Ông Nguyễn Việt Phương - Chi Cục trưởng Chi cục Dân số tỉnh Phú Thọ cho hay sau khi hợp nhất tỉnh và thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, công tác dân số và bảo vệ chăm sóc trẻ em nhanh chóng ổn định về tổ chức, xử lý hệ thống chính sách về dân số cũ ở 3 tỉnh.
Đặc biệt, Sở Y tế tỉnh ban hành các chính sách mới, xây dựng mục tiêu, nhiệm vụ và các giải pháp của công tác dân số trong tình hình mới để phù hợp triển khai tổ chức các hoạt động thống nhất, hiệu quả.
Hiệu quả từ mô hình phòng bệnh tan máu bẩm sinh tại trạm y tế xã
Theo báo cáo của Chi cục Dân số tỉnh Phú Thọ, số trẻ em sinh ra năm 2025 là 37.437 trường hợp, giảm 5.026 trường hợp (11,84%) so với cùng kỳ năm 2024; tỷ số giới tính khi sinh 110,53 nam/100 nữ, giảm 3,4 điểm % so với cùng kỳ năm 2024. Số bà mẹ mang thai được tầm soát 34.637 trường hợp, đạt 89,26%, hầu hết các đơn vị tỷ lệ đạt được khá cao; số trẻ em mới sinh được tầm soát: 27.992 trường hợp, đạt 74,77%; Số người cao tuổi được khám sức khỏe định kỳ ít nhất 1 lần 424.889 người, đạt 80%; số nam, nữ thanh niên được tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn 17.756 đạt 88,9%.
Báo cáo kết quả giám sát cho thấy hầu hết các Trạm Y tế đều có cơ sở vật chất khang trang, có đầy đủ điện sáng, nguồn nước sạch, nhà vệ sinh… đáp ứng nhu cầu khám, chữa bệnh ban đầu tại tuyến cơ sở và đẩy mạnh các hoạt động chăm sóc sức khỏe liên quan đến công tác dân số.
Ông Bùi Trọng Quỳnh - Phó Giám đốc Bệnh viện Sản-Nhi tỉnh Phú Thọ cho biết nhiều năm qua, bệnh viện đã triển khai một số kỹ thuật mới nhằm đáp ứng yêu cầu trong sàng lọc trước sinh và sau sinh như: Sàng lọc sơ sinh 5 bệnh thông thường bằng lấy máu gót chân, sàng lọc thính lực sơ sinh.... Tỷ lệ trẻ sinh ra tại bệnh viện được sàng lọc bệnh lý tim bẩm sinh đạt 87%. 55,4% trẻ sinh ra tại bệnh viện được sàng lọc thính lực sơ sinh bằng kỹ thuật đo âm ốc tai. Bên cạnh đó, với các trường hợp trẻ sơ sinh non tháng, bệnh viện còn tổ chức thực hiện khám sàng lọc thị lực để phát hiện sớm các bệnh lý về mắt cho trẻ.
Với một số xét nghiệm chưa thực hiện được như xét nghiệm gene, đơn vị chủ động tìm kiếm và ký hợp đồng cung cấp dịch vụ với cơ sở xét nghiệm khác ngoại viện để phục vụ công tác khám chữa bệnh của bệnh viện. tổng số trẻ được xét nghiệm sàng lọc sau sinh đạt 93,4%.
Tính đến hết ngày 30/11, thai phụ được thăm khám, siêu âm thai để phát hiện những bất thường về hình thái thai, quá trình phát triển của thai theo tuổi thai đạt tỷ lệ 100%. Tỷ lệ thai phụ được tư vấn và thực hiện các xét nghiệm gene trung bình đạt 6,6%. Với người bệnh phát hiện bất thường trong quá trình sàng lọc trước sinh, tùy mức độ, cán bộ y tế sẽ giải thích, tư vấn để người bệnh, người nhà người bệnh thực hiện thêm các cận lâm sàng khác để chẩn đoán xác định nếu có hoặc biện pháp can thiệp khi cần.
Bác sỹ Nguyễn Thị Thu Hiền - Phó Chi cục trưởng Chi cục Dân số tỉnh Phú Thọ, cho biết tại Phú Thọ (Hoà Bình cũ) tỷ lệ người mang gene bệnh tan máu bẩm sinh (thalassemia) ở mức rất cao. Dù không lên tới khoảng 40% như một số tỉnh khu vực Tây Nguyên, song tỷ lệ tử vong tại đây lại đáng lo ngại do nhiều trường hợp mang gen thể nặng, chưa kể số ca thai lưu liên quan đến bệnh.
Các nghiên cứu cho thấy một người bệnh tan máu bẩm sinh ở cấp độ nặng từ khi sinh ra đến năm 30 tuổi cần khoảng 3 tỷ đồng để điều trị và đến năm 21 tuổi cần truyền khoảng 470 đơn vị máu để duy trì đời sống. Hiện cả nước có hơn 20.000 người mắc bệnh ở mức độ nặng phải điều trị suốt đời.
Theo bác sỹ Hiền, người mắc thalassemia phải định kỳ truyền máu, thải sắt và điều trị các biến chứng suốt đời. Chi phí điều trị thể nặng rất lớn, tạo gánh nặng lâu dài cho gia đình và hệ thống y tế. Việc sàng lọc thalassemia cần được thực hiện sớm, kết hợp tư vấn cho người mang gen về các biện pháp sinh con khỏe mạnh.
