Ngày 11/12, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội đã chính thức thông qua nghị quyết về Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035.
Để hiểu rõ hơn về Chương trình, phóng viên VietnamPlus đã có cuộc trao đổi với Phó giáo sư Phan Lê Thu Hằng - Thư ký Ban Chỉ đạo, Phó Trưởng ban Thường trực Ban soạn thảo, Tổ trưởng Tổ biên tập xây dựng Chương trình Mục tiêu Quốc gia, Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính (Bộ Y tế) để thông tin rõ hơn về những điểm nhấn của Chương trình.
Ưu tiên chăm sóc xã hội cho người yếu thế
- Phó giáo sư có thể phân tích những điểm đáng chú ý của Chương trình Quốc gia Chăm sóc sức khỏe-Dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 so với Chương trình Mục tiêu Quốc gia Y tế-Dân số giai đoạn 2016-2020?
Phó giáo sư Phan Lê Thu Hằng: Nhằm đáp ứng hiệu quả với những thay đổi ngày càng nhanh và ngày càng phức tạp liên quan tới công tác chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển trong tình hình mới, Chương trình Mục tiêu Quốc gia Chăm sóc sức khỏe, Dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 được xây dựng với nhiều điểm mới, được đánh giá có sự khác biệt khá lớn so với Chương trình Mục tiêu Quốc gia Y tế - Dân số giai đoạn 2016-2020.
Chương trình lần này có nội hàm rộng hơn. Ưu tiên trước đây thường tập trung vào việc giải quyết một số vấn đề sức khỏe ưu tiên như: phòng, chống dịch bệnh; giảm tỷ lệ mắc, tỷ lệ tử vong một số bệnh truyền nhiễm nguy hiểm; khống chế tốc độ gia tăng các bệnh không lây nhiễm phổ biến… bằng các can thiệp y tế đơn thuần (chủ yếu là khám chữa bệnh và dự phòng) thì nay đã được mở rộng, hướng tới việc nâng cao sức khỏe thể chất, tinh thần, tầm vóc, tuổi thọ và chất lượng cuộc sống của nhân dân thông qua các can thiệp tích hợp (dự phòng, khám chữa bệnh, quản lý, nâng cao sức khỏe, trợ giúp xã hội, hỗ trợ cộng đồng…).
Đặc biệt, ưu tiên đối với công tác dân số-phát triển được mở rộng so với trước đây, trong đó chú trọng tới việc nâng cao chất lượng dân số, thích ứng với xu hướng già hóa dân số và dân số già. Ngoài ra, nâng cao chất lượng chăm sóc xã hội cho người yếu thế lần đầu tiên được coi là ưu tiên (và được xây dựng thành một Dự án thành phần) của một Chương trình Mục tiêu Quốc gia trong lĩnh vực y tế.
Về tư duy và phương pháp tiếp cận: Chương trình Mục tiêu Quốc gia Chăm sóc sức khỏe, Dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 cho thấy rõ sự chuyển đổi mạnh mẽ từ tư duy tập trung khám bệnh, chữa bệnh sang chủ động phòng bệnh, chú trọng bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe toàn diện, liên tục theo vòng đời. Bên cạnh đó, phương pháp tiếp cận theo can thiệp dọc (với đặc trưng là tập hợp các can thiệp riêng lẻ hướng tới từng vấn đề sức khỏe) được thay bằng phương pháp tiếp cận chú trọng các thành tố cốt lõi của hệ thống y tế (như y tế cơ sở, y tế dự phòng) nhằm nâng cao năng lực tổng thể.
Chương trình lần này có thời gian thực hiện dài hơn, lên tới 10 năm, phản ánh cam kết đầu tư dài hạn hơn để đáp ứng hiệu quả những yêu cầu về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển trong tình hình mới.
Về cấu trúc chương trình: Chương trình lần này phạm vi rộng hơn nhiều và cấu trúc tối ưu hơn, nhờ sự tích hợp. Cụ thể, Chương trình Quốc gia Chăm sóc sức khỏe, Dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 chỉ bao gồm 5 Dự án thành phần so với 8 Dự án thành phần của Chương trình Mục tiêu Quốc gia Y tế - Dân số giai đoạn 2016-2020.
Tổng nguồn vốn thực hiện chương trình lần này lớn hơn nhiều. Tổng vốn thực hiện trong 5 năm đầu (giai đoạn 2026-2030) là 88.635 tỷ đồng, cao hơn 4,5 lần tổng vốn thực hiện của Chương trình Mục tiêu Quốc gia Y tế-Dân số giai đoạn 2016-2020.
Chương trình lần này có thời gian thực hiện dài hơn, lên tới 10 năm, phản ánh cam kết đầu tư dài hạn hơn để đáp ứng hiệu quả những yêu cầu về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển trong tình hình mới.
Về mô thức quản trị chương trình: Nguyên tắc phân cấp, phân quyền, nâng cao tính chủ động, linh hoạt của các địa phương được đặc biệt chú trọng trong Chương trình Mục tiêu Quốc gia Chăm sóc sức khỏe, Dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035.
Theo đó, Quốc hội quyết định tổng mức dự toán cho chương trình, Thủ tướng Chính phủ giao dự toán cho các Bộ, cơ quan trung ương và địa phương theo tổng vốn chương trình, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định hoặc phân cấp cho Hội đồng nhân dân cấp xã quyết định phân bổ chi tiết, điều chỉnh kinh phí các nội dung hoạt động của chương trình trong tổng mức được giao.
Bám sát những định hướng của Nghị quyết số 72 NQ/TW
-Gần đây, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 72 NQ/TW về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, trong đó xác định những định hướng ưu tiên mang tính chiến lược cực kỳ quan trọng cho công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới. Chương trình Mục tiêu Quốc gia Y tế - Dân số giai đoạn 2016-2020 đã thể hiện những định hướng này như thế nào?
