“Từ khủng hoảng năm 2008 cho đến nay cũng chưa thể nói là kết thúc, theo đó diện mạo thế giới đã có những thay đổi lớn và tác động đến mọi quốc gia, mọi tổ chức quốc tế trong đó có APEC. ” nguyên Phó thủ tướng Vũ Khoan nhấn mạnh tại cuộc nói chuyện với báo chí, bên lề hội nghị “APEC trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương của thế kỷ 21” do Bộ Ngoại giao phối hợp với Cơ quan phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam tổ chức.
Trò chơi hai chiều
- Ông đánh giá những cơ hội và thách thức đến với Việt Nam trong quá trình gia nhập APEC?
Nguyên Phó thủ tướng Vũ Khoan: APEC là tổ chức hợp tác kinh tế và Việt Nam đã tham gia được 15 năm (từ năm 1998). Tổ chức này bao gồm cả những nền kinh tế rất lớn, chiếm hơn 50% GDP và gần 60% thương mại toàn cầu.
Đặc biệt, trong khối có những đối tác lớn của Việt Nam như Trung Quốc, Mỹ, Nhật, Hàn Quốc, Nga… Phương hướng của APEC là tự do hóa thương mại nên thuế suất trong khối cũng giảm dần bình quân từ 16% giảm xuống còn trên, dưới 5% như hiện nay.
Thành tựu quan trọng nhất là chúng ta là mở rộng được thị trường, tranh thủ được đầu tư đồng thời tận dụng hợp tác kinh tế kỹ thuật trong khối (ECOTECH).
Bên cạnh đó APEC có vai trò chính trị rất lớn trên thế giới, qua đây Việt Nam cũng nâng cao được vị thế của mình.
Chúng ta nhắc nhiều đến việc Việt Nam thua ngay trên sân nhà, song tôi cũng nhắc đến một vế khác là Việt Nam cũng thắng nhiều trên sân người. Như, sau hội nhập dệt may của Việt Nam xuất khẩu tăng từ 1-2 tỷ USD/năm lên đến 16 tỷ USD/năm, bên cạnh đó rất nhiều công ăn việc làm được tạo ra. "Trò chơi" của thế giới không bao giờ được cả mà phải có hai chiều.
APEC bước vào cạnh tranh
- Thưa ông, thế giới sẽ có diện mạo như thế nào sau hậu khủng hoảng và APEC sẽ thay đổi như thế nào để thích ứng?
Nguyên Phó thủ tướng Vũ Khoan:
Từ khủng hoảng năm 2008 cho đến nay cũng chưa thể nói là kết thúc, theo đó diện mạo thế giới đã có những thay đổi lớn và tác động đến mọi quốc gia, mọi tổ chức quốc tế; trong đó có APEC.
Đây là vấn đề quá lớn, quá rộng, mới manh nha nên rất khó nhận diện. Tuy nhiên, theo tôi có bảy nét mới xuất hiện sau hậu khủng hoảng.
Thứ nhất, chúng ta vẫn nghe thấy hàng ngày, tại các nước cũng như Việt Nam đang có quá trình tái cấu trúc nền kinh tế, chuyển đổi mô hình phát triển. Cuộc khủng hoảng năm 2008 cho thấy, nhiều biểu hiện các mô hình phát triển thị trường tự do, mô hình thị trường xã hội… trước đó đã vấp phải thách thức và cần được điều chỉnh. Quá trình này là vấn đề của từng quốc gia cũng như toàn thế giới và APEC cũng cần tính đến nó trong hoạt động của mình.
Thứ hai, cơ cấu kinh tế thế giới cũng có nét đổi mới. Trong những thập kỷ qua nền kinh tế ảo bao gồm cả kinh tế, tài chính tiền tệ, bất động sản, thị trường chứng khoán… phát triển nhanh đến mức không kiểm soát được. Nhu cầu giám sát, điều chỉnh nền kinh tế ảo này rất là lớn, thậm chí là cả các quốc gia phát triển.
Hơn nữa, cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ lần này diễn ra đồng thời với biến đổi khí hậu rất gay gắt, đặt ra yêu cầu về tính bền vĩnh trong các nền kinh tế mạnh mẽ hơn và xuất hiện đòi hỏi phát triển của kinh tế xanh.
Thứ ba, trong thời gian dài kinh tế thị trường đóng vai trò quan trọng và sau khủng hoảng học thuyết đó vẫn còn nguyên giá trị, song bên cạnh đó cần có sự tìm tòi mới về mối tương quan giữa nhà nước và thị trường thỏa đáng hơn.
Thứ tư, chúng ta đã biết những năm 60, 70 của thế kỷ trước, một loạt các nước đã thay thế nền kinh tế từ nhập khẩu sang xuất khẩu rất thành công, theo đó hàng loạt các rồng châu Á xuất hiện. Nhưng sau khủng hoảng. cùng với sự trục trặc tại vòng đàm phán Doha, nhiều quốc gia quay về chú trọng hơn với nhu cầu trong nước. Điều này đặt ra vấn đề tương quan giữa bảo hộ và tự do hóa, không quản lý khéo chủ nghĩa mậu dịch sẽ quay trở lại.
Song, tôi cho rằng toàn cầu hóa là xu thế khách quan không thể cưỡng lại, nhưng những biểu hiện của nó đã thay đổi. Thế giới đang có xu hướng hình thành các khu vực mậu dịch tự do với hàng trăm sự thu xếp đan chéo nhau, tạo ra nhiều cơ hội mới cũng như thách thức đồng thời khiến APEC nằm trong sự cạnh tranh rất lớn.
Thứ năm, sự chuyển mạnh sức mạnh của các quốc gia và vị trí của các khu vực, bên cạnh ba đầu tầu kinh tế Mỹ, Nhật, châu Âu đang xuất hiện nhóm quốc gia mới nổi với tiếng nói quan trọng (như Trung Quốc, Ấn độ, Nga…), sự chuyển dịch này chắc chắn sẽ phản ánh vào hoạt động của APEC.
Thứ sáu là sự chuyển dịch của đồng tiền, hiện tượng mới đồng nhân dân tệ đang trở thành phương tiện thanh toán và dự trữ quốc tế, dội tới phân bổ rổ tiền tệ của Ngân hàng Thế giới, Quỹ tiền tệ quốc tế… gây ảnh hưởng rất nhiều đến kinh tế thế giới, trong đó có cả APEC.
Cuối cùng, biến đổi khí hậu không còn là hiện tượng của thiên nhiên mà đó là hiện tượng chính trị, xã hội. Nội dung khí hậu đã trở thành điểm nóng trong chương trình nghị sự của các tổ chức quốc tế. Thế giới đang diễn ra những sự hợp tác sâu rộng đồng thời là sự cạch tranh gay gắt, một sự tập hợp lực lượng “khác lạ” mang màu sắc chính trị đang được hình thành./.
Xin trân trọng cảm ơn ông!
