Những ngày gần đây, vấn đề tiêm chủng vắc xin đang trở thànhđề tài “nóng”, thu hút được sự quan tâm của rất nhiều người dân, nhất là sau sựviệc bốn trẻ sơ sinh tử vong sau khi tiêm vắc xin. Phó giáo sư Đỗ Sỹ Hiển - Giám đốc trung tâm nghiên cứu và tư vấn về sức khỏecộng đồng khẳng định việc sử dụng vắcxin tại Việt Nam bên cạnh những thành tựuđã đạt được thì hiện nay vẫn còn nhiều thách thức, chẳng hạn như việc sử dụng vắcxin thế hệ cũ phần nào ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ. [Thêm 1 trẻ tử vong sau khi tiêm vắcxin viêm gan B] Cân nhắc khi sử dụng vắcxin Trước những vấn đề “nóng” liên quan đến tiêm vắcxin cho trẻ đang thu hút sự chú ý của dư luận, ngày24/7, Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật thành phố Hà Nội đã phối hợp với SởY tế Hà Nội và Hội Y học Hà Nội tổ chức Hội thảo “Sử dụng vắcxin chất lượng, antoàn và hiệu quả.” Hội thảo với sự tham gia của hơn 100 nhà khoa học đến từ các viện nghiên cứu,các cơ sở sản xuất, kiểm định vắcxin, các bệnh viện và cán bộ quản lý ở Trungương và Hà Nội đã bàn thảo những vấn đề liên quan đến vắcxin và những giải phápnhằm nâng cao chất lượng. Phát biểu tại hội thảo, giáo sư Vũ Hoan - Chủ tịch Liên hiệp các Hội khoa học vàkỹ thuật Hà Nội nhấn mạnh, ở Việt Nam trong gần 3 thập kỷ qua, việc sử dụngrộng rãi vắcxin trong việc tiêm chủng mở rộng, chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhândân, đặc biệt là trẻ em đã thu được những thành quả to lớn. Ông Hoan dẫn chứng, Việt Nam đã thanh toán được bệnh bại liệt vào năm 2000,loại trừ được bệnh uốn ván sơ sinh vào năm 2005, tỷ lệ mắc và chết do các bệnhcó vắcxin bảo vệ giảm hàng trăm lần so với trước đó. Tuy nhiên, ông Hoan cũng cho rằng, trong thời gian gần đây, có một số trường hợpphản ứng nặng sau khi sử dụng vắcxin, cũng như một số sai sót trong dịch vụ tiêmchủng đã gây bức xúc cho các bậc phụ huynh khi đưa con đi tiêm chủng. Đồng quan điểm với ông Hoan, ông Hiển cũng bày tỏ: “Tỷ lệ phản ứng, đặc biệt làcác trường hợp phản ứng nặng và tử vong sau tiêm vắcxin trong thời gian vừa quađã gây nhiều bức xúc trong xã hội. Các kết quả điều tra của các cơ quan chứcnăng đều chỉ ra rằng chưa có dấu hiệu liên quan tới chất lượng vắcxin. Tuy nhiêncũng cần phải nhìn nhận thực tế rằng vắcxin cũng đã gây ra nhiều trường hợp phảnứng nặng, sốc phản vệ và chỉ được cứu sống nhờ can thiệp hiệu quả, kịp thời. Đó lànhững tín hiệu để chúng ta cân nhắc và thận trọng hơn về an toàn tiêm chủng.” Theo ông Hiển, vắcxin cũng như các thuốc dùng trong điều trị đều có thể gây ranhững phản ứng không mong muốn khi sử dụng. Đây là điều không thể tránh khỏi.Tuy nhiên, tần xuất các ca phản ứng nặng sau tiêm đã là nguyên nhân để vắcxin 5trong 1 Quinvaxem phải bị tạm dừng một thời gian. Việc quyết định tạm ngừng sửdụng Quinvaxem của ngành y tế là một quyết định đúng đắn và đầy trách nhiệmnhưng việc sử dụng lại cũng mang nhiều thách thức trong tổ chức thực hiện.