Những năm qua, ngành y tế địa phương đã tập huấn cho hệ thống trung tâm y tế huyện, trạm y tế xã; 100% cán bộ y tế cơ sở hiện có thể triển khai các hoạt động phòng, chống thalassemia. Sau 5 năm thực hiện, mô hình này cho thấy hiệu quả rõ rệt, số người mang gene bệnh giảm mạnh.
Theo bác sỹ Hiền, để chủ động phòng bệnh tan máu bẩm sinh, giảm thiểu các trường hợp mắc bệnh, giảm gánh nặng bệnh tật góp phần nâng cao chất lượng dân số về thể chất, tinh thần và nâng cao tuổi thọ bình quân của người dân trên địa bàn tỉnh Hòa Bình (cũ), 151 trạm y tế tuyến xã (100%) triển khai "mô hình xét nghiệm phòng bệnh tan máu bẩm sinh tại trạm y tế."
Mô hình giúp người dân được tiếp cận dịch vụ thuận tiện, ngay tại địa phương, được tỉnh hỗ trợ 70% chi phí xét nghiệm để sàng lọc nguy cơ bệnh tan máu bẩm sinh. Người dân chỉ chi trả 30% và không phải đi xa, phòng bệnh hiệu quả.
Đề xuất chính sách hỗ trợ chi phí vận chuyển xét nghiệm ở tuyến cơ sở
Theo bác sỹ Nguyễn Thị Thu Hiền, hiện nay nhiều cơ sở y tế tuyến xã và tuyến huyện trang thiết bị y tế còn hạn chế, thiết bị chẩn đoán chưa làm được để chẩn đoán bệnh tan máu bẩm sinh và nhiều bệnh cơ bản khác. Đây là bất cập không chỉ ở Phú Thọ nói riêng mà trên toàn quốc nói chung.
Từ thực tế này, bác sỹ Hiền bày tỏ mong muốn tiếp tục được duy trì nguồn kinh phí xét nghiệm sàng lọc phòng bệnh tan máu bẩm sinh thậm chí mở rộng thêm ra nhiều bệnh khác cho người dân. Bởi khi các trường hợp trẻ em, thanh niên sau khi phát hiện mang gene bệnh tiếp tục được theo dõi sức khỏe lâu dài, tư vấn tiền hôn nhân, để tránh sinh con mang bệnh.
“Với chính sách mới của Đảng Nhà nước đưa ra về việc người dân được tiếp cận các dịch vụ y tế chất lượng ngay tại tuyến y tế cơ sở thay vì lên tuyến trên làm xét nghiệp, chúng tôi nghĩ rằng cần đưa ra chiến lược để đáp ứng nhu cầu làm xét nghiệm chuyên sâu cho người dân như trẻ em, trẻ vị thành niên, người cao tuổi ngay tại các trạm y tế. Từ đó, hỗ trợ chi phí vận chuyển mẫu xét nghiệm và hỗ trợ chi phí cho cán bộ lấy mẫu máu đưa lên tuyến trên làm xét nghiệm đưa vào mục chi phí của chương trình hỗ trợ mục tiêu dân số thì hiệu quả sẽ được phát huy ngay các dịch vụ y tế ở tuyến cơ sở,” bác sỹ Nguyễn Thị Thu Hiền nhấn mạnh.
Liên quan tới vấn đề này, bà Hoàng Thị Thơm - Phó Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế) cho biết thalassemia đã được đưa vào danh sách các bệnh bắt buộc sàng lọc trước sinh. Nhiều quốc gia trên thế giới đã triển khai hiệu quả các chương trình phòng bệnh thalassemia từ hàng chục năm trước, cho thấy chi phí phòng bệnh thấp hơn rất nhiều so với điều trị và mang lại hiệu quả bền vững. Đây được xem là giải pháp then chốt giúp Việt Nam từng bước hạn chế trẻ sinh ra mắc bệnh và giảm dần tỷ lệ di truyền gen thalassemia trong cộng đồng.
Phú Thọ sau hợp nhất là tỉnh đông dân, địa bàn rộng, khu vực khó tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản và các dịch vụ xã hội cơ bản khác còn lớn.
Theo đánh giá của Sở Y tế Phú Thọ, hiện nay công tác dân số, trẻ em của tỉnh gặp nhiều khó khăn, thách thức cả về quy mô, cơ cấu và chất lượng dân số, trong khi đó cơ chế chính sách đặc biệt là kinh phí có sự thay đổi, ngân sách địa phương bố trí cho công tác dân số còn thấp, chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Mất cân bằng tỷ số giới tính khi sinh còn cao, diễn biến thất thường.
Đặc biệt, nguồn kinh phí đầu tư cho công tác dân số, trẻ em chưa tương xứng với yêu cầu nhiệm vụ về công tác dân số trong tình hình mới. Nguồn kinh phí bố trí thực hiện các hoạt động cho công tác trẻ em hạn chế…
Vì vậy, chính sách dân số trong thời gian tới sẽ được ngành y tế Phú Thọ tập trung chuyển từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển, tăng cường sự lãnh đạo của các cấp ủy, chính quyền, đẩy mạnh phối hợp liên ngành và huy động sự tham gia của cả hệ thống chính trị và cộng đồng xã hội./.
Phát triển các mô hình chăm sóc người cao tuổi thích ứng với già hóa dân số
Ủy ban Nhân dân các tỉnh, thành phố chỉ đạo rà soát, sắp xếp lại các trụ sở, cơ sở vật chất dôi dư để ưu tiên phát triển các trung tâm chăm sóc ban ngày và các câu lạc bộ cho người cao tuổi...
