng địa phương.
Chẳng hạn như, Thành phố Hồ Chí Minh giữ vai trò trung tâm phân phối khách; Tây Ninh phát triển du lịch nông nghiệp - tâm linh; Vĩnh Long và Đồng Tháp đẩy mạnh miệt vườn, bánh dân gian, hoa kiểng; còn Cần Thơ trở thành điểm kết nối trải nghiệm và phát triển du lịch MICE. Cơ sở dữ liệu làng nghề cũng cần số hóa; xây dựng bản đồ số, nền tảng đặt tour, mua sản phẩm hậu tour và QR truy xuất nguồn gốc, kết hợp quảng bá qua mạng xã hội, livestream và sản phẩm OCOP...
Đại diện Vietravel nhấn mạnh cần đưa trải nghiệm du khách trở thành trung tâm, tạo sản phẩm sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh của du lịch làng nghề Việt Nam./.
Chiến lược Phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030 đã đề ra mục tiêu phấn đấu đến năm 2030, du lịch thật sự là ngành kinh tế mũi nhọn và phát triển bền vững, đưa Việt Nam thuộc nhóm 30 quốc gia có năng lực cạnh tranh du lịch hàng đầu thế giới, đáp ứng đầy đủ yêu cầu và mục tiêu phát triển bền vững.
Trong đó, Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững đến năm 2030, tầm nhìn 2045 đã xác định định hướng đa dạng hóa chương trình xây dựng nông thôn mới phù hợp với lợi thế vùng miền, hoàn cảnh, cơ hội phát triển của địa phương. Một trong những định hướng quan trọng đó là “phát triển sản phẩm đặc sản địa phương, làng nghề, phát triển kinh tế dịch vụ, du lịch nông thôn trên cơ sở bảo tồn và phát huy văn hóa địa phương.”