Phó giáo sư Phan Lê Thu Hằng: Chương trình Mục tiêu Quốc gia Chăm sóc sức khỏe, Dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 đã bám sát những định hướng ưu tiên có tính chất chiến lược đối với công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới đã xác định tại Nghị quyết số 72 NQ/TW.
Ưu tiên hướng tới việc nâng cao sức khỏe thể chất, tinh thần, tầm vóc, tuổi thọ và chất lượng cuộc sống của nhân dân thông qua các can thiệp tích hợp như dự phòng, khám chữa bệnh, quản lý, nâng cao sức khỏe, trợ giúp xã hội, hỗ trợ cộng đồng…
Đó là việc ưu tiên hướng tới việc nâng cao sức khỏe thể chất, tinh thần, tầm vóc, tuổi thọ và chất lượng cuộc sống của nhân dân thông qua các can thiệp tích hợp (dự phòng, khám chữa bệnh, quản lý, nâng cao sức khỏe, trợ giúp xã hội, hỗ trợ cộng đồng…). Trong phạm vi Chương trình đã phản ánh rõ những quan điểm đã xác định trong Nghị quyết số 72 NQ/TW về vai trò của sức khỏe và vị trí của người dân trong việc xây dựng, thực hiện các chính sách tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân.
Thiết kế của Chương trình chú trọng nâng cấp, đổi mới 2 thành tố tối quan trọng của hệ thống y tế quốc gia (y tế cơ sở và y tế dự phòng) đã phản ánh rõ quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết 72 NQ/TW yêu cầu chuyển mạnh từ tư duy tập trung khám bệnh, chữa bệnh sang chủ động phòng bệnh, chú trọng bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe toàn diện, liên tục theo vòng đời.
Chương trình xác định đúng vị thế, vai trò của y tế dự phòng, y tế cơ sở, y học cổ truyền; tập trung xây dựng, hoàn thiện, nâng cao năng lực y tế dự phòng, hệ thống y tế cơ sở bảo đảm phòng bệnh từ sớm, từ xa, từ cơ sở, sẵn sàng ứng phó với các tình huống khẩn cấp về y tế công cộng; ưu tiên xây dựng, đầu tư đồng bộ về nhân lực, cơ sở vật chất, thiết bị cho trạm y tế cấp xã đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ.
Những nhóm nhiệm vụ, giải pháp cốt lõi của Nghị quyết số 72 NQ/TW như tập trung nâng cao năng lực của y tế cơ sở, y tế dự phòng; phát triển nhân lực y tế chất lượng; vai trò chủ đạo của ngân sách nhà nước trong bảo đảm tài chính, đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị y tế cho y tế cơ sở, y tế dự phòng, chăm sóc sức khỏe cho người thuộc đối tượng ưu tiên; chú trọng chuyển đổi số… cũng được thể hiện rất rõ trong nội dung Chương trình Mục tiêu Quốc gia Chăm sóc sức khỏe, Dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035.
Huy động nguồn lực bổ trợ
-Có ý kiến cho rằng trong tổng vốn thực hiện Chương trình, tỷ trọng vốn huy động còn khá khiêm tốn. Quan điểm của bà về vấn đề này như thế nào?
Phó giáo sư Phan Lê Thu Hằng: Nếu so sánh với một số Chương trình, Dự án trong các lĩnh vực khác, tỷ trọng vốn huy động so với tổng vốn thực hiện của Mục tiêu Quốc gia Chăm sóc sức khỏe, Dân số và phát triển giai đoạn 2026-2035 được xem là khá khiêm tốn. Điều này thực tế phản ánh đặc thù của Chương trình vốn tập trung vào việc nâng cao năng lực cung ứng cũng như chất lượng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe thiết yếu nhất, ưu tiên những nhóm đối tượng dễ bị tổn thương nhất, tại những địa bàn khó khăn nhất về kinh tế xã hội.
Trước hết chúng ta có thể thấy, việc đảm bảo cung ứng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe thiết yếu nhất cho cộng đồng dân cư, nhất là những cộng đồng dân cư yếu thế tại những vùng khó khăn là bổn phận, trách nhiệm mang tính chính danh của Nhà nước, và Nhà nước sẽ thực hiện trách nhiệm này, xét trên bình diện tài chính, thông qua chi tiêu công.
Việc đảm bảo cung ứng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe thiết yếu nhất cho cộng đồng dân cư, nhất là những cộng đồng dân cư yếu thế tại những vùng khó khăn là bổn phận, trách nhiệm mang tính chính danh của Nhà nước.
Bên cạnh đó, xét trên quan điểm thị trường, các dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu thường được đánh giá là ít hấp dẫn về lợi nhuận, nên không gian thu hút nguồn lực đầu tư ngoài nhà nước rất hạn chế. Tuy nhiên, Bộ Y tế vẫn đang tích cực làm việc với các đối tác phát triển, các tổ chức phi chính phủ, và cả những đối tác tiềm năng trong khối tư nhân nhằm tìm kiếm cơ hội hợp tác, huy động nguồn lực bổ trợ cho việc triển khai thực hiện Chương trình.
Với chỉ đạo quyết liệt của Lãnh đạo Đảng, Chính phủ, Quốc hội, sự quyết tâm của Bộ Y tế, sự phối hợp, hỗ trợ tích cực của các ban/bộ/ngành và các địa phương… quá trình xây dựng, thẩm định và phê duyệt Chương trình đã hoàn tất, tạo điều kiện cho việc đưa Chương trình vào triển khai thực hiện sớm ngay trong những tháng đầu năm 2026.
Xin trân trọng cảm ơn Phó giáo sư Phan Lê Thu Hằng./.
