Pha móc cáng sừng của hai 'ông trâu.' (Ảnh: An Đăng/TTXVN) Hải Phòng, vùng đất có truyền thống văn hóa với nhiều di tích lịch sử và danh thắng mang đặc trưng của miền biển, trong những di sản văn hóa ấy, nổi bật là lễ hội chọi trâu Đồ Sơn.
Đây là hình thức sinh hoạt văn hóa xuất hiện từ lâu và riêng có ở Đồ Sơn, là một sinh hoạt văn hóa, tôn giáo, nghệ thuật truyền thống phản ánh cuộc sống vật chất và tâm linh của một cộng đồng trong quá khứ.
Lễ hội độc đáo của người dân miền biển
Không ai rõ lễ hội chọi trâu ở Đồ Sơn diễn ra từ bao giờ. Đây đã là tập tục cổ có từ ngày xưa. Với tên gọi khác là đấu ngưu, lễ hội chọi trâu là lễ hội truyền thống của người dân vạn chài ở vùng biển Đồ Sơn, thành phố Hải Phòng.
Lễ hội được diễn ra vào ngày 9 tháng 8 Âm lịch. Cứ thế đều đặn diễn ra mỗi năm một lần cho đến tận bây giờ.
Lễ hội chọi trâu đặc biệt ở chỗ đây là minh chứng cho thấy sự giao thoa, kết hợp độc đáo giữa nhiều cộng đồng địa phương. Bởi lẽ, theo lẽ thông thường, mỗi địa phương sẽ sáng tạo và giữ gìn một lễ hội nhất định, tương ứng với câu nói “Trống làng nào làng ấy đánh. Thánh làng nào làng ấy thờ."
Tuy nhiên, điều này lại không đúng với lễ hội chọi trâu Đồ Sơn. Ở đây có sự giao thoa giữa các yếu tố trong văn hóa nông nghiệp của cư dân miền biển (như đã nói ở trên) với cư dân vùng đồng bằng. Với mục đích chung là tưởng nhớ công ơn các vị thần, cầu nguyện một năm quốc thái dân an.
Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn mang sắc thái vừa riêng vừa chung, thể hiện tinh thần đoàn kết, ý thức cộng đồng đúng như triết lý “trống mọi làng cùng đánh, thánh mọi làng cùng thờ.”
Ngoài ra, vì là tục lệ của người dân miền biển nên lễ hội chọi trâu còn gắn liền việc thờ cúng thuỷ thần với nghi lễ chọi và hiến sinh trâu. Theo quan niệm của người dân nơi đây, đặc biệt là với ngư dân đánh bắt biển xa bờ, mặt trăng có liên quan mật thiết đến thủy trình.
[Hải Phòng: Xây dựng Đồ Sơn thành đô thị du lịch, văn minh, hiện đại]
Trong khi đó, sừng trâu cũng có hình cong lưỡi liềm, khá tương đồng với hình mặt trăng. Khi hai đôi sừng trôi chọi nhau dưới ánh trăng bạc chính là minh chứng cho thấy sự liên quan mật thiết ấy. Đôi sừng trâu từ đó trở thành biểu tượng cho mặt trăng khuyết, gắn với thần Độc Cước.
Đây là vị thần mà người dân miền biển tôn thờ. Sau mỗi lần chọi trâu, con trâu nào chiến thắng sẽ được mang lên thuyền. Chúng được đem chở ra thật xa khỏi đất liền rồi hất xuống biển để tế thần. Tuy nhiên, đó chỉ là tục lệ ngày xưa.
Hiện nay, con trâu chiến thắng sẽ được rước bát hương đền Nghè và cờ đại “Thượng đẳng thần. Lúc này, người dân trong làng xã sẽ cùng nhau mổ thịt làm lễ hiến sinh lên thành hoàng của làng. Dùng trâu làm vật tế, họ cầu mong mưa thuận gió hòa, sóng yên biển lặng, ngư dân thuận buồm xuôi gió đánh bắt mẻ cá tôm bội thu. Ở Hải Phòng lưu truyền từ bao lâu nay câu ca dao cổ:
“Dù ai buôn đâu bán đâu
Mùng chín tháng tám chọi Trâu thì về”
Hội chọi trâu truyền thống Đồ Sơn năm 2022
Sau hai năm vắng bóng do dịch COVID-19, Lễ hội chọi trâu truyền thống Đồ Sơn năm 2022 (Hải Phòng) đã chính thức quay trở lại, tiếp tục mạch thể thao đầy tinh thần thượng võ của người Hải Phòng, cùng nhiều đổi mới văn minh và hiện đại.
Cụ thể, lễ hội sẽ được diễn ra từ ngày 01/8 đến ngày 09/8 âm lịch (tức từ 27/8 đến hết ngày 5/9 dương lịch) với hàng loạt các nghi lễ được cử hành tại các cơ sở tín ngưỡng trên địa bàn và cử hành ngoài trời như lễ dâng hương, thượng cờ; lễ rước nước; lễ tống thần, lễ thần linh, lễ hiến sinh…
Nhấp chuột để xem kích thước chuẩn Ngày cuối cùng 09/8 âm lịch, ngày thi đấu chính của Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn sẽ được diễn ra đấu trường quen thuộc hàng năm là sân vận động trung tâm Quận Đồ Sơn (Hải Phòng). 16 trâu đến từ các phường trên địa bàn quận được Ban tổ chức bốc thăm thi đấu theo từng cặp.
