Ông Donald Trump tại một sự kiện ở Hershey (Mỹ) ngày 15/12. (Nguồn: AP/TTXVN) "Bất ngờ", "ngoạn mục", ... là cảm xúc mà cả nước Mỹ và thế giới đã trải qua sau khi tỷ phú Donald Trump trở thành ông chủ thứ 45 của Nhà Trắng. Có thể nói, việc ông Trump đắc cử Tổng thống Mỹ chính là một trong những sự kiện quốc tế nổi bật nhất năm 2016 bởi điều đó sẽ tác động sâu sắc đến tình hình nội bộ nước Mỹ cũng như bàn cờ chính trị thế giới trong những năm tới.
Đường lối cứng rắn, thực dụng
Không phải ngẫu nhiên mà tạp chí Time đã bầu chọn ông Trump là "Nhân vật của năm 2016" khi mà "ông trùm" bất động sản từ lúc bị đánh giá rất thấp ở vòng bầu cử sơ bộ đã lần lượt vượt qua các đối thủ là các chính trị gia sừng sỏ, dày dạn kinh nghiệm để cán đích đầu tiên trong cuộc đua vào Nhà Trắng. Tuy nhiên, có vẻ như ông Trump và đội ngũ cố vấn chưa chuẩn bị cho tình huống trở thành Tổng thống Mỹ mà mới chỉ nghĩ tới việc làm sao để giành chiến thắng trong bầu cử, nên việc tìm kiếm nhân sự để lấp đầy các vị trí trong chính quyền mới, trong đó có các vị trí rất quan trọng trong nội các, đã khiến ông Trump và các cộng sự phải đau đầu, đồng thời cũng cho thấy sự thiếu kinh nghiệm chính trường của ông - một người xuất thân từ giới kinh doanh.
Trong nội các tương lai của Tổng thống đắc cử Trump, đa số đã cao tuổi, nhiều người là cựu tướng lĩnh hoặc doanh nhân, giữ trọng trách trong các công ty, tập đoàn lớn của Mỹ. Theo giới phân tích, những động thái bổ nhiệm nhân sự trên cho thấy ông Trump sẽ triển khai đường lối lãnh đạo cứng rắn, nhưng cũng rất thực dụng, nhất là về chính sách đối ngoại.
Đúng như đã cam kết trong chiến dịch vận động tranh cử, việc đầu tiên của ông Trump sau khi đắc cử là tuyên bố sẽ rút Mỹ khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) ngay trong ngày làm việc đầu tiên, kiên quyết cho xây bức tường rào biên giới với Mexico để ngăn chặn dòng người nhập cư trái phép, trục xuất hàng triệu người nhập cư không có giấy tờ cư trú hợp pháp tại Mỹ. Cho dù những tuyên bố tranh cử của ông được cho là sẽ làm mếch lòng các đồng minh, nhưng trên thực tế đã phát huy hiệu quả ngay lập tức khi hai đồng minh truyền thống là Hàn Quốc và Nhật Bản đã khẳng định sẵn sàng tăng chi phí quốc phòng để san sẻ gánh nặng chi phí với Mỹ.
Về phía Đảng Dân chủ, thất bại trong kỳ bầu cử vừa qua với việc để Đảng Cộng hòa kiểm soát cả hai nhánh lập pháp và hành pháp thực sự là một bài học đau đớn. Thực tế, một người ngoại đạo như doanh nhân - chính khách Donald Trump, với khẩu hiệu "Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại", đắc cử tổng thống cho thấy ông đã đánh trúng tâm lý cử tri Mỹ đang khao khát một sự thay đổi để tìm lại vị thế siêu cường cho nước Mỹ. Giờ đây, Đảng Dân chủ phải tự nhìn lại mình và buộc phải thay đổi, qua đó mới có hy vọng lấy lại vị thế đã mất, trước mắt là cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ vào năm 2018.
Kế thừa di sản
Nước Mỹ sẽ chính thức có tổng thống mới sau ngày 20/1/2017, nhưng người ta không thể quên vai trò của Tổng thống Barack Obama trong năm qua. Cho dù đây là năm cuối cùng trong 8 năm cầm quyền liên tiếp của vị Tổng thống Mỹ da màu đầu tiên này, nhưng những việc làm thiết thực của ông, đặc biệt trên lĩnh vực đối ngoại, đã góp phần nâng cao vai trò, vị thế của Mỹ.