Nhiều trẻ nhỏ đã phản ứng nặng sau khi tiêm vắcxin 5trong 1 Quinvaxem. (Ảnh: PV/Vietnam+)
Sử dụng vắcxin thế hệ cũ: Khó tránh phản ứng nặng Là một chuyên gia đã có rất nhiều năm làm trong Chương trình tiêm chủng mở rộngquốc gia, ông Hiển phân tích, mặc dù thành quả của việc sử dụng vắcxin trongbảo vệ sức khỏe cộng đồng hết sức to lớn trên phạm vi toàn cầu cũng như tại ViệtNam, song chúng ta cũng đang đứng trước nhiều thách thức to lớn nhằm tăng cườngchất lượng, tính an toàn hiệu quả của việc sử dụng vắcxin. Ông Hiển dẫn chứng, hiện trên thế giới đã có 26 bệnh có vắcxin bảo vệ, nhưng dokhả năng tài chính hạn chế, nên trẻ em Việt Nam mới chỉ được sử dụng vắcxinphòng 9 bệnh là: bạch hầu, ho gà, uốn ván, sởi, bại liệt, lao, viêm gan B, viêmnão Nhật Bản, viêm đường hô hấp do vi khuẩn Hib. Nhiều bệnh truyền nhiễm phổbiến và nguy hiểm mà Việt Nam chưa hoặc đang trong quá trình sản xuất chưa đượcdùng cho trẻ em như bệnh viêm ruột, dạ dáy cấp do Rota virus, phế cầu, Rubella,quai bị... Đề cập đến khó khăn về vấn đề chất lượng của vắc xin, ông Hoàng Thế Hùng - Phótrưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm và vắcxin (Trung tâm Y tế dự phòng HàNội) cho hay, hiện trong chương trình tiêm chủng mở rộng đang sử dụng vắcxin hogà toàn tế bào, do vậy việc sau tiêm có nhiều trường hợp phản ứng như sốt, đau,đỏ đến các phản ứng nặng hơn hoặc toàn thân là khó tránh khỏi. Đồng quan điểm với ông Hùng, ông Hiển phân tích, hiện nay Việt Nam vẫn sử dụngmột số vắcxin thuộc thế hệ cũ như vắcxin ho gà toàn tế bào, vắcxin viêm nãoNhật Bản sản xuất từ não chuột đã được Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo không sửdụng. Việc sử dụng vắcxin thuộc thế hệ cũ phần nào ảnh hưởng tới chất lượng dịchvụ và tỷ lệ các phản ứng sau tiêm chủng. Ông Hiển giải thích: "Vắcxin ho gà toàn tế bào chứa 3.000kháng nguyên. Chúng ta thử tưởng tượng, cơ thể của trẻ phải phản ứng lại với3.000 cái kháng nguyên đó. Những phản ứng của cơ thể trẻ như sốt, đau phải rấtcao. Nhưng nếu dùng văcxin ho gà vô bào chỉ có từ 3-5 kháng nguyên thì sức phảnứng của trẻ giảm đi rất nhiều và an toàn rất nhiều." Phân tích về vấn đề chất lượng của vắcxin, ông Hiển cho hay, trong thực tế việcsử dụng vắcxin thế hệ mới có yếu tố ho gà vô bào tại các điểm tiêm dịch vụ cótrả tiền, tỷ lệ trẻ có phản ứng sốt, đau và các phản ứng nặng hơn rất thấp. Haynhư về vắcxin Quinvaxem cung cấp miễn phí cho Việt Nam trong chương trình tiêmchủng mở rộng, ở nước sản xuất họ chỉ sử dụng vắcxin thế hệ mới vì an toàn hơn.Và đây là một thiệt thòi và là thách thức lớn của công tác sử dụng vắcxin trongphòng bệnh. Bên cạnh đó, một khó khăn nữa theo ông Hiển là sự đầu tư cho công tác tiêm chủngmở rộng ở Việt Nam vẫn ở mức quá thấp và chưa tương xứng với nhu cầu và hiệu quảcủa vắcxin mang lại. “Theo báo cáo của UNICEF và WHO năm 2012 thì ở Việt Nam ngân sách nhà nước chiđể mua vắcxin chỉ đạt khoảng 30%, số còn lại là viện trợ. Đó là mới chỉ tính 9 vắcxin đang triển khai trong chương trình tiêm chủng mở rộng,” ông Hiển nhấn mạnh. Bên cạnh đó, nguồn nhân lực thực hiện công tác tiêm chủng cũng là một vấn đề khókhăn được đưa ra bàn tại hội thảo. Theo thông tin từ Trung tâm nghiên cứu và tưvấn về sức khỏe cộng đồng, Việt Nam có ưu thế như hiện có hệ thống y tế dự phòngmạnh và phủ ở mọi tuyến trong cả nước, lực lượng cán bộ làm tiêm chủng có nănglực và nhiều kinh nghiệm và đều được cấp chứng chỉ sau khi được đào tạo. Tuy nhiên, theo ông Hiển, lực lượng này vẫn còn nhiều điều phải bàn khi thiếuchế độ đãi ngộ, áp lực công việc và đặc biệt họ luôn phải đối mặt với tráchnhiệm nặng nề khi xảy ra các phản ứng không mong muốn sau tiêm chủng hoặc saisót trong thực hành dù nhỏ, nên nhiều cán bộ đã chuyển nghề hoặc không còn antâm với công việc. Tại hội thảo, nhiều ý kiến cho rằng để nâng cao chất lượng trong sử dụng vắcxinthì trước năm 2020 cần tăng sự đầu tư về tài chính gấp hai, ba lần hiện tại chochương trình tiêm chủng mở rộng và tăng năng lực sản xuất cho các cơ sở sản xuấtvắc xin trong nước. Theo Giám đốc trung tâm nghiên cứu và tư vấn về sức khỏecộng đồng, việc đầu tư trên giúp giải quyết các thách thức cơ bản nhưtăng số loại vắcxin dùng cho trẻ em, thực hiện việc tiêm nhắc lại vắcxin cầnthiết, thay thế vắcxin ho gà toàn tế bào bằng vắcxin ho gà vô bào, thay thế vắc xin viêm não Nhật Bản sản xuất từ não chuột sang sản phẩm sản xuất từ tế bào vero hay tái tổ hợp hay việc triển khaithêm vắcxin mới trong tiêm chủng mở rộng, nâng cao năng lực cho cơquan kiểm định và hệ thống kiểm định vắcxin... Ông Hiển đề xuất việc xã hội hóa công tác tiêm chủng như một giải pháp quantrọng. Bởi do nguồn lực có hạn, do vậy cần coi tiêm chủng dịch vụ có trả tiền làhình thức xã hội hóa tiêm chủng thích hợp và cần thiết để trẻ em được tiêm nhiềuvắc xin hơn và vắcxin đến được nhiều người hơn. “Đặc biệt, ngành y tế cần có sự kết nối giữa tiêm chủng mở rộng và tiêm chủngdịch vụ để kiểm soát được chất lượng, an toàn của dịch vụ và tình hình tiêmchủng trong cộng đồng. Việc xã hội hóa thành công của việc tiêm vắcxin dại từnhiều năm nay là một ví dụ thành công về xã hội hóa,” ông Hiển phân tích./.
Thùy Giang (Vietnam+)