Các trâu trước khi vào thi đấu sẽ trải qua ít nhất 2 lần kiểm tra về sức khỏe. Trâu nào không đảm bảo, có biểu hiện hung dữ sẽ bị loại và ban tổ chức yêu cầu địa phương, chủ trâu thay thế bằng trâu khác nếu không muốn bị loại khỏi cuộc thi. Theo ban tổ chức, về cơ cấu giải thưởng, có 1 giải nhất trị giá 70 triệu đồng, 1 giải nhì 40 triệu đồng và 2 giải ba mỗi giải 20 triệu đồng.
Ông Phạm Hoàng Tuấn, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân quận Đồ Sơn, trưởng ban tổ chức lễ hội cho biết lễ hội năm nay có nhiều nét mới liên quan đến công tác bảo đảm an ninh trật tự, cho tới việc sắp xếp, bố trí lại khu vực giết mổ, kiểm soát thịt trâu chọi, giá vé trông coi xe…
Đặc biệt, ban tổ chức sẽ kiểm soát lượng du khách, nhân dân vào sân vận động xem chọi trâu bằng vé mời và giấy mời. Lý do là sân vận động sức chứa có hạn (khoảng 20.000 chỗ ngồi) nên để tránh sự lộn xộn như những năm trước, năm nay quận bố trí kiểm soát bằng vé.
Nhằm nâng cao công tác tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu về giá trị hoá truyền thống của Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn-Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, thúc đẩy xúc tiến phát triển du lịch, đẩy mạnh hợp tác đầu tư, nâng cao chất lượng, uy tín trong xây dựng thương hiệu, sản phẩm du lịch thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế đến với Đồ Sơn (Hải Phòng), Ủy ban Nhân dân quận Đồ Sơn đã giao Ban tổ chức lễ hội phối hợp với Công ty TNHH Việt Thành cùng các công ty du lịch, lữ hành toàn quốc đưa du khách về Đồ Sơn tham dự lễ hội và tổ chức các tour du lịch trải nghiệm tại Đồ Sơn nhân dịp Quốc khánh 2/9 và Lễ hội chọi trâu năm 2022.
Công ty Việt Thành sẽ xây dựng chương trình, kịch bản tổ chức các sự kiện, chuỗi sự kiện như Liveshow đêm nhạc Bolero tại Quảng Trường 15/5, khu I, Đồ Sơn vào lúc 20h30’ đến 22h30’ ngày 02/9/2022; Nhạc hội EDM tại Quảng trường 15/5 ngày 03/9/2022 với thời lượng 180 phút; Âm nhạc đường phố từ ngày 02/9- 04/9 tại sân khấu biểu diễn âm nhạc tuyến phố đi bộ, khu II, Đồ Sơn với 3 khung giờ, mỗi khung giờ 90 phút; Hội chợ làng quê Việt tại khu phố đi bộ từ ngày 02/9- 04/9, từ 15h-21h; các trò chơi dân gian…
Trước đó, Bộ văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có chỉ đạo cụ thể gửi Ủy ban Nhân dân thành phố Hải Phòng về việc đổi mới công tác tổ chức, quản lý Lễ hội chọi trâu Đồ Sơn năm 2022 và chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về lễ hội theo quy định.
Đơn vị tổ chức và các Sở, ban ngành liên quan phải xây dựng và triển khai các phương án bảo đảm an ninh, an toàn tuyệt đối. Lễ hội phải có hàng rào kiên cố ở khu vực chọi trâu và các phương tiện chuyên dụng để phòng ngừa, xử lý những tình huống phát sinh bất ngờ.
Các cơ quan chức năng phải kiểm soát, ngăn chặn các hiện tượng cá cược xảy ra trong lễ hội. Lựa chọn trong cộng đồng người dân địa phương người có kinh nghiệm, tâm huyết để mua trâu, huấn luyện trâu tham gia lễ hội.
Lễ hội phải có khu giết mổ tập trung trâu chọi, quản lý chặt chẽ để bảo vệ thương hiệu thịt trâu chọi Đồ Sơn. Thịt trâu được thực hiện các quy định về niêm yết giá, bán đúng giá, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, vệ sinh môi trường và quyền lợi hợp pháp cho các ông chủ trâu cũng như người tiêu dùng.
Đồng thời, cơ quan chức năng không để xảy ra hiện tượng thương mại hóa, khai thác nguồn lợi kinh tế làm sai lệch bản chất, ý nghĩa, nội dung của lễ hội.
Lễ hội chọi trâu truyền thống Đồ Sơn (Hải Phòng) có từ lâu đời, được nhân dân cùng chính quyền thành phố khôi phục từ năm 1990 và tổ chức ngày 09/8 âm lịch hành năm.
Năm 2012, lễ hội chọi trâu truyền thống Đồ Sơn được Bộ văn hóa Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục, công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia./.