Trên lĩnh vực kinh tế, lần đầu tiên trong vòng một năm qua, Ngân hàng Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã tăng biên độ lãi suất cơ bản từ 0,25%-0,5% lên 0,5%-0,75%. Bước đi này không nằm ngoài dự đoán của giới phân tích do kinh tế Mỹ đang hồi phục nhanh và thất nghiệp giảm mạnh. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Mỹ trong quý 3/2016 tăng 3,2%, đạt nhịp độ tăng trưởng mạnh nhất trong hai năm qua, chủ yếu nhờ xuất khẩu và chi tiêu tiêu dùng khá mạnh. Quyết định của Fed có thể được coi là một tín hiệu khả quan, cho thấy các điều kiện tài chính của nền kinh tế đầu tàu thế giới đã ổn định sau cuộc suy thoái 2007-2008.
Về xã hội, Luật Chăm sóc sức khỏe (Obamacare) đã thực sự đem lại cơ hội tiếp cận dịch vụ y tế cho người dân thuộc tầng lớp thu nhập thấp trong xã hội Mỹ, buộc Tổng thống đắc cử Donald Trump phải thay đổi quan điểm khi ông tuyên bố sẽ giữ lại một số nội dung của đạo luật này, thay vì sẽ bác bỏ hoàn toàn như tuyên bố lúc tranh cử. Ngoài ra, bất chấp sự cản phá của Quốc hội do Đảng Cộng hòa kiểm soát, ông Obama đã ban hành một số sắc lệnh hành chính để thúc đẩy cơ hội việc làm cho tầng lớp trung lưu, đảm bảo các chương trình phúc lợi về giáo dục, giảm đói nghèo, bảo vệ quyền của người đồng giới, tăng cường kiểm soát súng đạn, trì hoãn việc trục xuất người nhập cư có công việc và cuộc sống ổn định nhưng chưa có giấy tờ hợp lệ,…
Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump phát biểu tại một sự kiện ở West Allis, bang Wisconsin ngày 13/12. (Nguồn: AFP/TTXVN) Trên lĩnh vực đối ngoại, chính quyền Tổng thống Obama tiếp tục thúc đẩy chính sách “tái cân bằng” sang châu Á- Thái Bình Dương trong năm 2016 với trọng tâm là củng cố quan hệ với các đồng minh truyền thống, đồng thời tích cực tìm kiếm các đồng minh và đối tác mới tại Đông Nam Á nhằm mở rộng ảnh hưởng của Mỹ tại khu vực này.
Hội nghị Sunnyland tổ chức tại bang California vào tháng 2/2016 theo sáng kiến của ông Obama là lần đầu tiên cuộc gặp thượng đỉnh Mỹ-ASEAN diễn ra trên đất Mỹ. Tiếp đó là chuyến thăm lịch sử của Tổng thống Obama tới Việt Nam vào tháng 5/2016 cùng với việc dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận vũ khí sát thương đã làm sâu sắc hơn nữa quan hệ Đối tác Toàn diện, đưa quan hệ hai nước lên một tầm cao mới, thực chất hơn. Bên cạnh đó, việc Tổng thống Obama thăm thành phố Hiroshima của Nhật Bản, nơi từng hứng chịu bom nguyên tử do Mỹ thả xuống trong Chiến tranh thế giới thứ hai và đặc biệt là chuyến thăm lịch sử của ông tới Cuba, chuyến thăm đầu tiên của một Tổng thống Mỹ đương nhiệm tới đảo quốc Caribe trong gần 90 năm, đã cho thấy thông điệp hòa giải, nhân văn, hướng tới tương lai của nhà lãnh đạo này.
Ông Trump từng tuyên bố sẽ đảo ngược các quyết định của các chính phủ tiền nhiệm mà ông cho là gây bất lợi cho nước Mỹ như thỏa thuận hạt nhân với Iran, Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ (NAFTA), thỏa thuận Paris về ứng phó với biến đổi khí hậu,... Nhiều ý kiến cho rằng với việc ông Trump đắc cử Tổng thống Mỹ, thời đại toàn cầu hóa đã chấm dứt và chủ nghĩa bảo hộ lên ngôi. Tuy nhiên, việc ông Trump kế thừa di sản của người tiền nhiệm Obama ở mức độ nào đó vẫn là một dấu hỏi lớn.
Với tính cách được coi là khá thất thường, việc dự báo chính sách của chính quyền mới của ông Trump thực sự là một thách thức đối với các chuyên gia, đặc biệt là việc ông có giữ nguyên những lời hứa khi tranh cử hay không vẫn là một yếu tố khó lường. Bức tranh sẽ trở nên rõ ràng hơn khi ông Trump hoàn chỉnh nội các của mình và chính thức nhậm chức vào đầu năm 2017./.
